Zabiegi okulistyczne u kotów - jakie są objawy chorób oczu i jakie są dostępne metody leczenia?

Zwierzęta najczęściej trafiają do gabinetu okulisty z powodu zapalenia spojówek, urazów rogówki i powiek, wad genetycznych oraz chorób wiążących się z zaawansowanym wiekiem. 

Jak widzą koty? 

Mimo podobnej budowy widzą świat zupełnie inaczej niż ludzie. Kocie oczy świetnie wyłapują najdrobniejszy ruch, ale posiadają uboższą paletę kolorów. W świetle dziennym rozróżniają szczególnie niebieski, żółty i zielony. Lepiej od nas radzą sobie po zmroku oraz mają szersze pole widzenia. 

Badanie okulistyczne 

Jako pierwszy odbywa się wywiad dotyczący danych zwierzęcia, zauważonych przez właściciela objawów, dotychczasowego leczenia oraz warunków życia zwierzaka. Następnie okulista ocenia symetrię i wielkość gałek ocznych, bada odruchy neurologiczne. Sprawdzane są powieki skórne oraz trzecia powieka — migotka. 

Do specjalistycznych czynności należą: 

• test Schirmera — pomiar produkcji łez, polega na wprowadzeniu specjalnego papierka do worka spojówkowego na czas jednej minuty, 
• pomiar ciśnienia śródgałkowego przeprowadzany tonometrem, 
• wymaz ze spojówek, 
• barwienie fluoresceiną — do oceny ubytków rogówki oraz drożności dróg nosowo-łzowych, 
• badanie lampą szczelinową, 
• ocena dna oka, 
• usg gałki ocznej. 

Znieczulenie 

W związku z niepokojem zwierzęcia oraz bólem nawet najprostsze zabiegi muszą odbywać się w znieczuleniu miejscowym, sedacji lub pełnej narkozie. Każda ingerencja w delikatną i małą strukturę, jaką jest oko wymaga niebywałej precyzji lekarza. Często wykorzystywane są narzędzia do mikrochirurgii, a nici do szycia rogówki mają grubość ułamka milimetra. Jedynie unieruchomienie oka pozwala na właściwy przebieg operacji. 

Usunięcie ciała obcego 

Kłosy, kolce, źdźbło trawy, odpryski farby, igły z choinki zwykle lokalizują się w worku spojówkowym, pod trzecią powieką; mogą być wbite w rogówkę. Najczęściej do zdarzenia dochodzi podczas zabawy i eksploracji terenu. Każde ciało obce może prowadzić do zakażenia bakteryjnego i grzybiczego oraz infekcji. 

Objawy kliniczne, które nasuwają podejrzenie obecności ciała obcego w obrębie oka to: 

• ból, złe samopoczucie, zwierzę jest zdenerwowane, pociera łapą pyszczek, 
• łzawienie, 
• obrzęk i zaczerwienienie spojówek 
• zmętnienie rogówki, 
• obecność krwi wewnątrz gałki ocznej lub spływającej po wewnętrznym kąciku. 

Powierzchowne zanieczyszczenia można usunąć w znieczuleniu miejscowym i po podaniu leków uspokajających za pomocą igły lub pęsety z lupą. Po zabiegu zwierzak przyjmuje krople z antybiotykiem oraz środki przyspieszające gojenie rogówki. 

W przypadku głęboko wkłutych ciał obcych może być potrzebny mikroskop operacyjny lub specjalne okulary powiększające. Często konieczne jest dodatkowe nacięcie i poszerzenie rany, aby wszystko wydostać. Po takim zabiegu na rogówkę zakładane są szwy lub wykonuje się przeszczep spojówki. 

Chirurgiczne leczenie wrzodów rogówki 

W przypadku głębokich uszkodzeń rogówki samo leczenie farmakologiczne nie wystarcza i jedyną metodą na uratowanie oka jest zabieg. Do najczęściej używanych metod należą: 

• Opatrunek ochronny z 3 powieki — przyszywana jest do spojówki gałkowej lub do górnej powieki, leki okulistyczne można podawać bezpośrednio na jej powierzchnię. 
• Czasowe zespolenie powiek polega na zszyciu górnej i dolnej powieki szwami niewchłanianymi, podawanie leków w kroplach jest możliwe dzięki szparze pozostawionej w kąciku oka. 
• Przeszczep spojówki gałkowej — wykorzystywany przy rozległych urazach rogówki. Po odpreparowaniu płata spojówki naszywa się go na wysokości uszkodzenia. Odcięcie przeszczepu następuje zwykle po kilku tygodniach. 

Powyższe zabiegi przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Do czasu zagojenia kot musi nosić kołnierz ochronny. 

Wypadnięcie gałki ocznej 

U ras brachycefalicznych — z krótkim pyszczkiem, takich jak persy, brytyjczyki, szkockie foldy i koty egzotyczne oczodół jest dużo bardziej płytki, a powieki często nie obejmują całej gałki ocznej. 

Do urazu głównie dochodzi na skutek urazu — upadku z wysokości, uderzenia w głowę, pogryzienia. Zdarza się, że wystarczy sam mocny chwyt za fałd skóry za uszami, aby oko wydostało się poza swoje miejsce. 

W tej stresującej chwili to właściciel musi jako pierwszy pomóc zwierzęciu. Należy od razu położyć na gałkę oczną zwilżony zimny gazik. W drodze do lekarza weterynarii koniecznie trzeba pilnować, aby kot nie próbował drapać oka oraz co kilka chwil nasączać gazik. 

