Owczarek australijski — Kelpie — wszystkie informacje i opis rasy

Historia rasy owczarek australijski – kelpie

Owczarek australijski i border collie mają wspólne korzenie. Na pograniczu Anglii i Szkocji hodowano już w XVIII wieku psy pasterskie, zwane colleys lub collies. Na fali zasiedlania kontynentu australijskiego przez Brytyjczyków, w XIX wieku przywieziono tam również te psy, które kojarzyły się mniej lub bardziej przypadkowo z innymi psami pracującymi przy wypasaniu owiec, a prawdopodobnie także dochodziło do zupełnie przypadkowych kryć suk domowych przez zdziczałe  psy dingo, którego śladów podobieństwa można dopatrzyć się u kelpie.

Jedną z wielu szkockich rodzin, które w tamtych czasach zasiedliły Australię, była rodzina o nazwisku Rutherford, która przywiozła ze sobą kilka osobników collie o umaszczeniach jednolicie czarnym i czarnym podpalanym. W rezultacie kojarzeń z miejscowymi psami jedna z czarnych podpalanych suk urodziła miot, w którym była suczka, również czarna podpalana. Nadano jej imię Kelpie i stąd nazwa nowopowstającej rasy. Miała ona doskonale rozwinięty instynkt pasienia, dzięki czemu popyt na te psy był spory, jako że hodowla owiec była i jest główną gałęzią australijskiego rolnictwa, a trudnili się nią także imigranci.

„Kelpie” jest to nazwa mitologicznego, żyjącego w wodzie celtyckiego stwora o postaci konia. Miał on wabić do wody ludzi i tam ich pożerać. Sama Kelpie z czasem stała się matką, a urodzone przez nią szczenięta zdobywały najwyższe lokaty na zawodach psów pasterskich. Kelpie natomiast w 1873 roku wygrała konkurs pracy psów pasterskich, czym walnie przyczyniła się do wzrostu popularności nowej rasy. Na przełomie XIX i XX wieku w 1902 roku został opracowany pierwszy jej wzorzec. Jednak formalne uznanie nowej rasy w Australii nastąpiło dopiero po II wojnie światowej; w 1958 roku powstał australijski związek kynologiczny (ANKC – Australian National Kennel Council , obecnie Dogs Australia), który jest członkiem FCI, a w 1965 roku – WKC (Working Kelpie Council), organizacja  zrzeszająca użytkowe owczarki australijskie kelpie. Międzynarodowa Federacja Kynologiczna uznała rasę owczarek australijski kelpie w 1973 roku.

Podobnie jak w przypadku border collie, tak i w rasie kelpie wyodrębniły się dwa typy – wystawowy (show) i użytkowy (work). Dogs Australia rejestruje tylko psy wystawowe, natomiast w WKC można rejestrować wyłącznie psy pracujące; co więcej, nie zezwala na pokazywanie ich na wystawach, bowiem promuje hodowlę rasy owczarek australijski kelpie jedynie w aspekcie jej przydatności do pracy. Podobny klub pracujących kelpie istnieje w Szwecji i również nie dopuszcza zarejestrowanych w nim psów do udziału w wystawach. Z kolei w USA rasa ta nie została jeszcze ostatecznie uznana przez AKC (American Kennel Club), aczkolwiek w 2017 roku została wpisana do Północnoamerykańskiego Rejestru  Kelpie (North American Australian Kelpie Registry), co otworzyło jej drogę do pełnego uznania.

Na kontynencie europejskim różnice pomiędzy typem wystawowym i roboczym nie są tak wyraźne; na wystawach można spotkać psy zarówno reprezentujące wystawowe, jak i pracujące linie hodowlane, a także osobniki mieszane. Wynika to z faktu nierozdzielania rasy na dwa typy przez FCI; są one traktowane równorzędnie. Różnice widoczne są tak w budowie, jak i w umaszczeniu. Owczarki w typie roboczym są nieco wyższe w kłębie, smuklejsze i zazwyczaj mają umaszczenie z podpalaniem, podczas gdy kelpie wystawowy jest bardziej zwartej, krępej budowy i podpalanie u nich występuje rzadko.

W Polsce owczarek australijski kelpie hodowany jest od niedawna. Od 2012 roku funkcjonuje w woj. dolnośląskim hodowla Red Radimus, natomiast od 2020 w woj. małopolskim hodowla Australian Tales. Na wystawach w Polsce owczarek australijski kelpie jest widywany sporadycznie.

