Zaburzenia apetytu u kota - anoreksja i hiporeksja

Metabolizm kota 

Koty należą do grupy tzw. prawdziwych mięsożerców. W naturze podstawę ich diety stanowi mięso, kości i wnętrzności ofiar. Oznacza to, że źródłem energii są głównie białka i tłuszcze wraz z niewielkim dodatkiem węglowodanów. Metabolizm jest przystosowany do tego typu diety - u kotów stwierdza się niskie poziomy enzymów odpowiedzialnych za trawienie cukrów oraz wysoką aktywność szlaków metabolicznych przekształcających białka. 

Niestety w sytuacji głodówki już w ciągu kilku dni dochodzi do powikłań. Problemy dotyczą głównie otyłych kotów. Niedobór składników dostarczanych z pokarmem sprawia, że procesy metaboliczne ulegają zaburzeniu. W hepatocytach (komórkach wątroby) gromadzi się nadmierna ilość lipidów uwolnionych z tkanki tłuszczowej, co prowadzi do niebezpiecznego stłuszczenia wątroby. Dochodzi do syntezy ciał ketonowych, których nadmiar skutkuje zaburzeniem równowagi kwasowo-zasadowej i mineralnej organizmu. 

Problemy z jamą ustną 

Kot zaczyna odmawiać posiłków, gdy jedzenie staje się dla niego bardzo bolesne. Warto pamiętać, że problemy z jamą ustną zwykle rozwijają się powoli, a utrata apetytu jest jednym z ostatnich objawów. Świadczy o tym, że z kotem jest już bardzo źle.  

Zapalenie dziąseł 

Brak łaknienia pojawia się przy zapaleniu dziąseł. Opiekun może też zauważyć się przykry zapach z pyszczka, kamień nazębny, intensywne zaczerwienienie, a nawet krwawienie dziąseł. Wśród przyczyn najczęściej wymienia się brak higieny jamy ustnej i zaburzenia ze strony układu immunologicznego. Prowadzą one m.in. do rozwoju limfocytarno-plazmocytarnego zapalenia dziąseł, ziarniniaka eozynofilowego i FORL (odontoklastyczne, resorpcyjne nadżerki u kotów).  W przebiegu niektórych schorzeń, np. kaliciwirozy, FIV – nabytego niedoboru odporności kotów czy chorób nerek, w jamie ustnej pojawiają się bolesne nadżerki. 

Leczenie zależy od zaawansowania schorzenia. Warto udać się z kotem do lekarza weterynarii specjalizującego się w stomatologii. Ma on możliwość dokładnej oceny jamy ustnej i wykonania zdjęć RTG. 

Chorób zębów nie należy lekceważyć - są niezwykle bolesne, a bakterie namnażające się w jamie ustnej mogą rozsiać się po całym organizmie, atakując narządy wewnętrzne. 

Urazy 

Urazy czaszki dotyczą zwykle kotów wychodzących i bezdomnych. Złamania żuchwy, zwichnięcia stawów skroniowo-żuchwowych, uszkodzenia nerwów potrafią na długo utrudnić pobieranie pokarmu. 

W pewnych przypadkach konieczne może być leczenie operacyjne i długotrwała rehabilitacja, a niektóre zwierzęta niestety nigdy nie wracają do pełnej sprawności. 

Problemy w przewodzie pokarmowym 

Brak apetytu pojawia się przy wielu schorzeniach przewodu pokarmowego. Ustalenie dokładnej przyczyny często wymaga specjalistycznych badań i czasu. 

Alergia i nietolerancja pokarmowa 

W tym przypadku oprócz utraty apetytu można zaobserwować wymioty, biegunkę i bolesność jamy brzusznej. W przebiegu alergii często pojawiają się objawy skórne - świąd, zaczerwienienie i wyłysienia, zwłaszcza w okolicy głowy i szyi. 

Podstawą leczenia jest przeprowadzenie diety eliminacyjnej, opartej na jednym rodzaju białka, którego zwierzę dotychczas nie jadło. Wybraną karmę należy podawać minimum 6-8 tygodni. 

Pasożyty układu pokarmowego 

Bóle brzucha, utrata apetytu, biegunki mogą świadczyć o wystąpieniu parazytoz układu pokarmowego. Nawet jeśli kot był niedawno odrobaczany, warto udać się do lekarza weterynarii, który przeprowadzi odpowiednie badania. 

Oprócz przyczynowego leczenia parazytozy, konieczna może być dezynfekcja środowiska przebywania kota, a nawet kąpiel pupila, by zapobiec nawrotom choroby. Kocie jedzenie powinno być dobrej jakości, aby wesprzeć układ pokarmowy w regeneracji. 

Zapalenie trzustki 

Zapalenie trzustki może przebiegać z silnym bólem brzucha, wymiotami i utratą apetytu. Te niepokojące objawy wymagają pomocy lekarza weterynarii i szybkiego wdrożenia leczenia. 