W lecznicy pupil otrzyma leki przeciwbólowe, a odprowadzenie oka do oczodołu zwykle odbywa się chirurgicznie w znieczuleniu.  Przy dużym obrzęku konieczne jest nacięcie kąta powiek. Po zabiegu zszywane są do siebie górna i dolna powieka szwami zewnętrznymi niewchłanianymi. Takie zabezpieczenie pozostawiane jest na okres około 14-21 dni. 

Po zdjęciu szwów dopiero można w pełni ocenić stan widzenia oraz ruchomości oka. 

Wady genetyczne i rozwojowe 

Niedorozwój powiek 

Wśród wszystkich gatunków zwierząt ta anomalia genetyczna najczęściej występuje u kotów. Jest to wrodzony braku prawidłowego brzegu całej lub części powieki. 

Delikatna rogówka cały czas ma kontakt z sierścią co doprowadza do jej drażnienia. Dodatkowo oko nie jest chronione przez powieki i przez to narażone jest na wysychanie, urazy i infekcje. W konsekwencji kot narażony jest na ból i utratę widzenia. 

Jedyną skuteczną formą leczenia jest plastyczna korekcja twarzy. Zabieg polega na przeszczepie płata skóry wraz z fragmentem wargi, która stanowić będzie nowy brzeg powiekowy. 

Entropium 

U ras dużych, na przykład maine coonów ma podłoże dziedziczne. Pierwsze objawy pojawiają się zwykle poniżej pierwszego roku życia. Właściciel może zauważyć nadmierne łzawienie, zaczerwienienie, zacieki, częste mrużenie powiek i nawracające zapalenia.   

Istotą schorzenia jest zawinięcie lub odwrócenie powieki w kierunku gałki ocznej. Sierść i rzęsy ciągle podrażniają rogówkę doprowadzając do jej poważnych uszkodzeń. 

Jedyną metodą na rozwiązanie problemu jest korekcja chirurgiczna. Wycina się fragment skóry w kształcie łódki w odległości kilku milimetrów od brzegu powiekowego, a następnie zszywa co powoduje naciągnięcie i wyprostowanie powieki. 

Nieprawidłowości rzęs  

 Wyróżnić można: 

• dwurzędowość, 
• rzęsy ekotopowe — mogą wyrastać wewnątrz powieki, 
• rzęsy dodatkowe — najczęściej rosną w kierunku rogówki. 

W każdym przypadku dochodzi do drażnienia oka i bólu.  

Niestety wyrywanie ich tylko na moment przynosi ulgę, gdyż szybko odrastają. Skuteczne są wymrażanie i epilacja laserem. Czasami zabieg trzeba powtórzyć. 

Leczenie zaćmy 

Zaćma to choroba polegająca na zmętnieniu soczewki oka. Stopniowo pogarsza widzenie aż w końcu doprowadza do całkowitej utraty wzroku. Zwierzę dotknięte schorzeniem staje się mniej aktywne, traci orientację w terenie, wpada na przeszkody. Szczególną uwagę właścicieli przykuwa zmiana koloru oczu na szary, zamglony. 

Na wystąpienie choroby oprócz wieku wpływ mogą mieć: 

• czynniki genetyczne, 
• przebyte choroby oczu i urazy, 
• niedobory żywieniowe, 
• zwiększone ciśnienie w obrębie gałki ocznej, 
• cukrzyca, hipokalcemia, 
• choroby zakaźne (encephalitozoonoza). 

Po pełnym badaniu okulistycznym, analizie parametrów morfologicznych i biochemicznych krwi oraz ustaleniu przyczyny zmętnienia soczewki lekarz weterynarii może zakwalifikować pacjenta do dalszego leczenia. 

Leczenie chirurgiczne 

Fakoemulsyfikacja to zabieg polegający na rozbiciu i usunięciu mas zaćmowych przy pomocy wibracji ultradźwiękowych. Do jego wykonania wymagany jest specjalistyczny sprzęt, w który wyposażone są tylko nieliczne przychodnie w kraju. Przez nacięcie w rogówce wielkości kilku milimetrów do środka oka wprowadzane są mikrosondy. Zemulsyfikowana soczewka jest wysysana, a w jej miejsce można wszczepić nową — zastępczą. 

Operacja realnie przywraca wzrok u znacznego odsetka pacjentów, jednak należy liczyć się z możliwymi powikłaniami tego skomplikowanego zabiegu takimi jak zrosty lub zapalenie błony naczyniowej oka. 

Enukleacja 

Zabieg polega na usunięciu gałki ocznej wraz ze spojówkami, trzecią powieką i częścią nerwu wzrokowego z oczodołu. Przeprowadza się go głównie w celu uśmierzenia bólu spowodowanego przez: 

• nieleczącą się jaskrę, 
• ciężki uraz penetrujący oko bez możliwości wprowadzenia innego leczenia, 
• wypadnięcie gałki ocznej, 
• nowotwór wewnątrzgałkowy. 

Podczas operacji wycina się brzegi powiek, które po zszyciu tworzą swoisty opatrunek na ranę. 

Po zabiegu kotu podaje się antybiotyki i leki przeciwbólowe. Do czasu zdjęcia szwów, czyli przez około 14 dni pacjent powinien nosić kołnierz ochronny w celu uniknięcia drapania. 

Jak wygląda życie niewidomego zwierzęcia? 

Koty bardzo dobrze radzą sobie w przypadku utraty wzroku. Większość właścicieli nie dostrzega zmian w dotychczasowej aktywności i zabawie. Czworonogi częściej kierują się zmysłami słuchu i węchu, które są u nich silniej rozwinięte. Przed wpadaniem na przeszkody asekurują je wibrysy, czyli włosy czuciowe zlokalizowane na pyszczku włoski. W przypadku kotów wychodzących na dwór zaleca się zabudowaną wolierę lub wyprowadzanie w szelkach.