Owczarek australijski kelpie – standard rasy

Wzorzec FCI nr 293

OWCZAREK AUSTRALIJSKI — KELPIE (Australian Kelpie)

Kraj pochodzenia: Australia

Użytkowość: owczarek.

Klasyfikacja FCI: Grupa 1 - Psy pasterskie i zaganiające, z wyłączeniem szwajcarskich psów do bydła.                                      Sekcja 1 – Psy pasterskie.

Rasa objęta jest obowiązkiem pracy.

WRAŻENIE OGÓLNE:  kelpie ma wyglądać na aktywnego, zwinnego psa wysokiej klasy, o silnej muskulaturze i sprawnych kończynach, zdolnego do długotrwałej pracy bez zmęczenia. W żadnym wypadku nie może być lekki i wiotki. 

WAŻNE PROPORCJE: stosunek długości tułowia (mierząc od najbardziej wysuniętego do przodu punktu mostka do guza siedzeniowego) do wzrostu w kłębie wynosi 10 do 9. 

ZACHOWANIE / TEMPERAMENT:  kelpie jest psem o wybitnej inteligencji, bystrym i szybko  reagującym. Opanowany i łatwy do szkolenia, oddany opiekunowi i zawsze chętny do pracy. Jego energia jest niewyczerpana. Owczarek australijski kelpie odznacza się wrodzonym instynktem pasienia, tak w zagrodzie, jak i w polu. Wszelkie cechy anatomii i psychiki, które wpływają negatywnie na sprawność użytkową psa, muszą być traktowane jako zdecydowanie nietypowe. 

GŁOWA:  proporcjonalna do wielkości psa. Kształt i linie głowy dają lisi wyraz, złagodzony przez oczy o migdałowym kształcie.  Mózgoczaszka: czaszka: nieco zaokrąglona, szeroka między uszami. Czoło płaskie. Stop: wyraźnie zaznaczony. Trzewioczaszka: barwa nosa odpowiada umaszczeniu. Kufa: elegancko wyrzeźbiona, nieco krótsza od mózgoczaszki. Wargi: suche i przylegające. Uzębienie: zęby mocne, zdrowe, równomiernie rozmieszczone, zgryz nożycowy. Policzki: zaokrąglone, ale nie za silnie  wykształcone. Oczy: w kształcie migdała, średniej wielkości, z wyraźnymi kącikami, o bystrym i inteligentnym spojrzeniu, brązowe, kolorem harmonizujące z umaszczeniem; u psów błękitnych dopuszczalne oczy jaśniejsze. Uszy: średniej wielkości, stojące, zaostrzone na końcach, cienkie, mocne przy podstawie, zewnętrzne krawędzie nieco zaokrąglone; uszy osadzone szeroko po bokach czaszki i skierowane na boki. Wnętrze ucha porośnięte gęstą sierścią. 

SZYJA:  

Średniej długości, mocna, nieco łukowato wygięta, płynnie przechodząca w łopatki, bez podgardla (łałoku), z widoczną kryzą. 

TUŁÓW:  

Grzbiet: mocny, prosty. Lędźwie: mocne i muskularne, słabizna głęboka. Zad: dość długi i opadający. Klatka piersiowa:  głęboka, muskularna, umiarkowanie szeroka, dobrze ożebrowana Żebra: dobrze wysklepione,  ale nie beczkowate.

OGON:  

W spoczynku zwisający i lekko wygięty. W ruchu i przy pobudzeniu może być uniesiony, ale nigdy zakręcony tak, by jego koniec znalazł się poza pionową linią, przechodzącą przez nasadę. Na ogonie wyraźna szczotka.  Stanowi on przedłużenie opadającej linii zadu i sięga na ogół do stawu skokowego.

KOŃCZYNY:  

Kończyny przednie – wygląd ogólny: muskularne, o mocnym, ale nie ciężkim kośćcu, widziane od przodu proste i równoległe wobec siebie. Łopatka: umięśniona, skośnie ustawiona, płaska; szczyty łopatek ustawione blisko siebie. Ramię: tworzy z łopatką kąt 90°. Łokieć: nie może być wykręcony na zewnątrz ani do wewnątrz. Śródręcze: widziane z boku, nieco nachylone w stosunku do podłoża, co zapewnia sprężystość ruchu i umożliwia nagłe zwroty. Łapy: mocne, okrągłe, o mocnych opuszkach, palce zwarte i dobrze wysklepione. Pazury krótkie i silne.

