Białaczka u kota — rozpoznanie, leczenie, rokowanie

Co powoduje kocią białaczkę?

Białaczka u kota to choroba zakaźna spowodowana przez gammaretrowirus (ang. feline leukemia virus, FeLV) posiadający właściwości onkogenne. Oznacza to, że jest on zdolny do wywoływania procesu nowotworowego. Patogen ten cechuje się niską opornością na czynniki środowiskowe — bardzo szybko ulega inaktywacji pod wpływem skrajnych temperatur, pH oraz powszechnie używanych środków dezynfekcyjnych. To dlatego do transmisji choroby wymagany jest bezpośredni kontakt między kotami, np. korzystanie ze wspólnych kuwet, misek lub wzajemne się wylizywanie.

Zwierzęta wydalają wirusa ze śliną, łzami, wypływem z nozdrzy i kałem. Możliwe jest również zakażenie śródmaciczne — wówczas kocięta zarażają się chorobą od matki jeszcze w życiu płodowym. Jeśli jednak do tego nie dojdzie i zwierzęta urodzą się zdrowe, istnieje prawdopodobieństwo, że dojdzie do transmisji choroby poprzez mleko.

Patogeneza FeLV

Wirus białaczki kotów przedostaje się do organizmu na drodze kontaktu bezpośredniego przez nos i jamę ustną. Następnie dochodzi do jego namnożenia się w tkance limfatycznej oraz przedostania się do krwi kota. Towarzyszy temu przejściowa gorączka i pogorszenie samopoczucia. Wiriony (czyli pojedyncze cząsteczki wirusa) rozprzestrzeniają się po całym organizmie i trafiają m.in. do szpiku kostnego.

Nie każdy kot po kontakcie z FeLV rozwinie pełnoobjawową białaczkę. Na progresję choroby wpływa status immunologiczny i wiek zwierzęcia oraz tzw. dawka zakaźna, czyli ilość wirionów, które przedostały się do organizmu pupila. Wyróżnia się 3 główne rodzaje zakażeń:

• Zakażenie nieproduktywne — dochodzi do niego u kotów ze sprawnym układem odpornościowym. Rozprzestrzenianie się wirusa białaczki jest wówczas zahamowane, a pupil pozostaje w pełni zdrowy (warto jednak pamiętać o tym, że koty zakażone nieproduktywnie będą posiadały przeciwciała przeciwko FeLV w surowicy).

• Zakażenie regresywne (latentne) — ma miejsce, gdy po okresie obecności wirusa we krwi dochodzi do jego przedostania się do szpiku kostnego. Koty zakażone latentnie posiadają przeciwciała, ale nie sieją wirusa. Poza fazą przejściowej gorączki nie dochodzi u nich do rozwoju pełnoobjawowej białaczki. Warto jednak pamiętać o tym, że pod wpływem stresu (np. pojawienie się w domu nowego kota, przeprowadzki, ciąży) może dojść do uaktywnienia się zakażenia.

• Zakażenie progresywne — to sytuacja, w której obecność wirusa we krwi jest stała. Nie dochodzi wówczas do eliminacji patogenu z organizmu oraz nie przedostaje się on do szpiku. Koty ze stałą wiremią posiadają mało przeciwciał w surowicy, ale stanowią zagrożenie dla innych osobników, gdyż sieją wirusa do otoczenia.

Objawy białaczki kociej

Kocia białaczka to choroba cechująca się immunosupresją, czyli obniżoną zdolnością organizmu do obrony przeciw patogenami. Dotyczy to również potencjalnie niegroźnych drobnoustrojów saprofitycznych. Z tego powodu może dochodzić do różnych zakażeń bakteryjnych i grzybicy u kota chorego na FeLV (np. przewlekłe zapalenie jamy ustnej, dermatofitoza lub nawracające infekcje układu oddechowego i przewodu pokarmowego).

Białaczka może również doprowadzić do rozwoju anemii. Ma ona zazwyczaj charakter nieregeneratywny i objawia się bladością błon śluzowych oraz zmniejszoną wydolnością organizmu. Często towarzyszy jej również obniżona ilość białych krwinek i trombocytów.

Obecność wirusa bardzo często objawia się występowaniem nowotworu u kota. Najczęściej są to chłoniaki, jednak stwierdza się również kostniakochrzęstniaki i nerwiaki. Guzy powstałe na skutek FeLV stanowią około 30% wszystkich nowotworów u kotów.

