Trzecia powieka u psa — czym ona jest?

Trzecia powieka u psa – funkcje 

Trzecia powieka u psa odpowiada za ochronę gałki ocznej. Składa się z chrząstki nadającej jej kształt, gruczołu trzeciej powieki, spojówki i grudek chłonnych, będących elementem układu odpornościowego. Wytwarza immunoglobuliny i frakcję wodnistą filmu łzowego oraz pomaga w jej równomiernym rozprowadzaniu. Usunięcie trzeciej powieki u psa zwiększa ryzyko urazów oka, wysychania rogówki (zespołu suchego oka) i zapalenia spojówek. 

Wywinięcie trzeciej powieki u psa 

W wyniku urazu, powikłań po zabiegu okulistycznym lub wady wrodzonej wolny brzeg trzeciej powieki wywija się na zewnątrz. Schorzenie najczęściej diagnozowane jest u młodych wyżłów weimarskich, dogów niemieckich, nowofundlandów i seterów irlandzkich. 

Ze względu na ryzyko wtórnego zapalenia spojówek i rogówki w większości przypadków zalecana jest interwencja chirurgiczna, w trakcie której usuwa się nieprawidłowo ułożony fragment trzeciej powieki. 

Wypadnięcie gruczołu trzeciej powieki 

Ze względu na charakterystyczny obraz schorzenia, wypadnięcie gruczołu trzeciej powieki bywa nazywane cherry eye (wiśniowe oko). Spod wolnego brzegu powieki wystaje czerwona, grudkowata tkanka. Wypadnięcie najczęściej diagnozowane jest u młodych zwierząt, nawet w wieku szczenięcym. Bezpośrednią przyczyną jest przerost grudek chłonnych i obluzowanie połączenia między powięzią oczodołu a gruczołem, występujące głównie u ras brachycefalicznych. 

Zalecaną metodą leczenia jest chirurgiczna repozycja gruczołu trzeciej powieki wykonywana w znieczuleniu ogólnym. Zapewnia ona największą skuteczność i daje najmniejsze ryzyko nawrotów. W niektórych przypadkach konieczne może być dodatkowe wprowadzenie antybiotyków i leków przeciwzapalnych. Gruczoł trzeciej powieki odpowiada za odpowiednie nawilżenie powierzchni gałki ocznej — jego usunięcie powinno być ostatecznością. 

Nowotwory trzeciej powieki 

U małych zwierząt w obrębie trzeciej powieki może wystąpić rak płaskonabłonkowy, chłoniak, naczyniak, naczyniakomięsak i gruczolakorak. Zwykle sprawiają zwierzęciu dyskomfort, zaburzają funkcje oka, a w przypadku zmian złośliwych mogą powodować przerzuty. Najczęściej konieczne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego, pozwalające na usunięcie nowotworu z odpowiednim marginesem zdrowej tkanki. W zależności od rodzaju zmiany i obecności przerzutów zastosowanie znajduje także chemioterapia i radioterapia.

Zapalenie trzeciej powieki u psa 

Przyczyn zapalenia trzeciej powieki jest wiele, lecz zwykle wiąże się ono z procesem chorobowym spojówki, która pokrywa wewnętrzną i zewnętrzną powierzchnię migotki. 

Wirusowe zapalenie spojówek 

Psi herpeswirus wywołuje grudkowe zapalenie trzeciej powieki występujące głównie u młodych zwierząt. Ze względu na intensywny rozrost grudek chłonnych dochodzi do podrażnienia spojówek. Pojawia się wypływ z oczu, zaczerwienienie i ból. Łagodne stany zapalne mogą być leczone miejscowo przy pomocy środków nawilżających i przeciwzapalnych. Zaawansowane wymagają skaryfikacji trzeciej powieki polegającej na mechanicznym usunięciu grudek chłonnych w sedacji. Grudkowe zapalenie trzeciej powieki bywa wywoływane także przez alergeny. 

Wirusowe zapalenie spojówek u psów może być wynikiem zakażenia wirusem nosówki, zakaźnego zapalenia wątroby, tchawicy lub oskrzeli. Właściciele obserwują zwykle przekrwienie i śluzowo-surowiczy wyciek powodujący zabrudzenie okolicy wokół oczu. Objawom okulistycznym zwykle towarzyszy gorączka, brak apetytu, powiększenie węzłów chłonnych i kaszel, a w przypadku nosówki także problemy skórne i neurologiczne. Konieczne jest leczenie ogólne — płynoterapia, leki przeciwzapalne i antybiotyki. 