Kończyny tylne – wygląd ogólny: mocne, szeroko rozstawione. Widziane z tyłu proste i równoległe wobec siebie, ustawione nie za szeroko, ale i nie za blisko siebie. Stawy kolanowe: dobrze kątowane. Stawy skokowe: dość nisko umiejscowione. Stopy: okrągłe, mocne, o mocnych opuszkach, palce zwarte i wysklepione, pazury krótkie i silne. 

 RUCH:  

Bezbłędna budowa anatomiczna jest warunkiem wykonywania przez owczarka australijskiego kelpie pracy pasterskiej na otwartym terenie. Ruch powinien być wykonywany bez wysiłku, a pies musi być zdolny do nagłych zwrotów w ruchu. W kłusie, wraz ze wzrostem prędkości, łapy stawiane są nieco  zbieżnie, ale w postawie rozstawione są szeroko. 

SZATA:  

Sierść: dwuwarstwowa.  Włos okrywowy prosty, zwarty, przylegający i twardy, odznacza się nieprzemakalnością. Krótki i gęsty podszerstek. Na spodzie tułowia sierść nieco dłuższa, na udach formuje niewielkie portki. Na głowie, zewnętrznej stronie uszu, przedniej stronie kończyn i łapach sierść krótka, na szyi dłuższa i bardziej gęsta, tworząca kryzę, a na ogonie – szczotkę. Sierść za długa lub za krótka jest wadą. Prawidłowa długość sierści na tułowiu to 2-3 cm. 

Rodzaje umaszczenia: czarne (solid black), czarne podpalane (black and tan), czerwone (solid red), czerwone podpalane (red and tan), płowe (fawn), czekoladowe (chocolate) i błękitne (blue). 

WZROST:  

Wzrost w kłębie: 46 do 51 cm dla psa, 43 do 48 cm dla suki. 

WADY:  

Każde odstępstwo od podanego wyżej wzorca powinno być traktowane jako wada i oceniane w zależności od stopnia nasilenia oraz wpływu na zdrowie i dobrostan psa, a także zdolność do  wykonywania pracy, do której  był przeznaczony.

WADY DUŻE:

•              luźne łopatki

•              postawa krowia lub beczkowata

•              ruch niezborny, poplątany

•              ruch związany lub sztywny

WADY DYSKWALIFIKUJĄCE:

•              agresja lub nadmierna lękliwość

•              Wyraźne wady anatomiczne lub zaburzenia zachowania.  

Uwaga:  Samce muszą mieć dwa, prawidłowo rozwinięte jądra, całkowicie umieszczone w worku mosznowym. Do hodowli mogą być użyte tylko funkcjonalnie i klinicznie zdrowe psy o wyglądzie typowym dla rasy.

Charakter rasy owczarek australijski kelpie

Owczarek australijski kelpie to typowy pies pasterski; został wyhodowany w Australii w określonym celu – pędzenia stad owiec. Obecnie wykorzystywany jest do pracy także przy pasieniu bydła, nie tylko w Australii, ale także w Stanach Zjednoczonych. Kelpie pracuje, podobnie jak border collie, wzrokiem; swoim przenikliwym spojrzeniem wywiera presję na zwierzęta, aby zachowały się w określony sposób. O użytkowości psów pasterskich można szerzej przeczytać tutaj.

Kelpie jest typowym „pracusiem”. Pozostawiony samemu sobie, bez zajęcia, ujawnia instynkty niszczycielskie i może spowodować wokół siebie spustoszenie. Dotyczy to zwłaszcza psów typu roboczego (work). Psy typu wystawowego (show) mają nieco spokojniejszą naturę, aczkolwiek również uwielbiają pracować. Wprawdzie owczarek australijski typu show nie pasie owiec ani bydła, ale za to doskonale da sobie radę w psich sportach. Najlepiej sprawdzi się w agility, gdzie wymagana jest umiejętność wykonywania nagłych zwrotów w pełnym biegu.