Trzustka jest narządem niezwykle wrażliwym na niedokrwienie i niedotlenienie. W leczeniu ważne są intensywna płynoterapia, zwalczanie bólu i stanu zapalnego, hamowanie wymiotów oraz zachęcanie kota do jedzenia. 

Schorzenia wątroby 

Uszkodzenie wątroby jest często skutkiem innego procesu chorobowego w organizmie np. zapalenia trzustki i jelit. Do jej niewydolności mogą doprowadzić toksyny, w tym niektóre leki np. paracetamol. Nadmierne obciążenie wątroby obserwowane jest w przebiegu schorzeń metabolicznych i nowotworowych, a także chorób zakaźnych (np. FIP - zakaźnego zapalenia otrzewnej) i pasożytniczych (np. toksoplazmozy). 

Wśród objawów uszkodzenia wątroby wymienia się utratę apetytu, spadek masy ciała, wymioty i biegunkę lub zaparcia. W zaawansowanych stadiach niewydolności pojawia się żółtaczka i objawy neurologiczne. 

Gdy kot nie chce jeść, dochodzi do groźnego stłuszczenia wątroby. Wtedy organizm nie jest w stanie odpowiednio usuwać ubocznych produktów przemiany materii i syntetyzować niezbędnych białek. Często pojawia się zaburzenie gospodarki mineralnej organizmu i odwodnienie. W niektórych przypadkach dochodzi do spadku poziomu glukozy we krwi. Konieczna jest intensywna terapia i przymusowe karmienie. 

Zatrucia 

Brak apetytu może się pojawić w przypadku zatrucia. W zależności od rodzaju i ilości spożytej toksyny kot może wykazywać różne objawy. Jeśli czworonożny przyjaciel zjadł coś podejrzanego, konieczna jest jak najszybsza konsultacja u lekarza weterynarii. Zatrucie może mieć poważne konsekwencje - są to m.in. niewydolność wątroby i nerek, odwodnienie prowadzące do wstrząsu, krwotok czy nieodwracalne uszkodzenie układu nerwowego, a nawet śmierć. 

IBD 

IBD (nieswoiste zapalenie jelit) to choroba przewodu pokarmowego, której przyczyny nie udało się jeszcze poznać. Prawdopodobnie predysponują do niej alergie pokarmowe i zaburzenia układu immunologicznego. 

Choroba ma charakter przewlekły, a w jej przebiegu często zdarzają się zaostrzenia. Objawy są niespecyficzne - wahania apetytu, wymioty, biegunka, utrata masy ciała. W obrazie USG widoczna jest zwykle pogrubiona ściana jelit i powiększone węzły chłonne, a badania krwi wskazują na obniżony poziom witaminy B12 i kwasu foliowego. Ostateczne rozpoznanie można postawić jedynie na podstawie badania histopatologicznego wycinka jelit. 

W terapii wykorzystuje się glikokortykosteroidy, ograniczające reakcję zapalną. Wskazane jest przeprowadzenie diety eliminacyjnej i unikanie nagłych zmian w żywieniu kota. Niedobory kwasu foliowego i B12 należy wyrównać. 

Schorzenia nerek i pęcherza moczowego 

Przewlekła choroba nerek jest najczęstszą przyczyną śmierci kotów powyżej 5 roku życia. Z jej powodu cierpi około 30% mruczków. W przebiegu tego schorzenia dochodzi do kumulacji w organizmie toksyn fizjologicznie usuwanych przez nerki, zaburzeń syntezy czerwonych krwinek i w konsekwencji anemii, a także niewystarczającego metabolizmu witaminy D i nieprawidłowej gospodarki substancji mineralnych. 

Wzrost stężenia mocznika skutkuje jego przenikaniem do światła przewodu pokarmowego. W efekcie tworzą się bolesne nadżerki i owrzodzenia, pojawia się nieprzyjemny zapach z pyszczka, wymioty, a kot nie chce jeść ze względu na ból i mdłości. Podejrzewa się, że zaburzeniu ulega też zmysł węchu, przez co zwierzę nie może znieść zapachu pokarmu. 

Zapalenie pęcherza może mieć u kotów podłoże stresowe lub infekcyjne, predysponujące są też niektóre choroby metaboliczne. Częściej dotyczy kocurów ze względu na węższą i dłuższą cewkę moczową. Apetyt kota zmniejsza się ze względu na silny ból towarzyszący temu schorzeniu. Często obserwuje się załatwianie się poza kuwetą, napinanie się w trakcie oddawania moczu, wylizywanie podbrzusza i mocz podbarwiony krwią. 

Choroby zakaźne 

Choroby zakaźne bardzo często przebiegają z brakiem apetytu. Stan zapalny, gorączka, problemy z przewodem pokarmowym, wydzielina z nosa i oczu skutecznie zniechęcają kota do jedzenia. 

Jedną z najczęstszych chorób, z jaką mierzą się opiekunowie, jest koci katar. Zmniejszone łaknienie wynika głównie z trudności z oddychaniem spowodowanych gęstą wydzieliną zalegającą w drogach oddechowych. W przypadku kaliciwirozy pojawiają się też bolesne nadżerki w jamie ustnej, utrudniające pobieranie pokarmu. 

