Rola szczepień w odporności naszych zwierząt — po co szczepić psa?

Profilaktyka chorób zakaźnych jest najlepszym narzędziem do ograniczenia szerzenia się zakażeń, mutacji wirusów i minimalizowania groźnych konsekwencji przebiegu procesu zapalnego. Od momentu wprowadzenia powszechnych szczepień, wiele śmiertelnych jednostek chorobowych przestało zagrażać ludziom i zwierzętom, a niektóre uległy eradykacji, czyli eliminacji na świecie, jak w przypadku ospy prawdziwej.

Czym są szczepienia? 

Oto lista informacji na temat szczepień:

1. Definicja: Szczepienia są to procedury medyczne, które polegają na podawaniu szczepionki, czyli preparatu zawierającego osłabione lub zabite drobnoustroje lub ich fragmenty, mające na celu wywołanie odpowiedzi immunologicznej organizmu.

2. Cel: Głównym celem szczepień jest ochrona organizmu przed zakażeniem lub zmniejszenie nasilenia przebiegu choroby w przypadku zarażenia.

3. Typy szczepień:

   • Prewencyjne: Zapobiegające chorobom zakaźnym, takim jak odrę, polio, błonica, tężec.
   • Terapeutyczne: Stosowane w leczeniu istniejących zakażeń, np. szczepienia przeciwko wirusowi grypy.

4. Składniki: Szczepionki mogą zawierać osłabione wirusy lub bakterie, zabite drobnoustroje, ich toksyny lub fragmenty białek.

5. Rodzaje: Istnieją szczepionki jedno- i wieloskładnikowe, a także szczepionki żywe, osłabione i nieosłabione.

6. Procedura: Szczepienia są podawane za pomocą zastrzyku domięśniowego, podskórnego lub doustnego, zgodnie z zaleceniami specjalisty.

7. Programy szczepień: Rządowe programy szczepień określają harmonogram i rodzaje szczepień zalecane dla różnych grup wiekowych i ryzyka.

8. Bezpieczeństwo i skutki uboczne: Szczepienia są ogólnie bezpieczne, ale mogą powodować łagodne reakcje jak ból w miejscu szczepienia. Rzadziej występują cięższe reakcje alergiczne.

9. Znaczenie społeczne: Szczepienia są kluczowe dla ochrony zdrowia publicznego poprzez kontrolę chorób zakaźnych i osiągnięcie odporności zbiorowej.

Po co są szczepienia?

Szczepienie psa powoduje podobne reakcje organizmu jak w przypadku naturalnego zakażenia. Dochodzi do aktywacji komórek układu immunologicznego oraz produkcji swoistych przeciwciał, czyli białek zwalczających dany antygen. Występuje kilka klas przeciwciał i to immunoglobuliny typu G i A (IgG i IgA) najdłużej utrzymują się w organizmie, mają właściwości ochronne. Kolejny kontakt z drobnoustrojem powoduje szybkie namnażanie się przeciwciał i dzięki temu ochronę przed rozwojem zakażenia, skutkami choroby. Każde szczepienie psa może krótkotrwale obniżyć jego odporność, dlatego należy unikać wzmożonego wysiłku fizycznego, stresu w pierwszych dobach po wizycie.

Z czego wynika obowiązek szczepień?

Szczepienia są najbardziej bezpieczną formą zapobiegania chorobom zakaźnym. Wykonywane u zdrowych osobników, zgodnie z kalendarzem szczepień dają najlepszą ochronę. Większość chorób zakaźnych wymaga zaszczepienia 90% populacji, by powstała odporność grupowa. Dlatego osobniki uodpornione mogą chronić te, które nie kwalifikują się do szczepienia ze względu na inne choroby przewlekłe, które obniżają zdolność układu immunologicznego do bronienia się przeciwko zakażeniom. Terapia wielu chorób zakaźnych zwierząt opiera się na leczeniu objawowym, ponieważ nie ma leków, które bezpośrednio zwalczą drobnoustrój. Ryzyko powikłań jest wysokie, a rozwój zakażenia w niektórych przypadkach może być śmiertelny.

