Niewydolność nerek u psa - objawy, rokowanie i leczenie

Rola nerek w organizmie 

Każdemu nerki kojarzą się z usuwaniem szkodliwych produktów przemiany materii, takich jak mocznik, kreatynina. Filtracji i wydaleniu ulegają substancje toksyczne, pozostałości leków lub związki w nadmiernej ilości w organizmie. Także oczywista jest regulacja gospodarki wodno-elektrolitowej poprzez produkcję moczu, utrzymywanie odpowiedniego stężenia jonów i soli oraz równowagi kwasowo-zasadowej. Nerki są także gruczołem wydzielania wewnętrznego, syntetyzują erytropoetynę, odpowiedzialną za produkcję erytrocytów w szpiku. Renina wydzielana w aparacie przykłębuszkowym jest składową układu renina-angiotensyna-aldosteron, który m.in. reguluje ciśnienie krwi. W nerkach dochodzi do przekształcenia witaminy D w jej aktywną postać. Dzięki temu, że są narządem parzystym, jedna zdrowa nerka może przejąć funkcje w przypadku niewydolności drugiej. 

Poznaj najpowszechniejsze choroby psów. 

Choroba a niewydolność nerek 

Choroba nerek jest etapem, kiedy upośledzenie czynności nerek wynika ze zmian morfologicznych i czynnościowych narządu. Niewydolność nerek u psa charakteryzuje się dodatkowo azotemią, której towarzyszy zniszczenie nawet trzech czwartych lub więcej nefronów. Azotemia oznacza za wysokie stężenie mocznika, kreatyniny i innych niebiałkowych substancji azotowych we krwi. Azotemia nie zawsze wynika tylko z zaburzonej funkcji nerek.

Ostra niewydolność nerek u psa 

Jest to zespół objawów związany z gwałtowną dysfunkcją narządu. Może wynikać z przyczyn pośrednich jak odwodnienie, utrata krwi lub jej hemoliza, zatrzymanie odpływu moczu przez kamień lub nowotwór w drogach wyprowadzających mocz. Uszkodzenie bezpośrednio nerek przez niedotlenienie, toksyczne działanie substancji, w tym leków, chemikaliów, niektórych pokarmów, roślin. Także wady wrodzone układu moczowego są przyczyną ostrej niewydolności nerek. Obecnie częściej używaną nazwą jest ostre uszkodzenie nerek. 

Dowiedz się także, czym jest choroba Addisona. 

Przewlekła niewydolność nerek u psa 

Przewlekła choroba nerek rozwija się w wyniku zmniejszenia liczby czynnych nefronów, przez co spada szybkość filtracji kłębuszkowej. Strukturalne i czynnościowe zmiany nerek utrzymują się przynajmniej 3 miesiące, co oznacza nieodwracalny proces. Bezpośrednio po uszkodzeniu nerek mechanizmy kompensacyjne mają zrównoważyć upośledzenie funkcji. Niestety zmiany postępują i pojawia się azotemia, która szkodliwie wpływa na cały organizm. 

Przyczyny niewydolności nerek 

Infekcje bakteryjne jako przyczyna niewydolności nerek u psa 

Konsekwencją przebiegu boreliozy i leptospirozy jest m.in. kłębuszkowe zapalenie nerek. Składniki ściany komórkowej Borellia burdorgferi, Leptospira sp. silnie indukują reakcje zapalne. Odkładanie się kompleksów immunologicznych w ścianach naczyń krwionośnych doprowadza do ich zapalenia. Drobnoustroje wpływają toksycznie na miąższ narządu, uszkadzają drobne naczynia krwionośne, co przyczynia się do spadku filtracji, niedokrwienia, obrzęku nerek u psa. Objawem uszkodzenia naczyń krwionośnych w nerkach jest ciemne zabarwienie moczu wynikające z krwawienia. Czynnikami bakteryjnymi wywołującym ostrą niewydolność nerek są Escherichia coli, Klebsiella, Encterococcus, Proteus oraz Pseudomonas.

Niewydolności nerek u psa a zakażenia grzybicze 

Leczenie immunosupresyjne, długotrwała antybiotykoterapia, cukrzyca może przyczynić się do rozwoju zakażenia grzybiczego w układzie moczowym. Najczęściej wywołują je Aspergillus, Cryptococcus neoformans lub Candida albicans. Grzybica układu moczowego u psów występuje rzadko w porównaniu do innych przyczyn. 

