Psy lawinowe - które rasy pracują w górach?

Co to jest pies lawinowy?

Pies lawinowy to szczególny pies ratowniczy, ponieważ jego zadaniem jest ratowanie żywego człowieka przysypanego śniegiem. Taki czworonóg pracuje w trudnym terenie, w górach, w których od maleńkości uczestniczy w długotrwałych i trudnych treningach. 

Oprócz warunków fizycznych, takich jak siła, wytrzymałość, odporność na chłód, pies-ratownik lawinowy musi spełniać przede wszystkim mocno wyśrubowane wymagania psychiczne. Do służby ratowniczej w TOPR nadaje się taki osobnik, który jest odważny, zrównoważony, zmotywowany do pracy, potrafi świetnie komunikować się z przewodnikiem, nie ma w nim agresji oraz chęci przywództwa. Od zwierząt przeznaczonych do ratownictwa lawinowego wymaga się, aby nie były lękliwe, zatem nie mogą się bać huku helikoptera, przelotu nim oraz desantu z niego, nie mogą też obawiać się ludzi, których mnóstwo spotykają podczas wykonywanej służby. Dlatego od wczesnego szczenięctwa są uczone odnajdywania się w różnych warunkach, zwłaszcza tych nieprzyjaznych. Ważna jest także waga oraz gabaryty psiego ratownika, ponieważ zbyt duże i ciężkie zwierzę może zapadać się w śniegu, co tylko utrudni zespołowi pracę poszukiwawczą. 

Jakie psy są wykorzystywane do lawin?

Ratownik TOPR (Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe), który zostanie przewodnikiem psa, poszukuje idealnego kandydata przede wszystkim w hodowlach psów, które zajmują się tzw. liniami użytkowymi. Nierzadko są to psy przeznaczone do pracy w policji i innych służbach mundurowych. Tutaj nie liczy się wygląd, a predyspozycje genetyczne do zadań, które pies będzie wykonywał w górach, jego charakter oraz wyżej wymienione cechy. 

Spośród zwierząt przeznaczonych do pracy w górskim ratownictwie najczęściej wylicza się następujące rasy psów: 

• owczarek niemiecki, 
• border collie, 
• labrador, 
• berdnardyn,
• owczarek holenderski, 
• owczarek belgijski malinois. 

Mimo, iż rasa Husky świetnie sprawdza się w warunkach trudnych, głównie jako psy zaprzęgowe, nie nadaje się na psiego ratownika, głównie z uwagi na silne poczucie niezależności i potrzebę zachowań indywidualnych. Warto też nadmienić, że owczarki niemieckie jako psy ratownicze bardzo dobrze odnajdują się w swojej roli, ale bywają zbyt masywne, co może być dla nich niebezpieczne oraz odbijać się negatywnie na akcjach ratunkowych. 

Jak nazywa się szwajcarski pies lawinowy?

Szwajcarski pies lawinowy nazywa się bernardyn. To rasa psa specjalnie wyszkolona do poszukiwania osób zaginionych w lawinach.

Jak wygląda trening psa lawinowego? 

Wybór odpowiedniego szczeniaka to bardzo ciężkie i odpowiedzialne zadanie, które w głównej mierze spoczywa na ratowniku TOPR, który będzie pracował z konkretnym psem. Dlatego, zanim nastąpi szkolenie psów lawinowych, takie upatrzone przez górskich ratowników szczenię ma przeprowadzany egzamin, swoisty test, który ma wstępnie go zakwalifikować do treningu, bądź odrzucić. 

