Owczarek chorwacki — opis rasy i wszystkie informacje

Kraj pochodzenia i historia rasy owczarek chorwacki 

Owczarek chorwacki był rozpowszechniony zwłaszcza w regionie Sławonia – krainie historycznej we wschodniej Chorwacji. Czworonogi te przybyły tam prawdopodobnie w VII wieku n.e. wraz z plemionami chorwackimi i hodowane były jako psy pasterskie, pracujące przy stadach owiec. 

Najwcześniejsze źródło pisane na temat owczarka chorwackiego pochodzi z II połowy XIV wieku. Opisał go biskup diecezji Djakovo, Petar Horvath. Według dostępnych przekazów opis ten brzmiał: na prawie trzy dłonie wysoki, ze średnio długą, kręconą sierścią, stojącymi lub półstojącymi uszami, świetny stróż zwierząt domowych. Notatki te odnalazł jugosłowiański lekarz weterynarii, późniejszy profesor Stjepan Romić (1906-1982) w 1935 roku, poszukując materiałów do pracy doktorskiej, którą w tymże roku obronił. Poza pracą zawodową zajmował się również hodowlą psów rasy owczarek chorwacki, którą usystematyzował i rozpoczął selekcję hodowlaną. 

Inne notatki dotyczące tej rasy zostały odnalezione także we wspomnianej diecezji. Datowane są na lata XVIII i XIX wieku, a brzmią bardzo podobnie, co pozwala z dużą dozą prawdopodobieństwa przypuszczać, że dotyczą tej samej rasy – owczarka chorwackiego. 

Po około 10 latach pracy hodowlanej, w październiku 1949 roku, na wystawie psów rasowych w Zagrzebiu po raz pierwszy zaprezentowano owczarka chorwackiego jako rasę. Dwa lata później kynolog, dr Otto Rohr, sporządził w języku niemieckim pierwszy jej wzorzec. Ostateczne uznanie owczarka chorwackiego przez FCI, według różnych źródeł, nastąpiło w styczniu 1969 roku, kiedy nastąpiła publikacja wzorca; jednak na stronie FCI widnieje zapis o ostatecznym uznaniu rasy 30 sierpnia 1967 roku. [1] 

Jak wygląda owczarek chorwacki – wzorzec rasy 

Wzorzec FCI nr 277   

HRVATSKI OVČAR 

(Owczarek chorwacki) 

POCHODZENIE:  Chorwacja  

UZYTKOWOŚĆ:  owczarek  chorwacki  to pies wszechstronnie użytkowy. Może być wykorzystywany do pasienia, stróżowania i jako pies towarzyszący. Wyhodowany w zagrodach w dolinach Sławonii, w ciągu stu lat ewolucji stał się psem odpornym na różne warunki – bytowe i atmosferyczne.   

KLASYFIKACJA FCI:  Grupa 1: Psy pasterskie i zaganiające, z wyłączeniem szwajcarskich psów do bydła.  Sekcja 1. Psy pasterskie 

Rasa nie jest objęta obowiązkiem pracy. 

WRAŻENIE OGÓLNE: owczarek chorwacki to pies średniej wielkości, w typie szpica, o wiejskim, „swojskim” wyglądzie i głowie lisiej w wyrazie. Sprawia wrażenie psa dumnie noszącego się, zwinnego, zwartego i mocnego; w żadnym wypadku nie  może być ciężki i niezgrabny. 

WAŻNE PROPORCJE: tułów wpisuje się w prostokąt – wysokość w kłębie jest mniejsza od długości, przy czym suki mogą być nieco dłuższe od psów. Odległość od podłoża do łokci równa jest połowie wysokości w kłębie. Mózgoczaszka  jest nieco dłuższa od kufy.   

ZACHOWANIE/TEMPERAMENT: owczarek chorwacki to pies o żywym usposobieniu i wyrównanym temperamencie, oddany opiekunowi. Jest zainteresowany wszystkim, co dzieje się w jego otoczeniu, ale nie może być ani agresywny, ani nerwowy. Ma silny instynkt pracy ze zwierzętami gospodarskimi.  Jego charakterystyczne cechy to – oprócz żywego usposobienia – bystrość, odwaga, wytrzymałość, cierpliwość i opanowanie podczas pracy. Pies ten jest bardzo podatny na układanie.   

