Zdrowie psychiczne psa — jakie choroby występują u psów?

Jak działa psychika psa?

Życie emocjonalne psów od lat zaprząta uwagę naukowców. Badania przeprowadzone na największych światowych uniwersytetach przyniosły nam do tej pory więcej pytań niż odpowiedzi. Wiemy natomiast, że zwierzęta tego gatunku mogą na wielu poziomach odczuwać emocje podobne do naszych. Ich zdrowie psychiczne jest tak samo narażone na górki, dołki, kryzysy, a nawet choroby. Rozumiemy to coraz lepiej, dlatego w ostatnich latach kwestia używania leków psychiatrycznych w weterynarii przestaje być tabu. W dalszej części artykułu postaramy się zgłębić ten temat w świetle najnowszych badań.

Choroby psychiczne u psów

Dokładna definicja zaburzeń i chorób psychicznych nawet w ludzkiej psychiatrii podlega nieustającym dyskusjom. Mimo tego większość dotykających nas problemów tej materii opisano i wyodrębniono w odpowiednich klasyfikacjach takich, jak DSM-5 czy ICD-10. W przypadku medycyny weterynaryjnej sytuacja jest o wiele trudniejsza. Wprawdzie wymienione poniżej przykłady są w języku potocznym określane mianem chorób psychicznych. W istocie jednak ich geneza może być bardzo trudna do ustalenia. Przyczyny poszczególnych problemów i nieprawidłowych zachowań mogą leżeć zarówno w zaburzeniach neurologicznych, jak i behawioralnych.

Przyczyny depresji — co ma wpływ na psychikę zwierzęcia?

Znaczne obniżenie nastroju, smutek i brak zdolności do odczuwania radości dotyka psy w każdym wieku. Jakie mogą być tego powody?

• Choroby somatyczne powodujące ból i niesprawność ruchową.

• Samotność, odizolowanie, nuda, brak zainteresowania ze strony domowników, poczucie bezużyteczności.

• Zbyt mała aktywność fizyczna lub zbyt duże przeciążenie treningami.

• Zmiana miejsca bytowania, remont, przemeblowanie, przeprowadzka.

• Utrata bliskiej osoby, drugiego zwierzęcego towarzysza.

• Wypadek, zaatakowanie przez innego psa lub człowieka.

Jeśli obawiamy się, że problem jest zbyt duży dla nas i czworonoga zalecamy udanie się do behawiorysty lub jego wizytę w naszym domu.

Jakie są objawy psiej depresji?

Psy, tak samo jak ludzie, mogą odczuwać zaburzenia nastroju. Apatia, smutek czy niechęć do podejmowania lubianych wcześniej aktywności mogą występować w momencie przeciągającego się rozstania z opiekunem, czy innych zmian, z którymi zwierzęciu trudno się pogodzić. Warto jednak podkreślić, że nie każde obniżenie nastroju jest równoznaczne z wystąpieniem zaburzeń depresyjnych.

Objawy depresji u psa to między innymi:

• niechęć do aktywności fizycznej,
• zaburzenia snu,
• rozproszenie i osłabienie koncentracji,
• brak łaknienia,
• wygaszenie zainteresowań.

Pamiętaj, że wymienione wyżej symptomy nie muszą wiązać się z zaburzeniami psychicznymi! O depresji u psa możemy mówić wtedy, kiedy mamy pewność, że nie wynikają one z choroby somatycznej i kiedy utrzymują się przez dłuższy czas. Chociaż dokładny okres nie został zdefiniowany, to w psychiatrii ludzkiej za diagnostyczne najczęściej przyjmuje się dwa tygodnie.

Halucynacje i demencja u psów

Zespół zaburzeń poznawczych (CDS – cognitive dysfunction syndrome) to problem, z którym zmagają się właściciele psów w podeszłym wieku. Często bywa on porównywany do „naszych chorób", takich jak demencja czy Alzheimer. Podobnie jak w przypadku ludzi objawy postępują z wiekiem. Spośród najczęściej występujących wyróżnić można między innymi:

• zaburzenia orientacji w przestrzeni,
• zwiększona lub zmniejszona ilość snu,
• zmiana wyuczonych zachowań (np. załatwienie się w domu, niechęć do jedzenia lub wzmożony apetyt),
• zmiana stosunku do domowników (np. wzmożone okazywanie uczuć lub agresja),
• dezorientacja,
• zachowania kompulsywne,
• halucynacje (np. łapanie niewidzialnych owadów).