Kocia białaczka — rozpoznawanie

Ze względu na różne scenariusze przebiegu choroby rozpoznawanie białaczki kociej może przysporzyć wielu problemów. W praktyce weterynaryjnej powszechnie wykorzystywane są szybkie testy paskowe wykrywające przeciwciała przeciwko FeLV lub antygen wirusa. Warto jednak pamiętać, że w zależności od rodzaju zakażenia testy te mogą dawać wyniki fałszywie dodatnie lub ujemne.

Przykładowo, jeśli u kota doszło do zakażenia regresywnego, będzie on posiadał przeciwciała przeciwko FeLV w surowicy. Ze względu na dodatni wynik testu może on zostać mylnie uznany za nosiciela wirusa i potencjalne zagrożenie dla innych zwierząt. W sytuacji, w której kot jest jednak w trakcie zakażenia progresywnego, ilość przeciwciał we krwi może być niska na tyle, że test ich nie wykryje lub jego wynik będzie wątpliwy. Ze względu na wymienione trudności diagnostyczne wyróżnia się różne scenariusze postępowania.

Jeśli u kota w stanie wiremii stwierdzono obecność antygenu FeLV we krwi zaleca się powtórzenie wyniku po 16 tygodniach:

• jeśli drugie badanie okaże się negatywne — z dużą dozą pewności kot przezwyciężył infekcję (istnieje jednak ryzyko, że wirus przedostał się do szpiku i wszedł w utajoną fazę zakażenia),

• jeśli drugie badanie okaże się pozytywne — uznaje się, że wirus białaczki jest stale obecny we krwi zwierzęcia, w związku z czym jest on narażony na rozwinięcie pełnoobjawowej białaczki i stanowi zagrożenie dla innych osobników,

• w przypadku uzyskania dwóch wątpliwych wyników zaleca się wykonanie badania molekularnego PCR z krwi, śliny lub kału.

Jedynym sposobem na wykrycie kotów zakażonych latentnie jest wykonanie biopsji szpiku kostnego. Jest to jednak inwazyjna i rzadko wykonywana w tym celu procedura.

Testy przesiewowe przeciwko białaczce kotów

Ze względu na ograniczenie szerzenia się FeLV w populacji kotów zaleca się wykonywanie testów w kierunku białaczki w następujących sytuacjach:

• u kotów wychodzących i tych mających z nimi kontakt — przynajmniej raz w roku,

• przed wprowadzeniem do domu nowego osobnika (w celu sprawdzenia, czy nie jest on FeLV-dodatni),

• u kotów domowych, niewychodzących, które z jakiegoś powodu miały kontakt z osobnikami o nieznanym statusie zdrowotnym.

Białaczka u kota — leczenie i profilaktyka

Białaczka u kota jest chorobą nieuleczalną. Terapia schorzenia polega na objawowym zwalczaniu niepożądanych symptomów takich jak wymioty i biegunka. W przypadku wystąpienia choroby nowotworowej postępowanie zależy od rozpoznania i najczęściej obejmuje chemioterapię lub radioterapię.

Istnieją szczepienia przeciwko FeLV. Uznaje się, że powinny być one stosowane u kotów wychodzących. Jeśli jednak ryzyko kontaktu z wirusem uznaje się za niskie (np. u zwierząt niewychodzących, niemających kontaktu z osobnikami wychodzącymi) immunizacja przeciwko tej chorobie jest niezalecana.

Osobniki FeLV-dodatnie nie powinny być szczepione przeciwko wirusowi białaczki, dlatego przed podjęciem tej decyzji pupil powinien zostać poddany szybkiemu testowi diagnostycznemu. Wskazane jest jednak wykonanie szczepień podstawowych przeciwko panleukopenii, kaliciwirozie i herpeswirozie.

Kocia białaczka — podsumowanie

Organizm kota będącego nosicielem wirusa białaczki jest narażony na wiele zakażeń oportunistycznych oraz rozwój choroby nowotworowej. Zaleca się więc aby bezobjawowi nosiciele FeLV byli badani przez lekarza weterynarii przynajmniej dwa razy w roku. Przydatne może okazać się również badanie krwi u kota raz na 12 miesięcy.

Zwierzęta FeLV-dodatanie muszą być odizolowane od innych osobników. Ma to na celu ograniczenie transmisji choroby. Powinno się im zapewnić stabilne środowisko z możliwie jak największym ograniczeniem czynników stresowych. Chory kot kategorycznie nie powinien być dopuszczany do rozrodu.

Średnia przeżycia osobników wykazujących cechy zakażenia progresywnego to około 3 lat, jednak zapewnienie odpowiedniej opieki i regularne wizyty u lekarza weterynarii są w stanie wydłużyć ten czas. Koty FeLV-dodatnie powinny zostać objęte szczególnym nadzorem. Nie należy ich jednak piętnować z powodu na chorobę.