GŁOWA: w kształcie tępego klina. Linie profilu równoległe. 

MÓZGOCZASZKA: 

Czaszka oglądana z każdej strony jest ładnie zaokrąglona, a jej szerokość sięga najwyżej połowy długości całej głowy. Charakterystyczny jest owalny kształt czaszki, bez wyraźnej bruzdy czołowej i  łuków nadoczodołowych. Guz potyliczny nieznacznie wykształcony. 

Stop:  Umiarkowanie wyraźny.    

TRZEWIOCZASZKA: 

Nos: musi być dokładnym przedłużeniem profilu kufy. Koniec nosa zaokrąglony. Nozdrza rozwarte, ale nie bardzo widoczne. Zarówno powierzchnia, jak i wnętrze nosa muszą być całkowicie zapigmentowane na czarno. Kufa: klinowata, zwężająca się ku nosowi. Grzbiet nosa prosty, równoległy do górnej linii czaszki. Żuchwa dobrze wykształcona, silna. Wargi: umiarkowanie grube, przylegające, część widoczna musi być czarna.  Kąciki warg niewyraźne. Szczęki/uzębienie: szczęki mocne, zęby białe, zdrowe i równo rozmieszczone, zgryz nożycowy, dopuszczalny cęgowy. Siekacze ustawione pionowo.  Pożądane kompletne uzębienie (42 zęby), aczkolwiek P1 i M3 nie są brane pod uwagę. Braki innych zębów są niepożądane. Policzki: mało wyraźne, choć dobrze umięśnione, zaokrąglone i suche.    

OCZY: średniej wielkości, owalne, osadzone pod kątem 30–40 stopni, ani wyłupiaste, ani zbyt głęboko osadzone, jak najciemniejsze – od ciemnokasztanowego do czarnego. Powieki całkowicie zapigmentowane na czarno, przylegające, bez śladów entropium czy ektropium.  Spojrzenie inteligentne, żywe i ciekawskie.    

USZY: trójkątne, o nieco zaokrąglonych końcach. Osadzone na linii, przechodzącej od nosa przez wewnętrzny kącik oka, wielkością proporcjonalne do wielkości głowy. Uszy stojące lub częściowo załamane – dolne 3/5 ucha stojące, górne 2/5 załamane. Niesymetrycznie noszone uszy są wadą, podobnie jak uszy nie dość sztywne, położone lub fruwające w  ruchu.   

SZYJA: średniej długości, harmonijnie połączona z głową i tułowiem, bez fałdów skóry. Noszona pod kątem  45 stopni do poziomu. Sprawia wrażenie mocniejszej dzięki kryzie, szczególnie obfitej u samców.   

TUŁÓW: harmonijnie zbudowany, mocny, ale elegancki. Wpisany w prostokąt, nieco dłuższy od wysokości w kłębie; o 8-10 proc. u psów, 8-12 proc. u suk. Kłąb: lekko zaznaczony, stopniowo przechodzący w szyję. Grzbiet: muskularny, prosty i równy, także w ruchu. Lędźwie: krótkie, muskularne, mocno związane z grzbietem i zadem. Nie wyróżniają się zbytnio w linii górnej. Nieco dłuższe u suk niż u psów. Zad: mocny, dobrze umięśniony, szeroki, lekko zaokrąglony i opadający. Klatka piersiowa: głęboka, szeroka i pojemna, ale nie beczkowata, sięgająca łokcia. Żebra dobrze wysklepione.  Linia dolna i brzuch: nieco wznosząca się od mostka do lekko podciągniętego, ale nie podkasanego brzucha.  

