Wstrząs mózgu u psa — przyczyny, objawy, leczenie

Uraz głowy u psa

Uraz głowy u psa bardzo często stanowi bezpośrednie zagrożenie dla jego zdrowia i życia. Za jego główne przyczyny uznaje się wypadki komunikacyjne, bezpośrednie uderzenia (przypadkowe lub wynikające z przemocy wobec zwierząt), walki psów lub upadki z wysokości. Wstrząśnienie mózgu można podejrzewać w każdej z tych sytuacji. Niezależnie od jego przyczyny wskazany jest jak najszybszy kontakt z lekarzem weterynarii.

Głównym zagrożeniem zdrowia i życia wynikającym z urazu głowy jest uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, czyli mózgu i/lub rdzenia kręgowego. Wstrząs mózgu u psa to najłagodniejsza jego forma. Uszkodzenia mózgu powstałe w wyniku urazu można podzielić na pierwotne i wtórne.

Pierwotne uszkodzenia mózgu

Do pierwotnych uszkodzeń mózgu dochodzi bezpośrednio po zadziałaniu czynnika uszkadzającego. Jeśli więc pies doznał poważnego uderzenia i niepokojące objawy widoczne są od razu, możemy podejrzewać wstrząśnienie, stłuczenie lub rozerwanie mózgowia.

Wstrząśnienie mózgu (łac. commotio cerebri) to najłagodniejsza konsekwencja urazu głowy niewiążąca się z trwałym uszkodzeniem tkanki mózgowej. Jego objawy są z reguły przemijające. W wyniku wstrząśnienia mózgu czasami obserwowana jest utrata świadomości.

O wiele poważniejsze konsekwencje dla zdrowia zwierzaka może mieć stłuczenie mózgu (łac. contusio cerebri). Zmiany powstałe w jego wyniku są widoczne w badaniach obrazowych (rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa). Stłuczenie mózgu z reguły obserwowane jest w miejscu zadziałania siły uderzającej. Zdarza się jednak, że zmiany występują po stronie przeciwnej. W takiej sytuacji można podejrzewać, że doszło do nich w wyniku odbicia. W konsekwencji stłuczenia mózgu dochodzi do jego obrzęku, krwawienia i krwiaków. Skutki tego rodzaju uszkodzenia są z reguły długotrwałe i mogą prowadzić to stałego uszczerbku na zdrowiu zwierzęcia.

Rozerwanie mózgu (zwane również laceracją) to utrata ciągłości mózgowia, która ze względu na nikłą zdolność tkanki nerwowej do regeneracji prowadzi zazwyczaj do śmierci zwierzęcia.

Wtórne uszkodzenia mózgu

Do wtórnych uszkodzeń mózgu dochodzi po upływie czasu od wystąpienia urazu. Czasami są to minuty, godziny, a nawet dni. Powstają one na skutek procesów biochemicznych zachodzących w wyniku masowego uwalniania neuroprzekaźników (glutaminianu i asparaginianu) oraz wytwarzania reaktywnych form tlenu (wolnych rodników) i cytokin prozapalnych. Wszystkie te procesy doprowadzają do opóźnionego obrzęku mózgu u psa i martwicy komórek nerwowych.

Objawy uszkodzenia mózgu u psa

Objawy wstrząsu mózgu oraz jego stłuczenia lub obrzęku mogą przyjmować bardzo zróżnicowaną postać symptomów neurologicznych takich jak:

• zaburzenia świadomości,
• zaburzenia równowagi,
• posmutnienie,
• otępienie,
• śpiączka,
• drgawki,
• niedowład kończyn — ich sztywność lub zwiotczenie,
• nagłe problemy z chodzeniem,
• jednostronne lub obustronne zwężenie lub rozszerzenie źrenic,
• opóźniona reakcja na bodźce zewnętrzne lub całkowity jej brak.

Jeśli twój pies uległ wypadkowi — natychmiast udaj się z nim do lekarza weterynarii. Objawy wstrząśnienia mózgu są niejednoznaczne i sugerują liczne choroby neurologiczne. W wyniku silnego uderzenia może dojść również do innych urazów narządów wewnętrznych, krwotoku wewnętrznego lub przerwania ciągłości rdzenia kręgowego.

Transportując psa po wypadku do kliniki weterynaryjnej zwróć uwagę na to, aby jak najmniej manipulować jego głową! Jej niekontrolowane ruchy pogłębią zaistniałe już urazy. Wstrząs lub stłuczenie mózgu mogą wiązać się z pęknięciem lub złamaniem kości czaszki, dlatego asekuracja głowy podczas przenoszenia zwierzęcia jest bardzo ważna.

