Zabiegi pulmonologiczne u kotów — jakie są najczęstsze problemy i metody leczenia układu oddechowego?

Budowa układu oddechowego kotów 

Układ oddechowy kota składa się z górnych i dolnych dróg oddechowych. Kiedy kot wdycha powietrze nosem lub ustami, przemieszcza się ono tchawicą do oskrzeli, które rozdzielają się na oskrzele lewe i prawe, a następnie oskrzeliki. Na końcu każdego z nich znajdują się pęcherzyki płucne tworzące swoistą barierę anatomiczną pomiędzy wdychanym powietrzem, a krwią. Te swoiste sakiewki powietrzne oplata sieć naczyń włosowatych, dzięki czemu na zasadzie dyfuzji biernej tlen z wnętrza pęcherzyka może przejść do krwi powodując jej natlenowanie. Tą samą drogą, ale w drugą stronę z organizmu wydalany jest dwutlenek węgla. Kiedy proces ten jest zaburzony lub mało efektywny zwierzę może rozwinąć zaburzenia oddychania. 

Układ oddechowy ze względu na jego charakterystyczną budowę filtruje, nawilża oraz ogrzewa wdychane powietrze, zanim dostanie się ono do płuc. Duże cząsteczki np. zanieczyszczenia powietrza najczęściej osadzają się na błonach śluzowych gardła, tchawicy, czy oskrzeli. Następnie wraz z wytwarzanym w drogach oddechowych śluzem przemieszczane są do gardła, gdzie mogą być usunięte przez odchrząknięcie, kaszel, czy połknięcie. Mniejsze drobiny takie jak mikroorganizmy są wykrywane przez układ immunologiczny i unicestwiane. 

Podstawowe funkcje pełnione przez układ oddechowy są prawie takie same u wszystkich zwierząt, ale różnice w budowie anatomicznej pomiędzy poszczególnymi gatunkami przyczyniają się do rozwoju określonych dla nich jednostek chorobowych. Dla przykładu: anatomia dróg oddechowych u psa i kota jest podobna, dlatego będą one rozwijać pokrewne sobie choroby w przeciwieństwie np. do konia, czy człowieka. 

Na czym polegają choroby układu oddechowego u kota? 

Kiedy poziom wysycenia krwi tlenem spada mamy do czynienia z hipoksemią lub anoksją, czyli niedotlenieniem. W obydwu przypadkach zwierzę będzie prezentować objawy zespołu niewydolności oddechowej. Stan ten może być wynikiem obniżonej zdolności erytrocytów do transportu tlenu, zmniejszonym przepływem krwi przez płuca lub ciało czworonoga, zaburzoną wymianą gazową czy brakiem zdolności tkanki płucnej do wykorzystania dostępnego tlenu (w przypadku ekspozycji na niektóre trucizny).

Organizm zwierzęcia w odpowiedzi na niski poziom tlenu we krwi stara się kompensować braki poprzez zwiększenie częstości oraz głębokości oddechów, wzmożone skurcze śledziony, które uwalniają do krwioobiegu erytrocyty oraz częstsze skurcze serca przyspieszające przepływ krwi przez ciało pupila. W przypadku, w którym mózg nie jest zaopatrywany w odpowiednią ilość tlenu, funkcje oddechowe mogą zostać ograniczone ze względu na postępującą depresję układu oddechowego, co jest przykładem błędnego koła. W odpowiedzi na ten stan funkcje serca, wątroby, jelit czy nerek mogą zostać osłabione. Jeżeli organizm czworonoga nie jest w stanie kompensować niedoboru tlenu, wszystkie tkanki organizmu będą funkcjonować mniej efektywnie. 

Choroby układu oddechowego są częstą przypadłością występującą u kotów. Najczęściej objawiają się one trudnościami w oddychaniu oraz kaszlem. Należy jednak pamiętać, iż symptomy te mogą być rezultatem choroby systemowej, a nie koniecznie stricte oddechowej, takiej jak np. zastoinowa niewydolność serca. 

Zarówno zwierzęta młode jak i starsze narażone są na ryzyko rozwoju omawianych chorób. Młode kocięta w momencie porodu mają nie w pełni rozwiniętego układu odpornościowego. To powoduje, że patogeny w łatwy sposób mogą dostać się do płuc. W przypadku zwierząt starszych obniżona zdolność do walki z mikroorganizmami może powodować, iż ich układ oddechowy staje się bardziej podatny na infekcje. 

Przykłady chorób oddechowych u kotów 

Koty mogą cierpieć z powodu chorób układu oddechowego, do których zaliczamy między innymi: 