OGON: stanowi przedłużenie linii zadu, mocny u nasady, stopniowo zwęża się ku końcowi. Osadzony umiarkowanie wysoko; rozciągnięty sięga co najmniej stawu skokowego lub jest 2-3 cm dłuższy. W akcji jest uniesiony powyżej linii grzbietu, w kształcie sierpa, zakręcony lub zawinięty, w tym ostatnim przypadku także na boku. Obficie owłosiony. Dopuszczalny jest także  brak ogona lub wrodzony ogon krótki.     

KOŃCZYNY PRZEDNIE: 

Wygląd ogólny: proporcjonalne do tułowia, o mocnej, ale nie ciężkiej kości, silnie umięśnione. Długość kończyny do łokcia równa się połowie wysokości w kłębie. Proste, równoległe względem siebie, pionowo ustawione. Łopatka: średniej długości, na końcu zaokrąglona, przylegająca do tułowia. Z ramieniem tworzy kąt 90 – 110 stopni, co umożliwia długi wykrok. Mięśnie napięte. Ramię: dobrze połączone z tułowiem, mocne i muskularne, ustawione pod kątem 50 stopni w stosunku do linii poziomej. Ramiona ustawione równolegle względem siebie. Łokcie: mocno przylegające do tułowia. Przedramię: pionowe, dobrze umięśnione, o mocnym, ale proporcjonalnym do masy ciała  kośćcu. Łokcie niewykręcone w żadną stronę. Przedramiona ustawione równolegle względem siebie. Nadgarstek: pionowy, stanowi przedłużenie przedramienia. Wyraźna kość groszkowata. Śródręcze:   krótkie, sprężyste, widziane z przodu stanowi przedłużenie linii przedramienia. Widziane z boku jest nieco nachylone. Łapa: owalna, palce zwarte i dobrze wysklepione. Opuszki mocne, sprężyste, czarne. Pazury mocne, zakrzywione, czarne. 

KOŃCZYNY TYLNE: 

Wygląd ogólny: mocne, ale nie masywne, o umiarkowanym kątowaniu. W ruchu sprężyste. Udo:  długie, szerokie, muskularne, o lekko zaokrąglonych pośladkach. Podudzie: dobrze umięśnione, ustawione pod kątem 55-60 stopni do podłoża. Staw skokowy: mocny, szeroki. Hipotetyczne linie, przechodzące przez stawy skokowe, powinny być równolegle względem siebie. Śródstopie: mocne, sprężyste, ustawione pod kątem 80-90 stopni do podłoża. Stopy: owalne, nieco dłuższe od łap. Opuszki mocne, sprężyste, czarne, pazury mocne, wygięte i czarne. Pojedyncze lub podwójne wilcze pazury na tylnej stronie kończyn tylnych dopuszczalne, nie mają wpływu na ocenę.   

RUCH: wydajny, z mocnym napędem, harmonijny, niekołyszący. W ruchu grzbiet prosty, a kończyny nie są podnoszone wysoko ani krzyżowane. Preferowany chód to kłus jako najmniej męczący psa przy pracy ze stadem.  

SKÓRA: na głowie napięta i gładka, bez zmarszczek. Wokół uszu, na spodzie szyi i na przedramionach szczególnie cienka i elastyczna. Na tułowiu przylegająca, o barwie łupkowej. Powieki, trufla nosa, wnętrze nozdrzy, zewnętrzne krawędzie warg, opuszki, pazury, okolica odbytu, a u suk także wargi sromowe muszą być czarne. Dziąsła i wewnętrze powierzchnie warg dobrze pigmentowane; im ciemniejsze, tym lepsze.   

SZATA 

Sierść: obfita, gęsta, falista, raczej miękka, o strukturze ani wełnistej, ani twardej w dotyku. Dwuwarstwowa. Włos okrywowy ma długość  6–14 cm, jest nastroszony i sprężysty, nie może tworzyć przedziałka na grzbiecie. Podszerstek  gęsty, zwarty i miękki. Włos okrywowy wraz z obfitym podszerstkiem daje psu doskonałą ochronę. Dłuższa sierść tworzy kryzę na szyi, porasta też grzbiet, zad, częściowo klatkę piersiową i  tylne strony przedramion. Najdłuższa sierść formuje portki i chorągiew na ogonie (chyba że jest on krótki lub go brak). Na głowie, na  granicy pomiędzy krótką sierścią na czole a dłuższą na tylnej części mózgoczaszki, włos ma długość około  3.5 cm. Włos krótki (na kufie, czole, uszach, wokół oczu, na policzkach, przedniej stronie kończyn przednich, nadgarstkach i śródręczach) jest prosty, o długości 1-1,7 cm. Na tylnych nogach sierść jest krótka od stóp do stawów skokowych. Szata samców jest znacznie bardziej obfita niż suk.   

