Żmije w Polsce — ile jest gatunków, czy są jadowite?

Żmija zygzakowata — jedyny jadowity wąż w Polsce

Choć wąż ten wzbudza strach, nigdy nie atakuje człowieka bez powodu, a przed ukąszeniem, ostrzega charakterystycznym sykiem. Jest gadem płochliwym, skrytym i unikającym człowieka, który przez całe wieki był tępiony pomimo swojej użyteczności.

Warto wiedzieć, iż żmija, polując na gryzonie, niweluje wyrządzane przez nie szkody a jej jad służy do produkcji wielu leków. Podobnie jak wszystkie gady żmija zygzakowata w naszym kraju podlega częściowej ochronie.

Gdzie jest najwięcej żmij w Polsce?

Żmija zygzakowata lubi torfowiska oraz gęste zarośla, które stają się często jej schronieniem. Spotykana jest też na ścieżkach, na obrzeżach lasów oraz na podmokłych łąkach i leśnych polanach, na których poluje. Chętnie wślizguje się też ona pod kamienie czy do korzeni drzew. W nocy śpi.

Żmije potrafią pływać i można więc je spotkać także w rzekach, jeziorach i innych zbiornikach wodnych. Najwięcej żmij zamieszkuje Bieszczady i Beskid Niski, a na terenach, gdzie występują największe ich skupiska, leśnicy wyznaczają tzw. żmijowiska.

Gdzie można spotkać żmiję zygzakowatą w Polsce?

Ulubione miejsca żmij to:

• gęste trawy, zarośla,
• torfowiska,
• szczeliny skalne,
• norki gryzoni,
• polne drogi,
• zbiorniki wodne,
• kamienie, na których żmija się wyleguje.

Żmija — wygląd, rozmnażanie i odżywianie

Żmije są zazwyczaj mniejsze od innych węży i mają krótsze oraz bardziej krępo zbudowane ciała. Ich długość dochodzi do ok. 80 cm. Na grzbiecie posiadają charakterystyczny zygzak zwany „wstęgą kainową”, jednak na żmii melanistycznej trudno będzie go dojrzeć.

Żmije bywają brązowe, czarne oraz stalowosrebrzyste. Ich ciało zwęża się w kierunku płaskiej, sercowatej, o trójkątnym zarysie wyraźnie oddzielonej do reszty ciała głowy. Gady te posiadają pionową źrenicę, a na głowie wzór z łusek przypominający literę X, Y lub V. Podobnie jak wszystkie węże mają rozdwojony język.

W skład diety żmii zygzakowatej wchodzą gryzonie, ssaki owadożerne, żaby, jaszczurki, lub ptasie pisklaki. Z kolei młode żmije odżywiają się owadami, ślimakami, dżdżownicami i młodymi płazami.

W październiku aż do marca żmije zapadają w sen zimowy, a po nim zaczyna się ich okres godowy przypadający na kwiecień i maj. Samce toczą wówczas walki, splątując się ze sobą i starając się powalić i przygnieść do podłoża.

Żmije są jajożyworodne. Młode rodzą się w sierpniu i we wrześniu, a jest ich zwykle około 5-15 sztuk.

Czy ukąszenie żmii jest śmiertelne?

Żmija, która na ogół ucieka przed człowiekiem, gryzie tylko w ostateczności a przed atakiem zazwyczaj odstrasza intruza głośnym syczeniem. Do ukąszeń dochodzi zwykle przy nadepnięciu. Są one niebezpieczne dla dzieci, osób starszych, osób z chorobami krążenia, uczulonych na składniki jadu, a także pozostających pod wpływem alkoholu. W innych wypadkach rzadko bywają śmiertelne. Każdy, kto został ugryziony, musi jednak przyjąć antytoksynę.
Po ugryzieniu żmii, na skórze pozostają dwa czerwone punkty, ślady po kłach. Wkrótce w miejscu ukąszenia pojawia się ból, po czym następuje drętwienie, obrzęk i zasinienie.