Owczarek australijski kelpie jest psem łagodnym, wiernym i oddanym opiekunowi. Z racji ogromnych pokładów energii uwielbia zabawy, nawet w dorosłym wieku, dlatego jest bardzo dobrym wyborem dla rodziny ze starszymi dziećmi, zwłaszcza takiej, która preferuje aktywne formy wypoczynku. Nadaje się również jako pies rodzinny dla osób na emeryturze, które przyzwyczajone są do codziennych spacerów, nordic walking bądź biegania po parku. Dobrze porozumiewa się z kotem i innymi zwierzętami domowymi, a także jako drugi pies w domu.

Szczeniak kelpie po przybyciu do domu powinien zostać bezzwłocznie poddany wychowaniu. Owczarki australijskie kelpie to psy pasterskie, zatem umieją szybko przejmować inicjatywę i zacząć decydować samemu, niepostrzeżenie przejmując dominację. Aby do tego nie dopuścić, niezbędna jest prawidłowa socjalizacja psa. W tym celu najlepiej zapisać go na zajęcia do psiego przedszkola, organizowanego w macierzystym oddziale Związku Kynologicznego w Polsce. Opiekun dowie się tam, jak nauczyć psa posłuszeństwa i będzie mógł samodzielnie uczyć go podstawowych komend. Natomiast szczeniak nabierze ogłady w kontaktach z ludźmi i innymi psami. Do psiego przedszkola można zgłaszać szczenięta po ukończeniu 4 miesięcy życia i przyjęciu pełnego pakietu szczepień ochronnych wraz ze wścieklizną. Płeć szczeniaka nie ma znaczenia. Niezbędna jest obroża i smycz dla psa, ponieważ zajęcia obejmują naukę chodzenia przy nodze na smyczy. Przyda się również adresówka dla psa, przymocowana do obroży. Kelpie jest jedną z najbardziej inteligentnych ras i szkoli się go bardzo łatwo.

Zdrowie, pielęgnacja i żywienie owczarka australijskiego kelpie

Owczarek australijski kelpie jest psem zdrowym, odpornym i długowiecznym. Choroby zdarzają się sporadycznie, aczkolwiek, jak wszystkie inne, psy tej rasy mają skłonności do zapadania na choroby typowe dla owczarków. Najczęściej mogą się pojawić:

• Anomalia oczu collie (CEA) – najogólniej ujmując, jest to uwarunkowany genetycznie zespół cech zwyrodnieniowych naczyniówki, prowadzący do ślepoty. Bywa nim obciążony także owczarek australijski typ amerykański.

• Postępujący zanik siatkówki – również wada o podłożu genetycznym, skutkująca ślepotą.

• Abiotrofia móżdżkowa – neurologiczna choroba dziedziczna.

• Padaczka.

• Dysplazja stawów biodrowych – zdarza się niezmiernie rzadko u ras średnich, niemniej odnotowano przypadki.

Odpowiedzialni hodowcy owczarków australijskich, tak kelpie jak i typu amerykańskiego, wykonują badania genetyczne w kierunku schorzeń dziedzicznych, ze szczególnym naciskiem na choroby oczu, którymi mogą być obciążone psy tej rasy. Osobniki chore eliminowane są z hodowli, natomiast nosiciele, które są zwierzętami klinicznie zdrowymi, mogą być kojarzone wyłącznie z osobnikami wolnymi od tych chorób. Wówczas można mieć pewność, że szczenięta będą zdrowe. Związek Kynologiczny w Polsce nie nakłada obowiązku wykonywania takich badań u owczarków australijskich; mimo to hodowcy wykonują je w trosce o dobro populacji. Dlatego, rozważając kupno rasowego psa, nie warto kierować się niską ceną, oferowaną w niektórych ogłoszeniach, wychodząc z założenia, np. że „nie warto przepłacać za psa rodowodowego, skoro i tak nie będzie wystawiany”. Żadna pseudohodowla psów, niezrzeszona w ZKwP, nie zaoferuje szczenięcia po przebadanych rodzicach z prostej przyczyny – badania kosztują, a pseudohodowle nastawione są głównie na zysk. Jeżeli nie stać nas na kupno szczenięcia z metryką, lepszym rozwiązaniem jest adopcja psa ze schroniska niż nabijanie portfela pseudohodowcy.