Umaszczenie: czarne. Dopuszczalne niewielkie białe znaczenia w postaci domieszki równomiernie  rozproszonych, słabo widocznych, pojedynczych białych włosów. Jakiekolwiek białe znaczenia w postaci pasemek lub łat na kończynach bądź  tułowiu są niedopuszczalne. Dozwolona jest biała plamka na spodzie klatki piersiowej, ale jej średnica nie może dochodzić do 5 cm. Podszerstek zdecydowanie czarny, w okresie linienia może być szarawy, a nawet przybierać odcień rudawy.   

WIELKOŚĆ:   

Wysokość w kłębie: psy: 45–50 cm, suki 43–48 cm. U obu płci tolerowane jest odchylenie +/- 3 cm. 

WADY: wszelkie odstępstwa od podanego wyżej wzorca powinny być uznawane za wadę i ocenione w zależności od stopnia nasilenia oraz wpływu  na zdrowie i dobrostan psa oraz zdolność do  wykonywania pracy, do której był przeznaczony.    

WADY DYSKWALIFIKUJĄCE:  

• Agresja lub nadmierna lękliwość. 
• Wyraźne wady anatomiczne lub zaburzenia psychiki. 
• Czaszka krótsza od kufy, nietypowo krótka kufa. 
• Grzbiet nosa zapadnięty lub wklęsły. 
• Wargi luźne lub krótkie, odsłaniające zęby przy zamkniętym pysku.    
• Niedopigmentowany nos (więcej niż 20% powierzchni), chyba że jest to czasowy lub stały skutek wypadku przy pracy.  
• Przodozgryz lub tyłozgryz, krzywe szczęki.   
• Zez, oczy niebieskie. 
• Niedopigmentowane (choćby częściowo) powieki.   
• Uszy całkowicie wiszące, ślady korekcji uszu. 
• Długość tułowia mniejsza niż wysokość w kłębie. 
• Achondroplazja (karłowatość), krótkonożność. 
• Całkowity brak pigmentacji skóry. 
• Sierść na kłębie krótsza niż 4 cm. 
• Włos całkowicie prosty lub wełnisty, włos długi, sfilcowany na całym ciele.   
• Białe znaczenia (łaty lub pasma) poza klatką piersiową, białe skarpetki.  
• Mocne przesianie bielą na kończynach i  tułowiu.   
• Biała plama na piersi o średnicy większej niż 8 cm.  
• Wzrost w kłębie poza limitem. 

UWAGA: samce powinny mieć dwa normalnie wykształcone jądra całkowicie umieszczone w worku mosznowym. Do hodowli mogą być użyte tylko osobniki funkcjonalnie i klinicznie zdrowe, o wyglądzie typowym dla rasy.  

Charakter rasy owczarek chorwacki 

Owczarek chorwacki, jako typowy pies pasterski i doskonały stróż, pierwotnie przeznaczony do pracy przy pasieniu i pilnowaniu stad owiec, musiał skupiać w sobie wszystkie niezbędne do tego cechy – zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Pies rasy owczarek chorwacki musiał być zdrowy, sprawny, odporny na zmiany pogody, chętny do pracy, a przede wszystkim inteligentny. Obecnie pracę pasterską wykonują już nieliczne psy tej rasy, natomiast jego cechy są niezwykle przydatne do psich sportów, których rasa ta uczy się szybko i z wyraźną ochotą. Zacząć jednak należy od psiego przedszkola, gdzie najważniejszymi akcesoriami są obroża i smycz dla psa, który powinien nauczyć się prawidłowo chodzić przy nodze i wykonywać podstawowe komendy posłuszeństwa. 

