Zaburzenia hormonalne u psów - objawy, diagnozowanie i leczenie

Niedoczynność tarczycy u psów 

Niedoczynność tarczycy jest najczęściej diagnozowana u psów w średnim wieku, a predyspozycje obserwuje się m.in. u dobermanów, seterów i spanieli. 

Objawy niedoczynności tarczycy 

Hormony tarczycy (tyroksyna i trójjodotyronina) odpowiadają za regulację metabolizmu całego organizmu - wpływają na układ pokarmowy, moczowo-płciowy, krążeniowo-oddechowy, a także na jakość okrywy włosowej i funkcje poznawcze. 

W większości przypadków właściciele mogą zauważyć: 

• wzrost masy ciała, 
• zmiany zachowania - ospałość, niechęć do ruchu, szukanie ciepłych miejsc, 
• zaburzenia neurologiczne - problemy z równowagą, drżenia mięśni, skrzywienie głowy, 
• wiele objawów skórnych - wyłysienia, łuszczenie naskórka, gorszy wygląd sierści, obrzęk w okolicy pyska, 
• problemy okulistyczne - zmętnienie rogówki, zapalenie naczyniówki, 
• zaburzenia rozrodu: brak rui, zanik jąder. 

Diagnostyka i leczenie 

Diagnozę potwierdza się na podstawie badań krwi - oznaczone zostają hormony T4 (całkowite stężenie tyroksyny), fT4 (wolna, aktywna biologicznie tyroksyna) i TSH (hormon przysadki regulujący funkcjonowanie tarczycy). 

U psów z niedoczynnością tarczycy stwierdza się obniżone T4 i fT4. TSH jest zwykle podwyższone, ale może mieścić się w granicach normy. 

W przypadku chartów stwierdza się fizjologicznie niższe poziomy hormonów tarczycy przy jej prawidłowym funkcjonowaniu. 

W leczeniu stosuje się syntetyczną lewotyroksynę. Dawkę początkową ustala lekarz na podstawie objawów klinicznych i oznaczonego poziomu hormonów. Skuteczność terapii kontroluje się zwykle po 4-6 tygodniach. Niezwykle ważne jest, by pobranie krwi miało miejsce 4-6 godzin od przyjęcia tabletki. 

Psy z ustabilizowanym schorzeniem wymagają wizyty u lekarza weterynarii co najmniej raz na pół roku. W przypadku modyfikacji dawki leku kontrolne oznaczenie poziomu hormonów wykonuje się po 2-4 tygodniach. 

Nadczynność tarczycy u psów 

U kotów często zdarza się nadczynność tarczycy, natomiast u psów diagnozowana jest bardzo rzadko. U tego gatunku jej najczęstszą przyczyną jest złośliwy nowotwór tarczycy, którego komórki syntetyzują nadmiar hormonów. Z nadczynnością tarczycy wiążą się objawy, tj. nadmierne łaknienie, spadek masy ciała, zwiększone pragnienie, biegunki, nerwowość i przyspieszony oddech. Zalecaną metodą leczenia jest usunięcie zmienionego nowotworowo gruczołu, czasem w połączeniu z chemioterapią lub radioterapią. 

Funkcje kory nadnerczy 

Kora nadnerczy odpowiedzialna jest za syntetyzowanie glikokortykosteroidów regulujących przemiany metaboliczne, mineralokortykosteroidów wpływających na gospodarkę mineralną i małych ilości hormonów płciowych - androgenów, w tym testosteronu. 

U psów diagnozuje się dwie choroby związane z pracą nadnerczy - zespół Cushinga i chorobę Addisona. 

Objawy zespołu Cushinga 

Nadczynność kory nadnerczy może być wywołana przez przerost lub guzy nowotworowe kory, gruczolaka lub przerost przysadki regulującej pracę gruczołu oraz jatrogennie w wyniku przewlekle stosowanych glikokortykosteroidów. 

Właściciele zwykle obserwują u zwierząt następujące zaburzenia: 

• problemy dermatologiczne: zanik skóry, pogorszenie okrywy włosowej, symetryczne wyłysienia po bokach tułowia, matowa sierść, wtórne infekcje bakteryjne i grzybicze, powstanie zaskórników, rzadziej zwapnienia skóry, 
• nadmierne pragnienie i zwiększone oddawanie moczu, 
• drżenia mięśni, przykurcze, nieprawidłowy chód, zaburzenia równowagi, 
• wzmożone ziajanie bez określonej przyczyny tj. upał, wysiłek fizyczny lub stres, 
• powiększony obrys brzucha. 