Oczywiście nie każdy starszy pies zapadanie na CDS! Nie ma pewności czym dokładnie powodowany jest ten zespół. W literaturze wspomina się o nadmiernym odkładaniu złogów neurotoksycznych w mózgu, przede wszystkim beta-amyloidu. Skłonność do tego może być dziedziczna.

Fobie i lęk uogólniony u psów

Lęk separacyjny czy uogólnione stany lękowe to zjawiska, które najczęściej mają przyczyny behawioralne. Nadmierna i nieadekwatna reakcja na bodźce środowiskowe, kontakt z innymi psami, czy ludźmi to niestety rzeczywistość wielu zwierzaków. Często lękliwość przekłada się na zachowania agresywne, co sprawia, że spacer z psem staje się udręką.

Nieprawidłowa socjalizacja, czy złe doświadczenia z przeszłości to najczęstsze przyczyny fobii u psa. W niektórych przypadkach problem może jednak leżeć w nieprawidłowej budowie mózgu lub patologicznych zmianach w jego obszarze. Jeżeli praca behawioralna pod okiem specjalisty nie pomaga, wskazana może okazać się wizyta u lekarza weterynarii, przede wszystkim neurologa.

Psy a zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD)

Powtarzające się zachowania kompulsywne to problem, który dotyka wielu zwierząt. Często są one określane jako choroby psychiczne. Warto jednak pamiętać, że mogą również wynikać z niewykrytych chorób somatycznych, czy dolegliwości bólowych.

Poprzedzone uczuciem lęku, napięcia lub dyskomfortu, wykonywane automatycznie i stale powtarzane czynności powinny wzbudzić niepokój opiekuna. Jak najszybsza reakcja ma tu ogromne znaczenie, ponieważ tego typu problemy psychiczne zazwyczaj z czasem tylko się nasilają. Powtarzane kompulsywnie zachowania, które powinny wzbudzić twoją czujność to między innymi:

• wylizywanie części ciała,
• kręcenie się w kółko za własnym ogonem,
• lizanie przedmiotów,
• powtarzające się ruchy (np. chodzenie w przód i w tył),
• zjadanie niejadalnych przedmiotów.

Takie zachowania nie tylko niszczą dobre samopoczucie psa, ale także świadczą o tym, że z jego zdrowiem fizycznym lub psychicznym dzieje się coś złego. Natręctwa przynoszą zwierzęciu ulgę, dlatego są zachowaniami samowzmacniającymi się, których oduczenie jest na własną rękę niezwykle trudne. Często wręcz niemożliwe. Wskazana jest konsultacja behawioralna oraz pełna diagnostyka, która wykluczy problem somatyczny.

Jak sprawdzić stan psychiczny psa?

Aby ocenić stan psychiczny psa, można obserwować jego zachowanie i reakcje na różne sytuacje. Ważne jest zwracanie uwagi na zmiany w zachowaniu psa, takie jak apatia, nadmierne lizanie się, agresja, czy unikanie kontaktu z ludźmi lub innymi zwierzętami. Dodatkowo, można skonsultować się z weterynarzem lub behawiorystą zwierzęcym, którzy mogą przeprowadzić ocenę zachowania i zalecić odpowiednie działania w przypadku wykrycia problemów psychicznych u psa. 

Leki psychiatryczne w terapii psów

Zaburzenia psychiczne u zwierząt mogą wymagać farmakoterapii. Odpowiednio dobrane leki psychiatryczne nie tylko powodują poprawę nastroju psa, ale także wpływają pozytywnie na jakość jego życia. Pamiętaj jednak, że dobór leków i dawki to zadanie lekarza weterynarii. Nigdy nie podawaj pupilowi żadnych leków bez konsultacji ze specjalistą.

Przykładowe rodzaje leków stosowanych z leczeniu chorób psychicznych u psów to:

• Benzodiazepiny – są lekami przeciwlękowymi i uspokajającymi, które pomagają w redukcji lęku i stresu u psów. Działają poprzez zwiększenie aktywności neuroprzekaźnika GABA w mózgu, co powoduje uspokojenie i relaksację. Bywają stosowane w przypadku lęków, fobii czy reaktywności behawioralnej.
• Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) – to leki przeciwdepresyjne, które wpływają na poziom serotoniny w mózgu, poprawiając nastrój i redukując objawy depresji u psów. Mogą również pomagać w kontroli lęku, agresji i zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych.
• Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) – leki przeciwdepresyjne, których działanie poleca na zwiększaniu dostępności neuroprzekaźników serotoniny i noradrenaliny w mózgu, co pomaga poprawić nastrój i zmniejszyć objawy depresji. Zwiększone poziomy tych neuroprzekaźników wpływają na regulację nastroju, snu, apetytu i reakcji emocjonalnych.
• Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TCA) – to starsza grupa leków przeciwdepresyjnych, które mogą być stosowane u psów w celu redukcji objawów depresji, lęku i zachowań agresywnych. Mają także działanie przeciwbólowe.
• Pregabalina – jest lekiem przeciwlękowym i przeciwbólowym, który działa poprzez wpływ na aktywność kwasu gamma-aminomasłowego (GABA) w mózgu. Może być stosowana w przypadku lęków, zaburzeń lękowych oraz jako dodatkowa terapia przy napadach padaczkowych.