Niewydolność nerek u psa na tle pasożytniczym 

Powikłaniem babeszjozy jest uszkodzenie nerek przez odkładanie się kompleksów immunologicznych w naczyniach krwionośnych, co wyzwala reakcję zapalną. W wyniku rozpadu krwinek czerwonych, uwolniona zostaje hemoglobina, która toksycznie wpływa na miąższ narządu. Dirofilaria immitis jest nicieniem lokalizującym się w naczyniach płucnych. Odpowiedź immunologiczna na zakażenie pasożytnicze również pośrednio prowadzi do uszkodzenia nerek. 

Toksyczne uszkodzenie nerek 

Zatrucia u psów to często wynik samodzielnych wycieczek po trawnikach, śmietnikach lub otrzymywania niektórych leków. Metale ciężkie, które są nefrotokstyczne to miedź, kadm, ołów, chrom. Do ostrego uszkodzenia nerek prowadzą środki ochrony roślin, glikol etylenowy lub jad żmii. Nie należy psów częstować winogronem, stąd także rodzynkami. Samodzielne leczenie pupila lekami przeciwzapalnymi, takimi jak ibuprofen, kwasem acetylosalicylowym lub antybiotykami z grupy aminoglikozydów, tetracyklin i sulfonamidów przyniesie więcej szkody niż pożytku. Nerki uszkodzone środkami chemicznymi będą wymagać monitorowania do końca życia. 

Wrodzone wady nerek 

Wrodzone wady układu moczowego i nerek charakteryzują się nieprawidłową budową anatomiczną, co wiąże się z zaburzeniem czynnościowym i zahamowaniem rozwoju szczenięcia. Mechanizmy kompensacyjne potrafią maskować objawy niewydolności nerek na tyle, że zmiany wykryte zostają przypadkowo. 

Niewydolność nerek u psa – co jej sprzyja? 

U psów starszych w wyniku spadku wydolności wielu organów, zaburzeń pracy serca może wtórnie dochodzić do pogłębiającej się choroby nerek. Bardzo ważną kwestią są choroby przyzębia jako czynnik bardzo negatywnie wpływający na kondycję nerek. Kamień nazębny, zapalenie dziąseł wprost przekładają się na uszkodzenie nefronów. Błędy dietetyczne w postaci karmienia psów ludzkim jedzeniem, szczególnie doprawionym solą, przyprawami prowadzą przez lata do choroby nerek. Nawet niewielka porcja wędlin raz w tygodniu przez dłuższy okres może doprowadzić do pogłębienia się dysfunkcji nerek. 

Objawy ostrego uszkodzenia nerek u psa 

Objawy ze strony przewodu pokarmowego jak wymioty, zmniejszone łaknienie oraz znaczne osłabienie są niespecyficznymi oznakami zaburzenia pracy nerek. Nudności mogą objawiać się zwiększonym ślinieniem. Ze względu na silny ból pies przybiera postawę odciążeniową, nie chce się poruszać. Kamica nerek u psa lub nowotwór przez zatrzymanie moczu i ucisk wywierany na tkanki także doprowadza do ostrego stanu zapalnego, który najczęściej przechodzi w postać przewlekłą. 

Objawy niewydolności nerek u psa 

Organizm zawsze kompensuje dysfunkcje na ich początkowym etapie, co może maskować występowanie uszkodzenia i wynikające z niego objawy. Zmiany nasilą się okresowo, a stopniowe pogorszenie stanu psa może zostać zlekceważone przez opiekuna. Pojawia się brak apetytu, wydłużony czas posiłku albo pies jest zainteresowany karmą, ale nie zjada jej. Nieprzyjemny zapach z pyszczka towarzyszy owrzodzeniu jamy ustnej, które nasila się wraz z azotemią. Występują wymioty, u niektórych psów codziennie, a u innych raz na kilka-kilkanaście dni. Utrata masy ciała jest powolna lub skokowa. Zwierzęta częściej oddają mocz, obserwuje się wzmożone pragnienie lub wodowstręt. Pogłębia się odwodnienie, a mocz jest mętny, opiekuna uderza nieprzyjemny zapach. Zdarza się, że niektórzy psi pacjenci nie wytrzymują i załatwiają potrzeby w domu. Zauważamy gorsze samopoczucie, brak zainteresowania zabawą, wydłużenie snu i spadki aktywności fizycznej. 