Objawy ukąszenia żmii to:

• zawroty i ból głowy, uczucie lęku,
• zaburzenia oddychania i rytmu serca,
• obrzęk ciała,
• spadek ciśnienia krwi,
• wymioty, biegunka, ból brzucha,
• gorączka,
• senność, zaburzenia świadomości,
• obrzęk węzłów chłonnych.

Jad żmii zygzakowatej służy jej do zdobywania pokarmu, nie jest więc bardzo toksyczny. Niebezpieczne bywają ukąszenia w twarz i szyję – gdy jad przemieszcza się bardzo szybko w krwiobiegu. Często dochodzi jedynie do ukąszeń suchych, bez wstrzyknięcia jadu.

Jednak ukąszenie przez żmiję, należy zawsze zgłaszać służbom ratowniczym, ponieważ grozi ono wstrząsem anafilaktycznym występującym na skutek reakcji alergicznej. Wymaga ono wówczas podania zastrzyku z adrenaliny, gdyż w innym wypadku może dojść do zatrzymania akcji serca, niedotlenienia i śmierci.

Niejadowite i jadowite węże oraz inne gady w naszym kraju

Jakie są w Polsce żmije?

Jak wspomnieliśmy żmije zygzakowate to jedyne jadowite węże w Polsce.

Inne węże niejadowite i gady

Inne niejadowite węże występujące w naszym kraju to:

• zaskroniec,
• gniewosz plamisty,
• wąż Eskulapa

Warto wiedzieć, że powszechnie hodowany w warunkach domowych wąż zbożowy, uważany za doskonałego węża dla początkujących terrarystów, w Polsce nie występuje. Wśród gadów w naszym kraju oprócz węży mamy natomiast cztery rodzaje jaszczurek i jeden rodzaj żółwia — żółw błotny.

Zaskroniec zwyczajny

Jest to jeden z najpopularniejszych węży w Polsce. Nie jest jadowity, ale jego samica może osiągać nawet do 1,5 metra długości. Posiada czarne, poprzeczne pasy na grzbiecie i dwie żółto-czarne plamy za skroniami. Ma kolor oliwkowy z jaśniejszym podbrzuszem. Lubi tereny wodniste, bagna oraz okolice rzek i jezior.

Wąż Eskulapa

Ten największy wąż w Polsce osiąga długość nawet do 2 metrów i ma słabo wyodrębnioną głowę od tułowia. Zaraz za nią posiada dwie jasne plamy a jego podgardle i podbrzusze mają kolor złotego piasku. Cechuje się jednolitym ubarwieniem, na ogół jasno lub oliwkowo brązowym. Wąż Eskulapa występuje głównie w Bieszczadach w lasach liściastych, na polach oraz urwiskach.
W naszym kraju żyje jedynie ok. 100 sztuk tych węzy i trudno jest je spotkać.

Gniewosz plamisty

Gniewosz plamisty bywa szary lub brązowy. Osiąga on długość od 60 do 90 centymetrów i ma słabo wyodrębnioną od tułowia głowę, na której znajduje się plamka w kształcie litery V. Jego grzbiet zdobią charakterystyczne plamki, a od nozdrzy przez oczy i głowę biegnie ciemny pas.
Gniewosz ma okrągłe źrenice. Lubi słońce kamienie, trawy i zarośla, unika jednak lasów.

Podsumowanie

Jak więc widać w naszym kraju oprócz żmii zygzakowatej spotkać możemy trzy inne gatunki węży. W przeciwieństwie do żmij nie są one jednak jadowite, albowiem tylko żmija zygzakowata jest w Polsce gadem, który posiada jad. Jednakże zwykle szuka ona spokoju i nie dąży do konfrontacji z człowiekiem. Żmiję rozpoznamy po mniejszym od innych węży rozmiarze i charakterystycznym zygzaku na grzbiecie. W przypadku jej ukąszenia należy jednak jak najszybciej skontaktować się ze służbami ratunkowymi i przyjąć surowicę.