Jak organizm uodparnia się przeciwko chorobom?

Jest kilka możliwości, by ochronić organizm przeciwko danym drobnoustrojom. Bierne zabezpieczenie to przeciwciała matczyne otrzymane przez łożysko oraz z mlekiem matki. Innym rodzajem krótkotrwałej ochrony jest podanie surowicy, kiedy występuje wysokie ryzyko zakażenia lub już do niego doszło i organizm nie zdąży samodzielnie wytworzyć przeciwciał. Czynne uodpornienie występuje w wyniku zakażenia i przechorowania lub podania szczepionki. Zarówno w jednym, jak i drugim przypadku wytworzony poziom przeciwciał nie zabezpiecza na całe życie, stąd należy zapoznać się z rekomendacjami, założyć kalendarz szczepień psa i zanotować, co jaki czas pupil powinien otrzymać dawkę przypominającą.

Rodzaje szczepionek

Wyróżniamy szczepionki swoiste, które uodparniają przeciwko konkretnej chorobie zakaźnej oraz nieswoiste, które stymulują układ immunologiczny do uogólnionej ochrony. Szczepionki swoiste mogą być atenuowane, czyli poddane modyfikacji w celu pozbawienia żywych drobnoustrojów możliwości wywołania choroby, inaktywowane, które zawierają zabite zarazki lub z fragmentami komórki bakterii lub cząsteczki wirusa. Innym rodzajem są szczepionki wektorowe i mRNA. Spośród wymienionych najbardziej trwała odpowiedź układu immunologicznego występuje po podaniu szczepionki atenuowanej. Wszystkie wymienione rodzaje szczepionek są poddawane wieloletnim badaniom i testom klinicznym, by poziom bezpieczeństwa był jak najwyższy.

Kiedy pierwsze szczepienie szczeniąt?

Pierwsze zabezpieczenie otrzymujemy (ludzie i zwierzęta) od matki w postaci przeciwciał matczynych, które chronią przez kilka do kilkunastu tygodni życia. Odporność matczyna działa tylko przeciwko chorobom, na które została odpowiednio uodporniona matka, czyli jeśli suka do tej pory nie była szczepiona ani nie przechorowała zakażenia, nie ma możliwości, by przekazała przeciwciała potomstwu. Ich poziom sukcesywnie spada od około 6 tygodnia życia, dlatego szczepienia podstawowe przeciwko nosówce, parwowirozie należy wykonać przed ukończeniem 2 miesiąca malucha. Kolejne, przewidziane w kalendarzu szczepionki skojarzone, zawierają atenuowane wirusy nosówki, parainfluenzy oraz parwowirus i adenowirus typu 2. Dawki przypominające należy podawać co 3-4 tygodnie, by zakończyć cykl szczepień szczenięcia około 16 tygodnia życia. W Polsce mamy obowiązek wykonać szczepienie na wściekliznę u psa między 12 a 16 tygodniem życia, co najlepiej zaplanować w innym terminie niż dawki przypominające inne choroby zakaźne.

Czy szczepienie psa jest bezpieczne?

Współczesne szczepionki spełniają wiele wymagań. Muszą charakteryzować się maksymalnym bezpieczeństwem, wysoką skutecznością, stymulować wytworzenie wieloletniej pamięci immunologicznej. Szczepionka powinna być powszechnie dostępna, możliwie tania i cechować się prostym sposobem podawania. Występowanie ostrej reakcji nadwrażliwości w postaci zapaści, obrzęku pyska, gwałtownych wymiotów i biegunki jest statystycznie bardzo rzadką przypadłością. Jeśli zauważymy wymienione objawy po szczepieniu lub podaniu leku, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza weterynarii. By uniknąć stresu związanego z ewentualnymi powikłaniami, należy umówić się na szczepienie w godzinach porannych lub wczesno popołudniowych, kiedy przychodnia jest jeszcze otwarta przez następną część dnia. Dodatkowo zwierzęta należy obserwować po wizycie.

Czy każdy pies może być szczepiony?