Niebezpieczną chorobą, groźną zwłaszcza dla kociąt, jest panleukopenia. Oprócz braku apetytu pojawia się obfita, często krwawa biegunka, wymioty i gorączka. Chore zwierzęta zwykle wymagają intensywnej opieki w szpitalu. Podstawą leczenia jest bieżące uzupełnianie traconych płynów i zapobieganie wtórnym infekcjom bakteryjnym. 

Brak apetytu można zaobserwować także w przypadku wystąpienia objawów niedoboru immunologicznego kotów (FIV) i białaczki kotów (FeLV). Oba schorzenia predysponują do wtórnych infekcji, przez co przebiegu choroby nie da się dokładnie przewidzieć. Często występuje utrata masy ciała, zapalenie dróg oddechowych, pogorszenie stanu skóry i sierści oraz ogólne wyniszczenie. 

Nowotwory 

W przypadku choroby nowotworowej cały organizm ulega osłabieniu i stopniowemu wyniszczeniu. Jeśli kot nie chce jeść, proces może przebiegać szybciej, a leczenie przestaje dawać spodziewane efekty. Onkologiczni pacjenci mają zwykle większe zapotrzebowanie na składniki pokarmowe i energię. Należy zadbać o koci apetyt - wskazane jest stosowanie karmy wysokiej jakości, o podniesionej kaloryczności i jak najmniejszej zawartości węglowodanów. Konieczna jest regularna kontrola masy ciała. 

Stres 

Koty bardzo lubią rutynę. Każda duża zmiana może okazać się dla nich bardzo stresująca i doprowadzić do poważnych konsekwencji. Stresorami są m.in. głośne hałasy, remonty, ograniczony kontakt z opiekunem, zbyt mało zasobów (np. kuwet i misek) czy wprowadzenie do domu nowego zwierzęcia. 

Warto zadbać o zapewnieniu kotu komfortu - odpowiedniej liczby kryjówek, kuwet, stałej pory posiłków i uwagi ze strony opiekuna. W razie potrzeby dobrze skonsultować się z behawiorystą. Utrata łaknienia jest już wskazaniem do wizyty u lekarza weterynarii. Specjalista doradzi, w jaki sposób można wspomóc pupila. 

Jak pomóc kotu odzyskać apetyt? 

Oprócz leczenia przyczynowego, koniecznie jest zachęcanie kota do jedzenia, a w ostateczności karmienie przymusowe. 

Przygotowywanie jedzenia 

W przypadku utraty apetytu warto poświęcić więcej uwagi odpowiedniemu doborowi i przygotowaniu karmy. Koty zwykle lubią świeże i ciepłe jedzenie, które apetycznie pachnie. W większości przypadków najlepiej wybrać mokrą karmę, drobno rozdrobnioną, np. w postaci musu, i delikatnie podgrzewać ją przed podaniem. 

Jeśli nie ma przeciwskazań zdrowotnych, do karmy można dodawać przysmaki, aby zachęcić kota do jedzenia. Dobrze sprawdzają się liofilizowane kawałki mięsa, które łatwo się kruszą, a także intensywnie pachnące sosiki. 

Ważne jest zapewnienie kotu komfortu podczas jedzenia. Wiele mruczków lubi jeść na wysokości (np. na parapecie), aby móc obserwować otoczenie. Niektóre będą wymagały obecności opiekuna. Istotna jest też miseczka. Warto wybierać naczynia ceramiczne, szerokie, o niskich brzegach. Są łatwe do czyszczenia, nie przechodzą zapachem jedzenia, a krawędzie nie drażnią kociego pyszczka i wibrysów. 

Wsparcie farmakologiczne 

W przypadku braku apetytu lekarz weterynarii może przepisać odpowiednie leki. Wśród najczęściej stosowanych znajduje się mirtazapina (w postaci maści lub tabletek) oraz cyproheptadyna (w postaci tabletek). Rzadko używa się diazepamu i oksazepamu. Farmakologiczne wspomaganie apetytu nie może zastępować leczenia przyczyny anoreksji. 

Karmienie przymusowe 

Ze względu na specyficzny metabolizm, koty muszą jeść. Jeśli inne metody zawiodły, niezbędne jest wprowadzenia karmienia przymusowego. 

Koty można karmić przez strzykawkę. Odpowiednio rozdrobnioną, półpłynną karmę należy podawać często, lecz w niewielkich porcjach. Rozwiązanie to jest dość czasochłonne i wymaga dużo zaangażowania ze strony opiekuna. Dla niektórych kotów może stać się bardzo stresujące i jeszcze bardziej zniechęcić je do samodzielnego jedzenia. 

Gdy kocia głodówka trwa dłużej, niezbędne może być założenie sondy. Umożliwia ona sprawne podawanie pokarmu kotu. Wadą tego rozwiązania jest konieczność sedacji zwierzęcia do krótkiego zabiegu, zabezpieczenie sondy opatrunkiem i założenia kołnierza. Miejsce wprowadzenia może swędzić, prowokując kota do drapania.