• zapalenie oskrzeli - to infekcja obejmująca oskrzela, które są niczym innym jak systemem przewodów doprowadzających wdychane powietrze do płuc. Może być ono powodowane takimi czynnikami jak wirusy, bakterie, czy grzyby, 
• zapalenie płuc - to choroba dotycząca tkanki płuc, która również może być powodowane przez wyżej wspomniane czynniki infekcyjne, 
• astma - to przewlekły stan, który skutkuje rozwojem infekcji oraz przyczynia się do zwężenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Czynnikami predysponującymi do rozwoju astmy u kota są: alergeny, wzmożony wysiłek, czy przewlekły stres, 
• śródmiąższowe zapalenie płuc kotów (feline interstitial lung disease - ILD) - to zespół chorób, które obejmują drobne pęcherzyki płucne przyczyniając się do rozwoju stanu zapalnego, a w konsekwencji zwłóknienia tkanki płucnej. Prowadzi to do zmniejszenia efektywności wymiany gazowej zachodzącej w obrębie płuc kota, 
• zespół chorobowy górnych dróg oddechowych kotów (Upper Respiratory Track Disease - URTD) - nieuleczalny zespół powodowany przez infekcję Mykoplasma felis. Objawia się surowiczym wypływem z nosa i oczu oraz spuchniętymi powiekami. Terapia opiera się na przeciwdziałaniu objawom choroby, 
• zespół oddechowy kotów (Feline Respiratory Disease Complex - FRDC) - objawia się kichaniem, zapaleniem spojówek, wypływem z worka spojówkowego, kot ślini się ze względu na obecność nadżerek w jamie ustnej oraz ma gorączkę. Czynnikami etiologicznymi przyczyniającym się do rozwoju tej choroby są: koci herpeswirus typu I (FVR), koci kalciwirus (FCV), Chlamydia felis oraz Mycoplasma felis. Zespół ten zwykle wikłany jest bakteryjnie co prowadzi do pogorszenia stanu czworonoga. Prewencja tej jednostki chorobowej opiera się na szczepieniach, 
• zapalenie jamy opłucnowej - na skutek akumulacji komórek reakcji zapalnej, ropy, krwi czy chłonki dochodzi do rozwoju zapalenia tej przestrzeni. Substancje wypełniając jamę opłucnową mogą wywierać ciśnienie na płuca co utrudnia zwierzęciu oddychanie, 
• guzy oraz nowotwory u kota - to coraz częstsze problemy, z którymi zmagają się zwierzęta w każdym wieku. 

Choroby dróg oddechowych najczęściej powodowane są przez wirusy, bakterie, grzyby, czy pasożyty u kota. Innym czynnikami, które przyczyniają się do ich rozwoju mogą być reakcje immunologiczne, czy jednostki chorobowe spowodowane zaspirowaniem drażniących substancji toksycznych. Urazy takie jaki jak np. uderzenie przez samochód, mogą prowadzić do zapadnięcia się któregoś z odcinków dróg oddechowych. 

Jamę nosową, gardło, tchawicę, a czasem płuca kota zasiedlają bakterie, które w normalnych warunkach nie powodują choroby. Rozwój infekcji ma miejsce, kiedy układ odpornościowy zwierzęcia jest osłabiony inną infekcją (np. zapaleniem nosa i tchawicy, czy kalciwirozą). Czynnikiem predysponującym może być również bodziec drażniący drogi oddechowe np. dym papierosowy czy trujący gaz. 

Choroby układu oddechowego kotów, a stres 

Stres to jeden z najczęstszych powodów obniżenia odporności. Trudne warunki życia takie jak duże zagęszczenie zwierząt, niski poziom czystości środowiska przyczyniają się do poważnych i częstych chorób układu oddechowego. Dlatego tak ważne jest, by dokładnie skontrolować warunki jakie prezentuje hodowla czy schronisko, z którego bierzemy zwierzę. 

Czy istnieją predyspozycje rasowe do rozwoju chorób układu oddechowego u kotów? 

U kotów brachycefalicznych (krótkopyskich), których przykładem są koty perskie, himalajskie, Munchkin, Scottish Fold, czy Exotic Shorthair mogą wystąpić dysfunkcje takie jak zwężone nozdrza, przerost podniebienia miękkiego, rozszczep podniebienia czy zwężenie tchawicy. To jednostki wrodzone, które predysponują zwierzęta krótkopyskie do rozwoju nawracających chorób układu oddechowego takich jak np. guzy, polipy w jamie nosowej czy gardle, przewlekły nieżyt nosa, uszkodzenie czy zapaść tchawicy. 

Objawy chorób płuc u kotów

• wypływ z nosa - może mieć różny charakter (ropny, śluzowy, krwawy) co zależne jest od etiologii rozwoju tego stanu, 
• kaszel suchy (bezproduktywny) lub mokry (z wykrztuszaniem wydzieliny np. śluzu czy krwi), 
• przyspieszony oddech - nie zawsze jest on symptomem jak np. w przypadku zwierząt, które oddychają szybko po wzmożonym wysiłku fizycznym, 
• ciężki lub utrudniony oddech - często objawia się skróceniem oddechu, 
• płytki oddech, 
• bolesność podczas wdechu czy wydechu, 
• patologiczne szmery oddechowe. 

Jeżeli zauważyłeś u swojego pupila któryś z tych objawów koniecznie skontaktuj się z lekarzem weterynarii. Badanie kliniczne pozwoli na wskazanie możliwej przyczyny rozwoju tego stanu u twojego przyjaciela. Dalsze postępowanie obejmuje wykonanie badań dodatkowych takich jak badanie rentgenowskie szyi i klatki piersiowej. Pozwoli ono między innymi wykluczyć obstrukcję górnych dróg oddechowych (czyli "zatkanie" ich przez np. ciało obce) oraz ukaże obraz tkanki tkanki płucnej dzięki czemu lekarz weterynarii będzie miał możliwość jej oceny. Gazometria, czyli ocena zawartości gazów oddechowych (tlenu i dwutlenku węgla) we krwi pozwala na rozpoznanie i monitorowanie zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej i wymiany gazowej. 

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania 

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania przez opiekunów kotów. 

Czy koty mogą wyzdrowieć po niewydolności oddechowej?

Koty mogą wyzdrowieć po niewydolności oddechowej w zależności od przyczyny oraz skuteczności leczenia. W przypadku poważnych problemów z układem oddechowym konieczna może być interwencja weterynaryjna i odpowiednia opieka.

Jak udrożnić drogi oddechowe kota?

Jak pomóc kotu z płynem w płucach?

Co zrobić jak kot ciężko oddycha?