Ze względu na powszechność szczepień nosówka i zakaźne zapalenie wątroby są coraz rzadziej diagnozowane, lecz nadal mogą stanowić poważne zagrożenie. 

Bakteryjne i grzybicze zapalenie spojówek 

Infekcja na tle bakteryjnym może być powikłaniem choroby wirusowej. U psów zwykle stwierdza się bakterie Staphylococcus auerus, Staphylococcus epidermidis i Streptococcus spp. Dodatkowym czynnikiem ryzyka są też schorzenia dermatologiczne w okolicy głowy, gdzie mogą namnażać się bakterie. Najczęściej wystarczająca jest antybiotykoterapia miejscowa. Może być konieczne zastosowanie kołnierza ochronnego, aby powstrzymać psa przed drapaniem oczu. 

Grzyby rzadko atakują spojówki. Ich zdiagnozowanie w tej lokalizacji świadczy zwykle o zaburzeniach ze strony układu odpornościowego, może też być powikłaniem długotrwałej terapii antybiotykami i kortykosteroidami. 

Alergia 

Alergia jest nieprawidłową reakcją układu odpornościowego, który neutralne czynniki rozpoznaje jako zagrożenie. Objawy okulistyczne występują zwykle razem z symptomami dermatologicznymi lub pokarmowymi. Pojawia się zaczerwienienie i obrzęk spojówek oraz wyciek z oczu. 

W diagnostyce zwykle wykorzystuje się dietę eliminacyjną (z wykorzystaniem jednego rodzaju białka przez 8-12 tygodni) i alergiczne testy śródskórne, aby rozpoznać czynnik wywołujący dolegliwości i w miarę możliwości wyeliminować go ze środowiska psa. Miejscowo czasem stosuje się kortykosteroidy, by złagodzić uciążliwe objawy. 

Drewniejące zapalenie trzeciej powieki 

To schorzenie nie jest jeszcze do końca poznane. Wynika prawdopodobnie z zaburzeń naczyniowych, a predyspozycje obserwuje się u dobermanów. W jego przebiegu dochodzi do tworzenia błon na powierzchni spojówek, a trzecia powieka staje się grubsza i sprawia dyskomfort. U niektórych zwierząt występują także objawy z górnych dróg oddechowych. W leczeniu stosuje się substancje łagodzące nieprawidłowe reakcje odpornościowe np. cyklosporynę. 

Ciało obce 

Obecność ciał obcych w okolicy trzeciej powieki jest zwykle bardzo bolesna dla zwierzęcia. Pojawia się obfity wypływ i zaczerwienienie, a zwierzę pociera oko, co jeszcze bardziej komplikuje sytuację. Ciało obce często lokalizuje się po wewnętrznej stronie trzeciej powieki. Wtedy jego usunięcie jest możliwe jedynie u lekarza weterynarii, który w zależności od stanu oka może zalecić też leczenie farmakologiczne. 

Inne schorzenia 

Wystawanie trzeciej powieki u psa nie zawsze świadczy o procesie chorobowym w jej obrębie. Związane może być też m.in. z: 

• zespołem Hornera — jest objawem uszkodzenia unerwienia współczulnego oka, oprócz wystawania trzeciej powieki obserwuje się zwężenie źrenicy i przymknięcie szpary powiekowej, 
• zmianami rozrostowymi w oczodole, przemieszczającymi trzecią powiekę, 
• wrodzonym małooczem, 
• zanikiem gałki ocznej, 
• bolesnością w obrębie gałki ocznej, prowadzącej do napięcia mięśni i jej wciągania w głąb oczodołu, 
• odwodnieniem, 
• tężcem (zakaźną chorobą układu nerwowego, rzadko występującą u małych zwierząt). 

Każde zaburzenie wymaga kontaktu z lekarzem weterynarii. 

Trzecia powieka 

Główną funkcją trzeciej powieki jest ochrona oka przed czynnikami infekcyjnymi i mechanicznymi. W przypadku jej zapalenia lub uszkodzenia zwykle obserwuje się zaczerwienienie spojówek, śluzowo-surowiczy wypływ i przymknięcie bolącego oka. Każde zaburzenie w obrębie trzeciej powieki może oddziaływać negatywnie na cały narząd wzroku.