Przed wizytą u lekarza weterynarii należy pamiętać o kilku kwestiach. Tylko zwierzęta zdrowe mogą być szczepione, stąd takie objawy jak ostry ból, biegunka, kaszel, ropne zapalenie spojówek wymagają leczenia, dlatego równocześnie nie wolno podać szczepionki. Również ciąża, laktacja u suki, rekonwalescencja po zabiegu lub czas wzmożonego wysiłku fizycznego i stresu może być okresem, kiedy szczepienie nie jest zalecane. W przypadku ustabilizowanych schorzeń przewlekłych, jak niedoczynność tarczycy, alergia pokarmowa, niewydolność serca nie ma bezpośrednich przeciwwskazań. Ważne, szczególnie u młodych osobników, by zwierzęta były odrobaczone przynajmniej kilka dni wcześniej. Jeśli zauważymy pasożyty w kale, najpierw należy zwalczyć inwazję, następnie zaszczepić psa, ze względu na obniżenie odporności wskutek zarobaczenia. Warto sprawdzić terminy szczepień w książeczce zdrowia psa lub skontaktować się z przychodnią weterynaryjną. 

Kto może szczepić zwierzęta?

Szczepienia zwierząt mogą być podawane przez weterynarzy oraz uprawnione do tego osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje w ramach przepisów lokalnych dotyczących ochrony zdrowia zwierząt.

Jaka jest kara za brak szczepienia psa? 

Kara za brak szczepienia psa może się różnić w zależności od lokalnych przepisów i wymogów prawnych. Może obejmować grzywny finansowe lub inne sankcje, takie jak potencjalna odpowiedzialność właściciela za szkody wyrządzone przez nieszczepionego psa. W celu uzyskania dokładnych informacji, należy skonsultować się z lokalnymi władzami lub weterynarzem.

Wymagane szczepienia psów

Obowiązkowym szczepieniem w Unii Europejskiej i większości krajów na świecie jest uodpornienie przeciwko wściekliźnie. W Polsce każdy pies musi być zaszczepiony między 3 a 4 miesiącem życia i następnie co roku otrzymywać dawkę przypominającą. Ważne jest przestrzeganie terminów szczepień co do dnia. Każdy wyjazd za granicę, na terenie Unii Europejskiej z psem, kotem lub fretką wymaga także szczepienia przeciwko wściekliźnie. Wyjazd poza terytorium Unii wymaga dodatkowo miareczkowania poziomu przeciwciał przeciwko wściekliźnie. Dokładne informacje warto zasięgnąć w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii lub zapytać lekarza weterynarii. Uczestnictwo w wystawach, imprezach, zawodach dla psów wiąże się najczęściej ze spełnieniem wymogu aktualnych szczepień ochronnych.

Szczepienia dodatkowe psów

Nosówka, parwowiroza, choroba Rubartha oraz wścieklizna to choroby o wysokiej śmiertelności w przypadku zakażenia, stąd zabezpieczenie pupila powinno być priorytetem dla każdego opiekuna. W zależności od trybu życia psa, lekarze weterynarii zalecają szczepienie przeciwko leptospirozie. Czworonogi, które mogą mieć kontakt z gryzoniami lub ich wydalinami, polujące na myszy, szczury, pijące wodę z kałuży powinny co roku otrzymać dawkę przeciwko leptospirozie ze względu na ciężki przebieg choroby, który najczęściej prowadzi do niewydolności nerek, wątroby. Suki w trakcie cieczki lub 7-10 dni po pokryciu i w pod koniec ciąży warto zabezpieczyć przeciwko herperswirozie. Kolejne szczepienia ochronne powtarzamy zgodnie z wymienionym schematem przed planowaną ciążą. Niestety nie istnieje jedno, uniwersalne szczepienie przeciw kleszczom. W Polsce można wykonać również szczepienie psa przeciwko boreliozie, która jest jedną z wielu chorób przenoszonych przez kleszcze. W przypadku zwiększonego ryzyka zakażenia grzybami z rodzaju Trichophyton spp., i Microsporum spp. lub jako formę terapii można zaszczepić psa przeciwko wyżej wymienionym drobnoustrojom.