Owczarek chorwacki jest wyjątkowo podatny na szkolenie i znakomicie realizuje się w różnych psich sportach. Dlatego, w ramach propagandy rasy, w 2018 roku Klub Owczarka Chorwackiego wraz z Chorwackim Związkiem Kynologicznym (Hrvatski kinološki savez) zorganizowały Mistrzostwa Świata Owczarków Chorwackich (CSWC – Croatian Shepherd World Championship). Zawody składały się z części wystawowej, gdzie psy rywalizowały na ringach, oraz z części użytkowej, podczas której psy brały udział w następujących konkurencjach: 

• pasienie, 
• agility, 
• bikejoring, 
• rally obedience, 
• frisbee, 
• utility obedience, 
• obrona, 
• tropienie, 
• przeszukiwanie terenu. 

Jak widać, konkurencje te są bardzo zróżnicowane; wskazuje to, jak wszechstronnym użytkowo psem jest owczarek chorwacki, ale również i to, że rasa ta potrzebuje codziennej dawki ruchu podczas jednego długiego spaceru. Pozostałe mogą (choć nie muszą) być krótsze. Nie jest to więc rasa dla osób, preferujących odpoczynek na kanapie w domowym zaciszu. Jest za to znakomitym towarzyszem tych członków rodziny, którzy lubią aktywne formy wypoczynku: jogging, jazdę na rowerze, długie spacery lub choćby grę w piłkę czy aportowanie. 

Zdrowie, pielęgnacja i żywienie owczarków chorwackich 

Owczarek chorwacki, podobnie jak inne psy pasterskie, jest psem na ogół cieszącym się dobrym zdrowiem i dożywającym sędziwego wieku – przeciętnie około 14 lat, choć spotyka się osobniki starsze. Nie są znane skłonności tej rasy do konkretnych schorzeń, aczkolwiek warto u owczarków chorwackich wykonywać badania genetyczne w kierunku chorób oczu (zaćma, postępujący zanik siatkówki), które dość często trapią psy z tej grupy ras. 

O dobre zdrowie psa trzeba jednak dbać, aby jak najdłużej utrzymać go w prawidłowej kondycji. Owczarek chorwacki powinien być regularnie odrobaczany i poddawany szczepieniom ochronnym zgodnie z kalendarzem szczepień, ustalonym przez lekarza weterynarii. Ważne jest, aby szczepić pupila nie tylko przeciwko wściekliźnie, które to szczepienie jest obowiązkowe. Szczeniaki owczarka chorwackiego, podobnie jak innych ras, szczepi się po raz pierwszy w wieku 7 tygodni (najpierw przeciwko nosówce i parwowirozie), po około trzech tygodniach powtarza się szczepienie, dodając  kolejne składniki, a po dalszych trzech podaje się dawkę przypominającą – kompleksową szczepionkę pięcio- lub siedmioskładnikową. Wraz z ostatnim szczepieniem podaje się również szczepionkę przeciwko wściekliźnie. Następnie kompleksowe szczepienie powtarza się jednokrotnie po roku, a później co dwa lata. Corocznie szczepi się tylko przeciwko wściekliźnie. Zasadą jest odrobaczanie na tydzień przed szczepieniem. 

Pielęgnacja owczarka chorwackiego dotyczy w większości jego szaty. Jest ona dość miękka, dlatego pupil powinien być regularnie szczotkowany – miękki włos dość łatwo się filcuje. Owczarki chorwackie linieją dwa razy w roku: na wiosnę i jesienią. Linienie jest stosunkowo obfite, zwłaszcza po zimie, kiedy czworonóg gubi zimowy podszerstek. W tym okresie trzeba go szczotkować codziennie, aby zapobiec sfilcowaniu się martwego podszerstka, który może utworzyć „pancerz”, uniemożliwiający dostęp powietrza do skóry. Sprzyja to rozwojowi drobnoustrojów i prowadzi do powstawania miejscowych stanów zapalnych. Poza okresami linienia wystarczy szczotkowanie raz w tygodniu. Kąpiel psa!!! nie jest wskazana, chyba że wytarza się on w nieczystościach. Natomiast śmiało można mu pozwolić wykąpać się w jeziorze, jeżeli sam chce i pogoda jest odpowiednia. 

