Zapalenie płuc u psa - objawy, diagnozowanie i leczenie

Przyczyny zapalenia dróg oddechowych 

Zakaźnymi czynnikami wywołującymi zapalenie górnych lub dolnych dróg oddechowych są wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty. Choroba jest polietiologiczna, co oznacza, że przyczyną jest wiele drobnoustrojów jednocześnie. Przykładem u czworonogów jest CIRD, czyli zakaźny zespół oddechowy psów, znany jako kaszel kenelowy. Należy pamiętać, że zapalenie może być skutkiem przewlekłych stanów zapalnych lub alergicznych, aspiracji ciała obcego lub działania toksyn. Rozpoznanie jednego, pierwotnego czynnika jest niemożliwe. 

Wirusowe zakażenia układu oddechowego 

Spośród czynników wirusowych wyróżniamy adenowirus psów typu 2, wirus parainfluezy, koronawirus oddechowy psów, bokawirus psów, wirus grypy psów i herpeswirus psów. Wymienione patogeny mogą powodować najpierw uszkodzenie nabłonka górnych dróg oddechowych i tchawicy torując patogenom drogę do zapalenia płuc. Do zakażenia wirusowego częściej dochodzi w skupiskach psów. 

Bakteryjne zapalenie płuc u psa 

Bakterie poprzez kolonizowanie nabłonka oddechowego oraz wytwarzanie toksyn doprowadzają do zapalenia dróg oddechowych i uogólnionej reakcji organizmu. Wiele patogenów równocześnie powoduje stan zapalny, dlatego leczenie może być długotrwałe. Bordetella bronchiseptica i Mycoplasma cynos jest najczęstszą przyczyną odoskrzelowego zapalenia płuc. Wtórne zakażenie powoduje Streptococcus canis, Streptococcus zooepidemicus, Klebsiella pneumoniae, Mycoplasma canis i Pasteurella multocida. Bakterie mogą powodować martwicze zapalenie płuc z początkowo ogólnym stanem dobrym, a następnie utrzymującą się gorączką i uporczywymi napadami kaszlu. Produkowane egzotoksyny bakteryjne przyczyniają się do śmierci zwierzęcia nawet w ciągu 48 godzin. 

Pasożytnicze zapalenie płuc u psa 

Zwierzęta zarażają się nicieniami płucnymi przez zjedzenie żywicieli pośrednich, czyli drobnych ssaków, ptaków, ślimaków lub żab. Dojrzała postać Angiostrongylus vasorum żyje w sercu oraz tętnicach płucnych. Natomiast larwy tego pasożyta wędrują przez miąższ płuc do gardła i następnie trafiają do przewodu pokarmowego. Część z larw ulega otorbieniu w płucach. Spośród objawów aniostrongylozy obserwuje się kaszel, duszność i częste odchrząkiwanie a także zaburzenia układu nerwowego i krzepnięcia. Kapilarioza płucna wywołana przez nicienia Capillaria aerophila może mieć przebieg subkliniczny, ale często pojawiają się takie objawy jak świszczący oddech czy suchy kaszel. Powikłania bakteryjne przebiegają w postaci odoskrzelowego zapalenia płuc. 

Grzybicze zapalenie płuc u psa 

Aspergiloza, kryptokokoza czy blastomykoza ma przebieg postępujący i przewlekły. U psa obserwuje się utratę masy ciała, gorączkę, a w obrazie radiologicznym klatki piersiowej zmiany o charakterze drobnoguzkowym, czyli ziarniniakowe zapalenie płuc. Podejrzenia potwierdza się badaniami serologicznymi lub cytologicznymi. Leczenie trwa kilka miesięcy. 

Eozynofilowe zapalenie płuc u psa 

Eozynofilowe zapalenie płuc jest reakcją nadwrażliwości układu immunologicznego na antygen, czyli czynnik wywołujący w organizmie odpowiedź odpornościową. Gromadzenie się eozynofili w pęcherzykach płucnych, śródmiąższowo lub w oskrzelach najczęściej jest idiopatyczne, czyli podłoże nie jest poznane. Jednak stwierdzono u psów reakcję nadwrażliwości na grzyby, pasożyty, bakterie lub leki. Wśród objawów dominuje osłabienie, duszność, skurcz struktur w drogach oddechowych utrudniający przełykanie i oddychanie. Zanim ustali się rozpoznanie eozynofilowego zapalenia płuc, należy wykluczyć inne przyczyny nacieku komórek. 

Zachłystowe zapalenie płuc u psa 

Wraz z treścią żołądka o niskim pH do płuc trafiają cząsteczki nadtrawionego pokarmu. Inne substancje mogą mieć charakter toksyczny i trwale uszkodzić tkankę płuc. Aspiracja treści pokarmowej lub płynu do drzewa oskrzelowego płuc jest przyczyną powstania obrzęku, nacieku komórek zapalnych a nawet martwicy tkanki. Najbardziej narażone są szczenięta, szczególnie dokarmiane przez opiekunów lub zwierzęta z dysfunkcją połykania, chorobą refleksową. Objawy zachłystowego zapalenia płuc występują nagle i wymagają natychmiastowego leczenia. 

Przebieg zapalenia płuc 

W wielu przypadkach zapalenie zaczyna się w górnych drogach oddechowych, które rozszerza się na niższe partie w tym oskrzela i płuca. Drobnoustroje lub substancje drażniące niszczą barierę ochronną w postaci nabłonka migawkowego. Wówczas dochodzi do zwiększenia ilości śluzu w krtani, tchawicy, co skutkuje kaszlem i odpluwaniem zalegającej wydzieliny o charakterze śluzowo-ropnym. Dalszy przebieg zapalenia płuc zależy od zjadliwości patogenów, odpowiedzi immunologicznej i uogólnienia procesu chorobowego. 