Proces szkolenia psów lawinowych trwa długo, bo zaczyna się już około 8.-9. tygodnia życia i toczy przez kolejne kilkanaście-kilkadziesiąt miesięcy. Przeciętnie gotowy na górskie akcje, w pełni wyszkolony pies lawinowy ma około dwóch lat. W czasie tresury psów ratowniczych zwierzęta są zapoznawane z rozmaitymi przestrzeniami, podłożami, zapachami, obecnością obcych i innych ratowników oraz dzikiej zwierzyny. Ponadto uczone są zachowania pożądanego w czasie jazdy quadem, skuterem śnieżnym, śmigłowcem, autem terenowym, itp. Po kilku miesiącach zaczyna się właściwe szkolenie, które polega na wyszukiwaniu zasypanego śniegiem pozoranta. Każdorazowo za znalezienie pozorantów pies jest nagradzany: najczęściej ma dawaną zabawkę, albo proponuje się mu szarpanie szarpaka, czy po prostu smakołyk. W szczytowym momencie kursu pozorant jest zakopywany w rurze bardzo głęboko, dodatkowo powierzchnia śniegu, pod którym się znajduje, jest ratrakowana. Pies musi znaleźć człowieka, kierując się jego zapachem i nic nie może go rozpraszać, np. porzucona rękawiczka, a nawet kiełbasa. 

Taki trening z psem odbywa się często i muszą to być warunki terenowe, które w "prawdziwej" akcji będą już zwierzęciu znane. Na koniec szkolenia odbywa się wewnętrzny egzamin TOPR. Na podstawie jego wyników komisja podejmuje decyzję o nadaniu psu statusu psa lawinowego TOPR. Taki egzamin jest powtarzany corocznie. 

Służba psa lawinowego w TOPR 

Kiedy do centrali TOPR dociera informacja o zsunięciu się lawiny, rozpoczynają się gorączkowe przygotowania zespołu ratowniczego i psa lawinowego, który akurat ma dyżur, do wyjścia w teren. Ratownicy niekiedy muszą użyć helikoptera, by dostać się na miejsce wypadku. Wówczas pies razem z ratownikiem jest desantowany na teren lawinowy. Na miejscu pies lawinowy od razu zabiera się do przeszukiwania obszaru, celem znalezienia poszkodowanego/ych. Te czworonogi szukają zapachu żywego człowieka, martwi ludzie nie będą przez nie znalezieni. Kiedy pokrywa śnieżna jest twarda, lawinowy pies w zimę!!! może pracować nawet kilka godzin. Choć największe szanse na przeżycie mają osoby, które zostały odkopane spod śniegu zanim minęła 18. minuta od porwania ich przez lawinę. 

Warte podkreślenia jest to, że ratownicy górscy utrzymują, iż wyszkolone psy lawinowe są w stanie odszukać zaginionych szybciej niż detektor lawinowy. Ważne, żeby lawinisko nie zostało naruszone przez zapachy, które mogą psa rozproszyć, np. innych ratowników. 

Kiedy pies lawinowy przechodzi na emeryturę? 

Służba psa lawinowego w TOPR zwykle kończy się, gdy zwierzę osiągnie 9. rok życia, zdarza się, że dłużej, ale to kwestia indywidualna, zależna od jednostkowych predyspozycji danego zwierzęcia, stanu jego zdrowia, itp. 

O zdrowie, dobrą formę i kondycję czworonożnego ratownika dba przewodnik psa, czyli ratownik TOPR, który od samego początku ćwiczy szczeniaka, uprawia bieganie z psem, nosework i inne psie sporty. Trzeba zaznaczyć, że ratownicy TOPR opiekują się swoimi psami na co dzień, także przed i po służbie. Najczęściej psy lawinowe mieszkają w ich domach, razem przebywają ze sobą w górskim schronisku i są z nimi całe życie, także kiedy czworonogi przechodzą na emeryturę. W ten sposób między ratownikiem a psem rodzi się bardzo silna więź i ogromne zaufanie. 

Czy psy lawinowe są skuteczne? 

Psy lawinowe są bardzo skuteczne w poszukiwaniu osób zaginionych pod lawinami, dzięki ich wyostrzonym instynktom i specjalistycznemu szkoleniu. Ich zdolność do wykrywania ludzi pod śniegiem może znacznie przyspieszyć proces ratowniczy i zwiększyć szanse na ocalenie.