Białkomocz objaw choroby nerek 

Wzrost przepuszczalności lub spadek wchłaniania zwrotnego w nerkach prowadzi do powstania białkomoczu, czyli organizm traci białko wraz z wydalanym moczu. Pomiar stosunku białka do kreatyniny (UPC) z pełnym badaniem moczu jest wykorzystywane do określenia stadium choroby nerek. 

Nadciśnienie w przewlekłej chorobie nerek 

Nerki odgrywają kluczową rolę w regulacji ciśnienia krwi, wydalają nadmiar sodu i wody. Zaburzenie regulacji płynów, elektrolitów oraz niekorzystne zmiany układu renina-angiotensyna-aldosteron powodują wtórnie do uszkodzenia nerek wysokie ciśnienie krwi. Następcze nadciśnienie pogłębia dysfunkcje, a utrata nefronów przyczynia się do dalszego wzrostu ciśnienia krwi. 

Diagnostyka chorób nerek 

Lekarz weterynarii po przeprowadzeniu wywiadu i badania klinicznego zleca diagnostykę laboratoryjną krwi i moczu oraz USG jamy brzusznej. Nerkowe parametry biochemiczne wraz z badaniem USG układu moczowego pozwalają na postawienie wstępnego rokowania. Badania krwi są powtarzane, by ocenić efektywność leczenia i ewentualny postęp choroby. Lekarze weterynarii podczas poszerzania diagnostyki uwzględniają choroby układowe i konieczność monitorowania całego organizmu. 

Leczenie niewydolności nerek 

Leczenie ostrego uszkodzenia nerek 

W przypadku zatrucia należy jak najszybciej pojawić się w przychodni weterynaryjnej. Jeśli istnieje, podaje się antidotum, czyli związek wiążący toksynę. Powinno się uniemożliwić wchłanianie substancji przez wywołanie wymiotów, umycie skóry, błon śluzowych, kiedy pies miał kontakt z trawą popryskaną pestycydami. Po wchłonięciu pozostaje nam wymuszona diureza, czyli "płukanie" organizmu oraz leki przeciwwymiotne oraz przeciwbólowe. 

Płynoterapia i leczenie nerkozastępcze w niewydolności nerek u psa 

Wskazaniem do płynoterapii jest eliminacja toksyn, azotemia lub zmniejszone samodzielne pobieranie wody przez psa. Celem jest wyrównanie zaburzeń elektrolitowych. W ostatnich stadiach zaawansowania niewydolności nerek cykliczne kroplówki dożylne lub podskórne mają wyrównać stężenie jonów i zwiększyć wydalanie kreatyniny i mocznika. Leczenie nerkozastępcze jest konieczne w przypadku znacznego uszkodzenia narządów, które metabolizują substancje. Dializa otrzewnowa lub hemodializa nie może być przeprowadzona u każdego pacjenta z przewlekłą niewydolnością nerek. Próby przeszczepu nerki u psa były już wielokrotnie prowadzone na świecie, niestety powikłania i czas przeżycia psich pacjentów nadal nie daje oczekiwanych rezultatów. 

Dieta w niewydolności nerek u psa 

Uszkodzenie nefronów powoduje utratę substancji odżywczych i minerałów lub zatrzymanie szkodliwych produktów przemiany materii. Dieta ma za zadanie regulować te zaburzenia przez zmniejszenie produkcji toksycznych metabolitów, ochronę nerek i odżywienie organizmu. Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej wynikają z utraty zdolności wydalania fosforu i wtórnie do tego nadczynności przytarczyc, by w dalszej konsekwencji zmienić uwapnienie kości, doprowadzając do ognisk kalcyfikacji w tkankach miękkich. Dieta psa powinna zawierać wapń i fosfor, witaminy w odpowiednich proporcjach oraz zmniejszoną zawartość białka, sodu. Dodatek antyoksydantów ma minimalizować stan zapalny. 

Suplementy w niewydolności nerek u psa 

Głównym zadaniem dodatków żywieniowych jest obniżenie hiperfosfatemii przez wiązanie fosforu w przewodzie pokarmowym. Takie właściwości są przypisywane chitosanowi, węglanowi wapnia i magnezu. Dodatek kwasów DHA i EPA (kwas dozoheksaenowy i eikozapentaenowy) ma działanie przeciwutleniające, czyli wspomagają ochronę nerek przed dalszym postępem choroby. Zawarta w suplementach witamina D ma uzupełniać jej ewentualne niedobory wynikające z zaburzeń funkcji nerek.