Pierwsze objawy zapalenia płuc 

Cechami zapalenia jest przekrwienie, obrzęk, zwiększona przepuszczalność naczyń krwionośnych w obrębie płuc wraz z upośledzeniem funkcji obszaru, w którym toczy się proces chorobowy. Pacjent odczuwa dyskomfort przy oddychaniu, ból, szybciej się męczy, pojawia się kaszel, świszczący oddech. Opiekun może zauważyć niesymetryczne unoszenie się klatki piersiowej. Może pojawić się gorączka z brakiem apetytu, ogólnym spadkiem aktywności i samopoczucia. Objawy kliniczne mogą wystąpić nagle, a stan pacjenta gwałtownie się pogarszać. 

Dalszy rozwój zapalenia płuc u psa 

W pęcherzykach płucnych i w jamie opłucnej pojawia się wysięk, czyli płyn składający się m.in. z osocza, komórek zapalnych, białek. Spada zdolność wymiany gazowej, co prowadzi do mniejszego stężenia tlenu we krwi objawiający się dusznością, przyśpieszeniem oddechu. Proces zapalny i drobnoustroje prowadzą do zniszczenia pęcherzyków płucnych, nacieków komórkowych i odkładania się włóknika. U chorego pojawiają się uporczywe napady kaszlu, które mogą prowadzić do wymiotów. Pies podczas oddychania faluje brzuchem, przybiera postawę obciążeniowa z wysuniętą szyją i głową, by ułatwić sobie zaczerpnięcie oddechu. Zwierzęta mają kłopot z położeniem się, szczególnie na mostku, ponieważ zmiana ułożenia zwiększa duszność. Psy często są niespokojne, nie mogą spać, nie chcą jeść ani pić. Przewlekłe zapalenie oskrzeli i płuc daje objawy ogólne o mniejszym nasileniu w stosunku do fazy ostrej choroby. 

Diagnostyka zapalenia płuc 

Każda wizyta rozpoczyna się od wywiadu i badania klinicznego. Następnie pacjent kierowany jest na diagnostykę obrazową, czyli ma wykonywane USG lub/i RTG klatki piersiowej. Jeszcze dokładniejszy obraz zmian będzie przedstawiać TK lub MRI. Dodatkowo może być zalecone wykonanie badań krwi, echo serca. W przypadku podejrzenia pasożytniczego zapalenia płuc wykonuje się badanie kału. 

O co może pytać lekarz weterynarii? 

Istotne by właściciel pamiętał moment wystąpienia objawów, stopień ich nasilania się i ogólny stan psa. Należy zwrócić uwagę na środowisko, w którym pupil mieszka. Wywiad może dotyczyć tego, czy w domu są palone papierosy lub czy w ostatnim czasie były przeprowadzane remonty. Bardzo ważna jest dokumentacja dotycząca profilaktyki w postaci szczepień i odrobaczania. Przy nawracających schorzeniach dróg oddechowych warto zainteresować się sezonowością objawów. 

Badanie kliniczne w diagnostyce zapalenia płuc 

Ocenia się ogólny stan pacjenta. Stwierdza się duszność, tachypnoe, czyli przyśpieszony oddech oraz charakterystyczną postawę ciała. Istotny jest pomiar ilości oddechów, uderzeń serca, temperatury i czas wypełnienia kapilar. W trakcie osłuchiwania układu oddechowego odnotowuje się trzeszczenia, zaostrzenie szmeru oddechowego lub jego stłumienie nad polem płucnym. 

Czy zapalenie płuc u psa wymaga leczenia? 

Brak terapii zapalenia płuc może skończyć się śmiercią zwierzęcia lub przejściem w proces przewlekły. Brak leczenia oznacza wydłużony czas siewstwa zarazków oraz pogłębianie się często nieodwracalnych zmian w miąższu płuc. Innym scenariuszem przebiegu pneumonii jest szerzenie się zakażenia układu oddechowego drogą krwionośną lub przez ciągłość tkanek. 

Leczenie zapalenie płuc u psa 

Terapia obejmuje leczenie przyczynowe, czyli antybiotyki lub preparaty przeciwpasożytnicze. Ze względu na utrudnione uzyskanie materiału do badań mikrobiologicznych oraz konieczność szybkiego wdrożenia terapii zastosowane zostaje leczenie empiryczne. Dodatkowo dla poprawy stanu pacjenta oraz lepszych efektów stosuje się jednocześnie leki rozszerzające oskrzela, rozrzedzające wydzielinę, tlenoterapię oraz przeciwbólowe i przeciwzapalne. Wspomagająco można włączyć preparaty immunostymulujące; także po powrocie do zdrowia. 

Czy zapalenie płuc u psa można wyleczyć? 

Rokowania zależą od wieku, obecności chorób współistniejących, zjadliwości czynnika zakaźnego i przebytych już schorzeń układu oddechowego. Bardzo ważnym elementem jest moment rozpoczęcia terapii zapalenia płuc oraz ogólna kondycja organizmu. Pacjenci starsi, wyniszczeni mają potencjalnie wyższe ryzyko powikłań i gorzej mogą odpowiadać na wprowadzone leczenie. Niestety w wyniku przewlekłej niewydolności oddechowej, większego obciążenia układu krążenia znacznie wzrasta ryzyko rozwoju niewydolności serca.