Kamica moczowa u psów - rodzaje, diagnostyka, leczenie

Jakie są objawy kamicy moczowej u psa? 

Objawy kamicy moczowej są zróżnicowane i zależne od stopnia zaburzenia przepływu moczu, czasu trwania choroby oraz obecności wtórnych zakażeń bakteryjnych. U pupila często zauważa się posmutnienie i apatię. U niektórych psów kamica moczowa przebiega bezobjawowo i rozpoznawana jest zazwyczaj przy okazji badań wykonywanych z innych powodów. W zależności od rodzaju i lokalizacji kamieni moczowych u psów obserwuje się zaburzenia oddawania moczu, krwiomocz o różnym nasileniu, a także bolesność jamy brzusznej. Dochodzi również do częstego wylizywania ujścia cewki moczowej przez pupila. Często towarzyszą temu nieswoiste objawy ogólne, takie jak wymioty, utrata apetytu czy pogorszenie kondycji. W przypadku umiejscowienia kamieni w pęcherzu moczowym występuje bolesne oddawanie moczu. Krwiomocz pojawia się na początku oraz na końcu strumienia moczu. Kamienie pęcherza moczowego, zwłaszcza te o niewielkiej średnicy mają tendencję do przemieszczania się i zatrzymywania w cewce moczowej. Zakończenie cewki moczowej może być obrzękłe i przyjmować zabarwienie ciemnofioletowe. Kryształy lokalizujące się w nerkach często nie dają żadnych objawów chorobowych. Jeżeli wtórnie dochodzi do odmiedniczkowego zapalenia nerek, pojawia się gorączka, bolesność okolicy nerek lub całego brzucha, rzadziej krwiomocz i zaburzenia mikcji. Dalszy rozwój choroby doprowadza do zaniku miąższu nerkowego w wyniku zbliznowaceń pozapalnych i do przewlekłej niewydolności nerek. Obustronna niedrożność moczowodów skutkuje natomiast rozwojem ostrej niewydolności nerek. Czasem dodatkowo występują: bezmocz (przy obustronnym zamknięciu światła moczowodu), wymioty i silna bolesność brzucha. W przypadku wodonercza, powstającego powoli w jednej nerce, zwierzę może nie wykazywać wymienionych objawów. 

Jakie wyróżniamy rodzaje kamieni moczowych? 

W zależności od rodzaju substancji wyróżnia się kamienie fosforanowo-amonowo-magnezowe (struwitowe), szczawianowo-wapniowe, cystynowe, krzemianowe oraz moczanowe. 

Kamienie struwitowe uważa się za najpowszechniejszy rodzaj kamieni u psów. Zakażenie dróg moczowych stanowi istotny czynnik predysponujący do formowania się kamieni struwitowych. Infekcji często towarzyszy zasadowy odczyn moczu. Mogą one występować u każdej rasy psów w każdym wieku. Do ras często chorujących należą sznaucer miniaturowy, pudel miniaturowy, Bichon Frise i cocer spaniel. Kamienie struwitowe znajdujące się w pęcherzu moczowym są najczęściej gładkie z tępymi końcami, wielościenne lub o kształcie piramidalnym. 

Kamienie szczawianowo-wapniowe. Nie do końca poznano czynniki biorące udział w patogenezie tego rodzaju kamicy, ale zalicza się do nich m.in. zwiększone stężenie wapnia w moczu. Niektóre leki, takie jak np. glikokortykosteroidy oraz uzupełnianie diety związkami wapnia lub chlorkiem sodu także może być przyczyną powstania kamicy szczawianowo-wapniowej. U psów rozpoznano także związek pomiędzy nadczynnością kory nadnerczy a powstawaniem kamieni zawierających wapń. 

Kamienie moczanowe. Ich powstawanie jest związane z nasilonym wydalaniem kwasu moczowego, co obserwuje się często u dalmatyńczyków i niektórych buldogów angielskich. Z nieznanych powodów ryzyko zachorowania jest większe u samców. Kamienie z kwaśnego moczanu amonu mogą się również formować u każdego psa z niewydolnością wątroby jako skutek zwiększonego wydzielania tych soli. 