Diagnostyka i leczenie 

Potwierdzenie zespołu Cushinga nie zawsze jest łatwe i u niektórych zwierząt może wymagać wykonania co najmniej kilku badań. 

Najczęściej stosowanym testem w diagnostyce choroby jest hamowanie małą dawką deksametazonu. Oznacza się stężenie kortyzolu (jednego z glikokortykosteroidów) przed oraz w 4 i 8 godzinie po podaniu deksametazonu. U psów zdrowych użyty lek znacznie hamuje syntezę kortyzolu, natomiast u psów chorych obserwuje się zwykle wyższe wartości. 

Inna metodą diagnostyczną jest test stymulacji ACTH (hormonem adrenokortykotropowym). Stężenie kortyzolu bada się przed i godzinę po podaniu ACTH. U psów chorych oznaczone wartości są zwykle wyższe. 

Oprócz testów diagnostycznych można wykonać oznaczenie stosunku kortyzolu do kreatyniny w moczu. Często zalecane jest także USG jamy brzusznej u doświadczonego radiologa i pomiar nadnerczy. 

Celem leczenia choroby Cushinga jest zmniejszenie syntezy hormonów do fizjologicznego poziomu. W farmakoterapii najczęściej stosuje się trilostan, ale dostępne są także preparaty z mitotanem, ketokonazolem i selegiliną. Leki te różnią się mechanizmem działania, efektami niepożądanymi, a także testami diagnostycznymi służącymi kontroli terapii. Wyboru preparatu dokonuje lekarz weterynarii po dokładnej ocenie stanu pacjenta. 

Choroba Addisona — niedoczynność kory nadnerczy 

Choroba Addisona rozwija się przy zaburzonym wydzielaniu hormonów kory nadnerczy. Wśród jej przyczyn wymienia się proces zapalny w obrębie gruczołu, niedokrwienie i zawał, nowotwory, niedobór hormonów przysadki. Do zaburzeń hormonalnych może też dojść w wyniku nieprawidłowej terapii choroby Cushinga lub długotrwałego leczenia sterydami. 

Objawy 

U zwierząt chorych można zaobserwować następujące objawy: 

• wystąpienie zaburzeń zachowania, osłabienia, większej podatności na stres, 
• utrata masy ciała i apetytu, wymioty, biegunka, 
• wzrost pragnienia i duża ilość wydalanego moczu, 
• drżenia mięśni, zaburzenia chodu i równowagi. 

Diagnostyka i leczenie 

W diagnostyce największe znaczenie ma oznaczenie poziomu elektrolitów oraz poziomu kortyzolu. W przypadku tej choroby stosunek sodu do potasu spada poniżej 27:1, stężenie kortyzolu jest bardzo niskie i nie rośnie w teście stymulacji ACTH. 

Leczenie polega na suplementacji hormonów. W przypadku mineralokortykosteroidów najczęściej stosuje się fludrokortyzon w postaci doustnej. Do czasu ustabilizowania pacjenta konieczne są badania kontrolne wykonywane co 1-2 tygodnie. Alternatywą jest dezoksykortykosteron w postaci iniekcji wykonywanej co 25 dni. Po pierwszej dawce oznacza się poziom elektrolitów w 12 i 25 dniu, u stabilnych pacjentów kontrola jest konieczna co 3-4 miesiące. W celu wyrównania niedoboru glikokortykosteroidów zwykle stosuje się prednizolon. Ze względu na możliwe efekty uboczne podaje się najmniejszą skuteczną dawkę. 

Niedoczynność kory nadnerczy może prowadzić do wystąpienia tzw. przełomu nadnerczowego. Bardzo niski poziom hormonów wywołuje zaburzenia w całym organizmie. Dochodzi do spadku ciśnienia krwi, nieprawidłowości w pracy serca, hipoglikemii i odwodnienia. Jest to stan zagrożenia życia psa, wymagający natychmiastowej interwencji lekarza weterynarii. Oprócz uzupełnienia niedoboru hormonów konieczne jest dożylne podanie płynów elektrolitami i glukozy. 

Zaburzenia hormonalne u psów 

Hormony regulują funkcjonowanie całego organizmu zwierzęcia. W przypadku zaburzeń ich syntezy zaburzenia dotyczą różnych układów, m.in. pokarmowego, krążenia czy nerwowego. Często obserwowane są zmiany skórne i pogorszenie jakości sierści. Schorzenia endokrynologiczne wymagają dokładnej diagnostyki i leczenia pod kontrolą lekarza weterynarii.