Leczenie urazów głowy

Uraz głowy stanowi stan nagły i potencjalnie zagrażający życiu, dlatego też wstępna stabilizacja i leczenie objawowe powinny zostać podjęte natychmiast, z pominięciem poszerzonej diagnostyki i wnikliwego badania klinicznego. Intensywna terapia pacjenta z urazem głowy obejmuje tlenoterapię, dożylne podawanie płynów, leczenie przeciwbólowe z zastosowaniem silnych leków, opanowanie ewentualnych drgawek i farmakoterapię (mającą na celu obniżenie ciśnienia śródczaszkowego i zapobieganie obrzękowi mózgu). Niebagatelne znaczenie ma również ograniczenie stresu u psa. Podjęcia tych działań powinno poskutkować ustabilizowaniem stanu pacjenta, co umożliwi wykonanie niezbędnych badań dodatkowych. Należą do nich:

• badania krwi u psa,
• analiza moczu,
• RTG psa,
• USG jamy brzusznej,
• tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.

Warto zaznaczyć, że uraz głowy stanowi przeciwwskazanie do znieczulenia ogólnego, dlatego też badania, które go wymagają (np. rezonans) powinny zostać wykonane, gdy pies będzie już w lepszym stanie.

Pamiętaj, że leczenie wstrząśnienia mózgu i innych jego urazów może wiązać się z niemałymi kosztami. Wypadki chodzą po ludziach... i zwierzętach. Niestety, część właścicieli pomimo szczerych chęci ratowania swojego pupila w nagłej sytuacji nie jest w stanie sprostać temu finansowo, w związku z czym decydują się na uśpienie psa. Decyzja o eutanazji jest wówczas bardzo trudna i szczególnie bolesna. Warto więc rozważyć ubezpieczenie psa. Być może pozwoli ono w takiej sytuacji na uratowanie życia zwierzęcia.

Należy jednak mieć świadomość, że skutki niektórych wypadków są wyjątkowo poważne. W takich sytuacjach komfort życia zwierzęcia powinien być na pierwszym miejscu, w związku z czym należy porozmawiać z lekarzem weterynarii o ewentualnej konieczności eutanazji.

Wstrząs mózgu u psa — podsumowanie

Wstrząs mózgu, podobnie jak jego stłuczenie, stanowi pierwotne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, do którego dochodzi bezpośrednio po urazie. Jego przyczyną może być wypadek komunikacyjny, upadek z wysokości, uderzenie, upadek z wysokości lub walki między zwierzętami. Warto zaznaczyć, że ze wstrząśnieniem mózgu (w przeciwieństwie do stłuczenia) nie wiążą się ewidentne zmiany w badaniach obrazowych, a jego symptomy są z reguły przejściowe. W wyniku urazu głowy może dojść również do rozerwania mózgowia, co z reguły wiąże się ze śmiercią pacjenta.

Do objawów wstrząsu mózgu należą zaburzenia świadomości i równowagi, przejściowe niedowłady, a nawet drgawki. Warto jednak zaznaczyć, że w wyniku urazu głowy może dojść do tzw. wtórnych uszkodzeń mózgu. Ich przyczyną są zmiany biochemiczne w tkance nerwowej. Doprowadza to do opóźnionego obrzęku mózgu, do którego może dojść nawet po upływie kilku dni po uderzeniu. Warto więc obserwować swojego pupila nawet jeśli bezpośrednio po wypadku jego stan wydawał się stabilny.

W przypadku urazu głowy trzeba jak najszybciej udać się z psem do lekarza weterynarii. W nagłych wypadkach liczy się czas. Podczas transportu szczególną uwagę należy przywiązać do zabezpieczenia głowy zwierzaka.

Leczenie pacjenta po wypadku powinno obejmować jak najszybsze ustabilizowanie jego stanu, co wiąże się z tlenoterapią, płynoterapią, opanowaniem drgawek, farmakoterapią i podawaniem leków przeciwbólowych. Poszerzona diagnostyka powinna mieć miejsce, gdy pacjent poczuje się lepiej i jego życie nie będzie bezpośrednio zagrożone.

W przypadku wstrząśnienia mózgu pełny poziom wyzdrowienia psa jest możliwy, niemniej jednak konieczna jest bardzo szybka interwencja lekarza weterynarii i jego ścisła współpraca z właścicielem zwierzaka.