Kamienie krzemianowe. Przyczyną ich formowania może być nieodpowiednia dieta z dużym udziałem krzemianów, kwasu krzemowego i krzemianu magnezu. Większość kamieni krzemianowych rozpoznaje się u psów w wieku 6-8 lat. Alkalizacja moczu w przypadku tego rodzaju kamieni zwiększa ich rozpuszczalność. Wtórne zakażenia układu moczowego mogą występować w związku z podrażnieniem śluzówki spowodowanym kamieniami o chropowatej powierzchni. 

Jak wygląda diagnostyka kamicy moczowej? 

Kamica dróg moczowych często rozpoznawana jest przypadkowo, na przykład za pomocą badań USG lub RTG wykonywanych podczas diagnostyki chorób innego narządu. Bardzo ważne są również badania krwi pod kątem parametrów nerkowych, a także morfologia krwi i jonogram. Prawidłowe parametry nerkowe nie wykluczają jednak kamicy nerkowej i niedrożności. 

Jak wygląda leczenie kamicy moczowej? 

Wybór leczenia zależy od rodzaju kamieni, a także stanu ogólnego pupila. W przypadku niedrożności dróg moczowych lekarz weterynarii najczęściej decyduje się na cewnikowanie. Jeśli okazuje się ono niemożliwe ze względu na usytuowanie kamieni lub ich znaczny rozmiar - wykonuje on zabieg chirurgiczny przebiegający z nacięciem pęcherza moczowego. Po usunięciu kamieni bardzo ważnym elementem leczenia jest płynoterapia. Okazuje się ona niezbędna w celu przywrócenia równowagi wodno-elektrolitowej. Hiperkaliemia, czyli nadmiar potasu we krwi, stanowi potencjalnie zagrażające życiu zaburzenie elektrolitowe, które występuje u psów z azotemią pozanerkową spowodowaną niedrożnością cewki moczowej. Do wad leczenia chirurgicznego zalicza się potrzebę znieczulenia i inwazyjność procedury. Niemniej w określonych przypadkach okazuje się ono niezbędne. Wykonany zabieg nie powoduje jednak skrócenia czasu pomiędzy ponownym pojawieniem się kamieni moczowych, bo zwykle nie eliminuje rzeczywistej przyczyny. Do zalet niewątpliwie należy możliwość definitywnego ustalenia rodzaju kamieni czy usunięcie predysponujących nieprawidłowości anatomicznych, takich jak polipy czy pozostałość moczownika. 

W przypadku kamieni struwitowych, moczanowych i cystynowych przy jednoczesnym braku niedrożności dobre efekty przynosi leczenie farmakologiczne. Przy zastosowaniu odpowiednich preparatów lub specjalistycznej karmy dochodzi do zmniejszenia stężenia soli, z których formułują się kamienie moczowe, a także zwiększenia się ich rozpuszczalność w moczu. Czas potrzebny do całkowitego rozpuszczenia złogów wynosi 2-5 tygodni. Główną wadą leczenia zachowawczego kamicy moczowej stanowi to, że opiekun zwierzęcia musi w znaczny sposób stosować się do terapii trwającej wiele tygodni lub miesięcy. Niektóre rodzaje kamieni, takie jak szczawianowo-wapniowe, fosforanowo-wapniowe, krzemianowe i kamienie o mieszanym składzie chemicznym nie reagują na próby rozpuszczania farmakologicznego. 

Inną metodą pozbycia się kamieni z dróg moczowych jest litotrypsja, czyli rozbicie kamieni za pomocą ultradźwięków. 

Jak zapobiegać kamicy moczowej u psa? 

Postępowanie prewencyjne, przeciwdziałające ponownemu powstawaniu kamieni moczowych powinno polegać na zapobieganiu występowania w przyszłości zakażeń dróg moczowych. Należy kontynuować stosowanie odpowiednio dobranej diety, która pozytywnie wpływa na pH moczu. Zaleca się również wykonywanie kontrolnych badań moczu psa, a także dbanie o jego prawidłowe nawodnienie.