Pielęgnacja owczarka australijskiego kelpie nie jest trudna. Ma on krótką sierść, którą wystarczy wyszczotkować co kilka dni. Dwa razy w roku kelpie linieje i gubi podszerstek, który wychodzi całymi kępami; w okresie linienia należy psa szczotkować codziennie. Kąpiel zalecana jest jak najrzadziej, aby nie naruszać naturalnego pH skóry.

Systematycznie trzeba sprawdzać stan oczu i uszu kelpie, a w razie zaobserwowania niepokojących zmian (nietypowa wydzielina, nieprzyjemny zapach) udać się do lekarza weterynarii. Pazurów na ogół nie trzeba przycinać, ponieważ owczarek australijski kelpie ściera je zazwyczaj sam. Warto jednak kontrolować, czy nie są zbyt długie.

Dieta psa rasy kelpie powinna być zbilansowana pod względem składników odżywczych, witamin i minerałów. Można stosować żywienie gotowymi karmami suchymi lub mokrymi albo przyrządzać posiłki w domu. Decydując się na karmę gotową należy wybrać renomowanego producenta, oferującego karmy dla psów różnych wielkości i o różnym trybie życia oraz wieku. Uznani producenci dysponują karmami energetycznymi, uwzględniającymi takie czynniki, jak rozwój i dojrzewanie psa, wysiłek fizyczny, płeć, ogólną kondycję, stan zdrowia itp. Karmy gotowe są wygodne w użyciu, ponieważ zawierają wszystkie niezbędne składniki i nie wymagają suplementacji.

Posiłki domowe powinny składać się głównie z mięsa i podrobów oraz warzyw. Psom pracującym i sportowym podaje się także ryż lub makaron jako źródło węglowodanów. Jedzenie przyrządzane w domu wymaga suplementacji witaminowo-mineralnej. Preparaty wspomagające można nabyć w gabinetach weterynaryjnych lub w dobrych sklepach zoologicznych. W kwestii dawkowania należy zwrócić się do lekarza weterynarii.

Owczarek australijski kelpie – hodowla, wystawy

Owczarek australijski kelpie jest w Polsce rasą niezwykle rzadką, dlatego na wystawach jest prawdziwym rarytasem. Na prestiżowych wystawach międzynarodowych pojawiają się kelpie z zagranicy. Chcąc nabyć szczenię tej rasy warto zatem odwiedzać te imprezy, w Polsce bowiem funkcjonują tylko dwie hodowle i na zakup szczeniaka prawdopodobnie trzeba będzie dość długo czekać.

Do uzyskania przez psa lub sukę uprawnień hodowlanych należy spełnić szereg warunków, zawartych w Regulaminie Hodowli Psów Rasowych ZKwP, dostępnym na stronie www.zkwp.pl. Po nabyciu szczenięcia najlepiej skontaktować się z kierownikiem sekcji rasy w oddziale Związku, w którym zamierzamy zarejestrować naszego pupila. Kierownicy sekcji są zazwyczaj sędziami, asystentami kynologicznymi i/lub hodowcami, którzy mają dużą wiedzę o rasie i z pewnością udzielą wyczerpujących informacji, jak postępować z psem i jak przygotować się do hodowli.

Warto również podtrzymywać kontakt z hodowcą, od którego pochodzi szczeniak. Każdemu hodowcy zależy, aby szczenięta od niego trafiły do jak najlepszych domów i zawsze chętnie udzieli on porad nowym opiekunom.

Podsumowanie

Owczarek australijski kelpie z pewnością nie jest to pies dla każdego. Wymaga dużej ilości ruchu i zajęcia; jego charakter psa pasterskiego sprawia, że nie lubi on bezczynności, a pozbawiony pracy może zamienić się w niszczyciela. Dobrze współpracuje z opiekunem, choć bywa bardzo przebiegły, jak wszystkie psy pasterskie, a czasem uparty.

Kelpie jest to rasa bardzo podatna na szkolenie, odporna i zdrowa. Doskonale dogaduje się z dziećmi i zwierzętami domowymi, jest bardzo oddanym psem rodzinnym. Znakomicie sprawdza się w psich sportach, zwłaszcza w agility, a jego pielęgnacja jest nieskomplikowana. Długość życia owczarka australijskiego kelpie to około 14 lat, choć nierzadko zdarzają się osobniki znacznie starsze.