Jak wzmocnić psychikę psa?

Pies nie chce jeść, przejawia zachowania kompulsywne a może przestała interesować go aktywność fizyczna? Takie problemy mogą być przejawem zaburzeń psychicznych, jednak warto pamiętać, że wcale nie muszą. Podobnie jak u ludzi, w pierwszej kolejności należy wykluczyć choroby somatyczne. Dopiero po pełnej diagnostyce u lekarza weterynarii można rozważyć potencjalną chorobę psychiczną.

Psy nie potrafią mówić, dlatego nie przekażą nam dokładnego opisu stanu swoich emocji. W dużej mierze dlatego aktualna wiedza na temat ich zaburzeń psychicznych opiera się w dużej mierze na uproszczeniach, niedopowiedzeniach i próbach przeniesienia na nie schematów ludzkich chorób. Mimo wszystko na wielu światowych uniwersytetach trwają badania, które być może w przyszłości pomogą nam lepiej diagnozować i skuteczniej leczyć choroby psychiczne u psów

Jak zadbać o zdrowie psychiczne czworonoga?

Na początku zawsze należy wykluczyć przyczyny zdrowotne zaburzeń. Lekarz weterynarii przeprowadza wywiad, badanie kliniczne, a następnie badania dodatkowe takie jak:

• badania krwi (morfologia, biochemia, hormony tarczycowe),

• badanie laboratoryjne moczu,

• RTG stawów,

• USG jamy brzusznej,

• tomografia, rezonans.

Zapewnienie aktywności fizycznej, długie spacery na miarę możliwości czworonoga, nowe miejsca wędrówek. W zdrowym ciele zdrowy duch!

Co zmienia większa aktywność fizyczna u psa:

• redukuje stres przez hamowanie wydzielania kortyzolu a wzmaga produkcję endorfin-hormonów szczęścia, zmniejsza napięcie nerwowe;

• zwiększa sprawność mózgu;

• wzmacnia mięśnie i stawu;

• poprawia sen.

Po wykluczeniu problemów somatycznych powinno się wdrożyć diagnostykę pod kątem zaburzeń nastroju. Konsultacja z behawiorystą zalecana jest już dla szczeniąt w celu nauki posłuszeństwa, zostawania samemu w domu bez opiekuna.

Leczenie farmakologiczne

Dobór odpowiedniego leku powinien być oparty o diagnozę postawioną przez zoopsychologa lub behawiorystę.

Preparaty uspokajające

Suplementy zawierające w składzie tryptofan lub kazeinę mogą działać uspokajająco i przeciwlękowo. Tryptofan to naturalny aminokwas będącym prekursorem serotoniny — hormonu szczęścia.

Kozłek lekarski i rumianek zmniejszają napięcie i uczucie niepokoju, wykazują działanie przeciwlękowe.

Alfa-kazozepina, pochodna kazeiny odpowiada za efekt relaksacji u zwierząt.

Leki psychotropowe

W zależności od zawartej substancji czynnej ich aktywność w ośrodkowym układzie nerwowym wykazuje poprawę nastroju, działanie nasenne, uspokajające, przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne.

Większość tego typu leków są to leki ludzkie, które nie mają weterynaryjnego odpowiednika. Zakupuje się je w aptece po okazaniu recepty wydanej przez lekarza weterynarii.

Tak jak w przypadku ludzi okres podawania leków trwa nawet kilka miesięcy a nagłe ich odstawienie bez konsultacji może spowodować nasilenie problemu.

Feromony

U psów substancje te odbierane są przez narząd lemieszowo-nosowy Jacobsona. Znajduje się on wewnątrz jamy nosowej, przy nosowym końcu podniebienia twardego. Syntetyczne feromony nie mają zapachu, nie działają na inne zwierzęta i ludzi. Są bezpieczne, nie wchodzą w interakcje z lekami, więc można je stosować w czasie podawania środków farmakologicznych.