Tularemia u królika — czy jest groźna dla człowieka? Przyczyny, objawy, leczenie

Tularemia — co to za choroba?

Tularemia, potocznie nazywana gorączką zajęczą (gorączką króliczą – rabbit fever) to ostra, odzwierzęca choroba zakaźna. Inne jej nazwy to: yatobayo, dżuma gryzoni, pomór gryzoni, choroba Ohary, choroba łowców szczurów wodnych, choroba straganiarzy (handlarzy futer). Wywołują ją gram-ujemne bakterie Francisella tularensis — jedne z najbardziej zakaźnych bakterii na świecie. Są one zaliczane przez CDC (Centers for Disease Control and Prevention) do kategorii A!, w której znajdują się czynniki biologiczne najwyższego ryzyka, mogące z powodzeniem służyć za broń biologiczną.

Gorączka zajęcza, jak sama nazwa wskazuje, jest przenoszona przez chore gryzonie i króliki. W Polsce głównym źródłem zakażenia są zające szaraki. Z tego powodu choroba występuje najczęściej na obszarach wiejskich. Najbardziej narażeni na zarażenie w Polsce są lekarze weterynarii, pracownicy laboratoriów, rolnicy, myśliwi, leśnicy, rzeźnicy, garbarze i inni pracownicy obróbki mięsnej.

Co przenosi Tularemie?

Chociaż choroba nie przenosi się z człowieka na człowieka, to do zakażenia dochodzi innymi drogami:

• Przez bezpośredni kontakt z chorymi zwierzętami lub skażoną glebą — bakterie wnikają przez skórę, błony śluzowe i spojówki.
• Drogą inhalacyjną — poprzez wdychanie aerozoli lub kurzu zawierających na przykład odchody gryzoni.
• Drogą pokarmową — przez spożycie mięsa chorych zwierząt lub skażonej wody.
• W wyniku ukąszenia przez kleszcze i owady krwiopijne: komary, muchy, pchły, ślepaki, bąki i inne.

Czy do zakażenia dochodzi często?

F. tularensis jest bardzo patogenna. Do zakażenia dochodzi drogą oddechową już przy inhalacji pięciu komórek bakteryjnych, a śmiertelność osiąga do 60%. Na szczęście obecnie ta groźna choroba jest rzadko spotykana. Jednakowoż w ostatnich latach zaobserwowano nieznaczny, ale stopniowy wzrost zachorowań do 10 przypadków rocznie.

Czym można zarazić się od królika?

Oto najpowszechniejsze dolegliwości, którymi można zarazić się od wszystkich ras królików: 

• Tularemia – choroba wywołana przez bakterię Francisella tularensis, która może być przenoszona przez kontakt z zakażonymi królikami lub ich wydzielinami.

• Toksoplazmoza – można ją złapać przez kontakt z odchodami królików zarażonych pasożytem Toxoplasma gondii.

• Choroby skóry – króliki mogą przenosić różne infekcje skórne, takie jak grzybica lub świerzb, które mogą zostać przekazane ludziom poprzez bezpośredni kontakt ze skórą lub sierścią królika.

• Alergie – niektórzy ludzie mogą być uczuleni na sierść, sierść lub pyłki z królików, co może prowadzić do reakcji alergicznych.

Dlatego ważne jest zachowanie odpowiedniej higieny podczas obcowania z królikami oraz regularne wizyty u weterynarza, oraz sprzątanie klatki królika, aby zapewnić im odpowiednią opiekę zdrowotną.

Jak rozpoznać, że królik ma Tularemię? 

Objawy tularemii u królika mogą być trudne do rozpoznania, ponieważ mogą być niespecyficzne lub nawet brakować. Jednakże mogą wystąpić następujące symptomy — nagła śmierć, utrata apetytu, wzmożona senność lub osłabienie, gorączka oraz objawy oddechowe. Jeśli podejrzewasz, że twój królik może być zarażony tularemią, ważne jest natychmiastowe skontaktowanie się z weterynarzem, który będzie mógł przeprowadzić odpowiednie badania i zaproponować odpowiednie leczenie.

Czy ludzie mogą zachorować na Tularemię?

Tularemia u ludzi, podobnie jak u gryzoni i zajęczaków objawia się wysoką gorączką, powiększeniem węzłów chłonnych i groźnym przebiegiem posocznicowym.

Tularemia u gatunków podatnych (jakimi są zajęczaki i gryzonie) ma charakter ciężki i posocznicowy. Obserwuje się u nich:

• gorączkę i powiększenie węzłów chłonnych,
• osowiałość, osłabienie i obniżoną ruchliwość,
• wyniszczenie i wychudzenie,
• bladość błon śluzowych,
• biegunkę,
• zaburzenia akcji serca i oddychania,
• owrzodzenia i martwicę w wątrobie i innych narządach wewnętrznych.

Śmierć chorego zwierzęcia następuje w ciągu 1-3 dni.

Jakie są objawy tularemii u ludzi?

Okres wylęgania się Tularemii nie jest długi. Objawy gorączki zajęczej u ludzi pojawiają się zwykle po 3-5 dniach od zakażenia. Ogólnie obserwuje się:

• nagłe złe samopoczucie,
• wysoką gorączkę,
• powiększenie węzłów chłonnych
• osłabienie i osowiałość,
• bóle głowy,
• bóle mięśni i stawów,
• dreszcze,
• biegunkę, nudności, wymioty,
• wychudzenie i wyniszczenie organizmu.

 Pozostałe objawy gorączki zajęczej zmieniają się, ze względu na formę, jaką obrała choroba:.