Oprócz szaty trzeba zwracać uwagę na pazury. Pracujące owczarki chorwackie ścierają je sobie same, natomiast jeżeli pazury zbyt szybko odrastają, należy je skracać. Zabieg ten powinien wykonać lekarz weterynarii, jeżeli opiekun nie ma wprawy. Konieczna jest także kontrola zębów i ich czyszczenie, aby zapobiec odkładaniu się kamienia nazębnego, oraz okresowe sprawdzanie stanu oczu i uszu psa. 

Owczarek chorwacki – wystawy, hodowla 

W Polsce owczarek chorwacki na wystawach jest absolutną rzadkością; bywa zgłaszany na wystawy międzynarodowe przez wystawców zagranicznych, którym zależy na tytule Międzynarodowego Championa Piękności. Owczarek chorwacki, jako rasa nieobjęta obowiązkiem pracy, musi w ciągu minimum roku uzyskać cztery wnioski CACIB (Certificat d'Aptitude au Championnat International de Beauté – Certyfikat Międzynarodowego Championa Piękności) w co najmniej trzech krajach od trzech różnych sędziów. Po spełnieniu tego warunku FCI przyznaje tytuł Międzynarodowego Championa Piękności. 

Kwalifikację do hodowli uzyskują owczarki chorwackie na ogólnych zasadach, zawartych w Regulaminie Hodowli Psów Rasowych, dostępnym na stronie https://www.zkwp.pl/regulaminy.php. Może to być kwalifikacja na wystawach lub – alternatywnie – podczas przeglądu kwalifikacyjnego. Wystawy są zdecydowanie bardziej godne polecenia; przede wszystkim psa ocenia więcej niż jeden sędzia, ponadto można nawiązać interesujące znajomości i zapoznać się ze sposobem oceny, a oprócz tego wystawa jest doskonałą okazją do socjalizacji psa. Należy także wykonać obligatoryjne badanie profilu DNA. Informacji w tym zakresie udzielają oddziały Związku Kynologicznego w Polsce. Adnotację o zakwalifikowaniu do hodowli wpisuje się w rodowód psa. 

Podsumowanie 

Pies rasy owczarek chorwacki, choć w Polsce jest prawie nieznany, może być doskonałym towarzyszem rodziny, lubiącej aktywny wypoczynek. Jest to bowiem pies zawsze chętny do zabawy i do pracy. Lubi dzieci, dobrze porozumiewa się z innymi psami i pozostałymi zwierzętami domowymi. Bardzo inteligentny, podatny na szkolenie, łatwo się układa. Owczarki chorwackie to psy wyjątkowo zdrowa, odporna i nieskomplikowana w pielęgnacji. Sprawdzi się jako pierwszy pies w domu 

Owczarek chorwacki, jako dobry stróż, bywa szczekliwy. Jest też nieufny wobec obcych, ale z chwilą, kiedy jego opiekun zaakceptuje obcą osobę, zmienia do niej nastawienie. Oduczenie szczekliwości, choć przydatne, szczególnie kiedy pies mieszka w bloku, może być trudne; w takich sytuacjach przyda się doświadczony psi behawiorysta. 

Brak jest informacji na temat cen szczeniąt owczarka chorwackiego; z zapytaniem należy zwrócić się wprost do hodowcy. Nie należy jednak oczekiwać niskiej ceny, zwłaszcza jeżeli szczeniak ma pochodzić z hodowli zagranicznej. Kupowanie rasowego psa nie jest łatwe; czym się przy tym kierować, piszemy szerzej tutaj. Jeżeli uważamy, że rasowy owczarek chorwacki jest za drogi, nie należy kupować taniej w pseudohodowli. Lepszym rozwiązaniem jest adopcja psa ze schroniska. Pseudohodowla psów jest li tylko produkcją szczeniąt dla zysku.