Powiększenie węzłów chłonnych

W formach tularemii takich jak wrzodziejąco-węzłowa (tularemia wrzodowa), węzłowa lub oczno-węzłowa głównymi objawami są gorączka i bolesne powiększenie węzłów chłonnych. W tej ostatniej ponadto pojawiają się problemy z oczami: owrzodzenie spojówki, światłowstręt, łzawienie oraz świąd i obrzęk powiek. Tularemia wrzodowa jest najpopularniejsza spośród wszystkich form choroby. W jej początkowych stadiach można zaobserwować powstanie odczynu zapalnego na skórze, w miejscu wniknięcia bakterii. Rumień guzowaty może przekształcić się w owrzodzenie. Dla porównania — w formie węzłowej nie zaobserwujemy owrzodzeń.

Zapalenia płuc

Gorączka zajęcza może też atakować układ oddechowy. Forma ustno-gardłowa (tularemia anginowa) - rozwija się w niej wysiękowe zapalenie gardła lub migdałków i owrzodzenia błony śluzowej. Rzadziej pojawiają się: zapalenie płuc lub jamy ustnej. Postać płucna choroby występuje rzadko, ale jest najcięższą postacią tularemii, mogącą prowadzić do śmierci. W jej przebiegu objawami są: suchy, nieproduktywny kaszel, ból zamostkowy i duszności, będące skutkami zapalenia płuc.

Objawy ostrej postaci pokarmowej

Forma trzewna (żołądkowo-jelitowa) tularemii, to postać uogólniona tej zakaźnej, odzwierzęcej choroby. Przebiega z gorączką i innymi niespecyficznymi objawami ogólnymi ze strony przewodu pokarmowego. Jeśli proces chorobowy przyjmnie formę septyczną (duropodobną), to rozwija się sepsa, wstrząs i zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. W takim scenariuszu w wyniku niewydolności narządowej oraz zaburzeń akcji serca i oddychania śmierć następuje w ciągu maksymalnie 3 dni.

Tularemia u psa i kota

Na zakażenie tularemią wrażliwe jest ponad 250 gatunków zwierząt domowych. Poza owcami, kozami, bydłem, końmi i kurami oraz wieloma gatunkami zwierząt dziko żyjących, choroba może zaatakować też psy i koty. Źródłem zakażenia dla tych zwierząt są zwykle kleszcze, komary i pluskwy. W wyniku ukąszenia tych krwiopijców zagrożone są głównie psy polujące, ale chorują też zwierzęta zjadające zakażone króliki lub gryzonie oraz pogryzione, bądź podrapane przez inne drapieżniki. Psy są uważane za stosunkowo oporne na tularemię. Koty są bardziej wrażliwe.

Jak leczyć Tularemię? 

Diagnostyka tularemii u ludzi jest trudna. Choroba występuje rzadko i nie daje charakterystycznych objawów. Pomocna okazuje się informacja o kontakcie ze zwierzętami i kleszczami. Ponadto można wykonać badanie:

• Serologiczne — badanie krwi trzeba wykonać dwukrotnie — pierwszą próbkę należy pobrać we wczesnym okresie choroby, a drugą po 2-4 tygodniach. Na rezultaty czeka się 2 tygodnie. Niestety zdarzają się wyniki fałszywie dodatnie.
• PCR — wykorzystując ropę z guzów.
• Test SMART — używany do szybkiej diagnostyki.

Ze względu na olbrzymią patogenność bakterii Franciscella tularensis, w przypadku podejrzenia zarażenia tularemią trzeba powiadomić o tym fakcie lekarza i laboratorium, aby podjęli odpowiednie kroki prewencyjne i użyli odpowiednich środków ochrony osobistej. Sekcja padłych zwierząt może odbywać się tylko w specjalnie do tego przystosowanych laboratoriach.

Leczenie tularemii u człowieka polega na stosowaniu antybiotyków z grupy aminoglikozydów, fluorochinolonów lub tetracyklin. Przyjmuje się je 10-21 dni. Ponadto wdraża się leczenie objawowe i podaje surowicę odpornościową. Choroba, jeśli nie zastosuje się odpowiedniej terapii, kończy się śmiercią w wyniku wystąpienia posocznicy i niewydolności narządów. Może też nawrócić do 8 miesięcy po wyzdrowieniu. Na szczęście, przy szybkim rozpoznaniu i odpowiednim postępowaniu groźną gorączkę zajęczą można całkowicie wyleczyć i uniknąć powikłań.

Każdy przypadek zachorowania na tularemię w Polsce podlega obowiązkowi rejestracji z mocy ustawy z dnia 11 marca 2004 r. - Ustawa „O ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt” (Załącznik nr 3).

Zapobieganie gorączce zajęczej

Dla ludzi w grupach wysokiego ryzyka, to znaczy personelu medycznego i laboratoriów istnieją szczepionki przeciwko tularemii. Ponadto wszystkim ludziom zaleca się stosować do zasad zapobiegania chorobie, polegającym na ograniczaniu kontaktu ze stawonogami krwiopijnymi i zającami. Ważne jest:

• stosowanie repelentów,
• zakładanie odpowiedniej odzieży ochronnej podczas wizyt w lesie i na polach,
• stosowanie rękawiczek przy pracy z gryzoniami, zającami i w trakcie obróbki mięsa w zakładach,
• stosowanie maski ochronnej przy pracy z sianem lub sprzątaniem miejsc, w których mogą załatwiać się gryzonie,
• szybkie usuwanie kleszczy,
• unikanie dotykania zwłok dzikich zwierząt, zwłaszcza gryzoni.

Ponadto należy unikać picia zanieczyszczonej wody i odpowiednio obrabiać mięso przez spożyciem.