Powiększona śledziona u psa - przyczyny, objawy i leczenie

Budowa śledziony u psa 

Śledziona to narząd leżący w jamie brzusznej psa. Anatomicznie dzieli się ją na głowę, trzon i ogon. Głowa śledziony znajduje się pomiędzy dnem żołądka, a lewą nerką. Jej trzon przechodzący w ogon ma kształt języka, który w zależności od położenia zwierzaka może się przemieszczać, jednak co do zasady znajduje się on po lewej stronie jamy brzusznej czworonoga. 

Śledziona otoczona jest torebką łącznotkankową, która wnika w postaci beleczek do jej miąższu tworząc rusztowanie dla komórek. Tkance łącznej towarzyszą włókna mięśniowe, które w trakcie mobilizacji organizmu zaciskając się powodują wyrzut zmagazynowanej krwi na obwód organizmu. 

Miąższ śledziony u psa składa się z dwóch rodzajów komórek tworzących miazgę białą i czerwoną. 

Miazga biała to tkanka limfatyczna, będąca elementem układu odpornościowego. W jej obrębie produkowane są komórki wytwarzające przeciwciała ochronne organizmu. 

Miazga czerwona to skupisko erytrocytów magazynowanych na wypadek ich utraty, np. w trakcie wystąpienia krwawienia. Stanowi ona 80% zrębu śledziony. 

Funkcje śledziony w organizmie psa 

Śledziona pełni szereg istotnych funkcji. Stanowi wtórny narząd limfatyczny, dlatego bierze udział w reakcji obronnej organizmu, dla której kluczowe znaczenie ma miazga biała. Narząd ten można także porównać do "wewnętrznego banku krwi". W miazdze czerwonej zmagazynowane są erytrocyty, które w razie potrzeby dzięki obecności włókien mięśni gładkich wyrzucane są na obwód. 

Do głównych funkcji śledziony można zaliczyć więc: 

• hemopoezę (czyli produkcja komórek krwi) - śledziona wspiera w ten sposób szpik kostny, 
• fagocytoza obcych antygenów, 
• magazynowanie żelaza, 
• produkcja komórek wytwarzających przeciwciała. 

Pomimo licznych funkcji, życie bez tego narządu jest możliwe. Splenektomia to praktyka chirurgiczna polegająca na usunięciu śledziony psa. 

Diagnostyka chorób śledziony u psa 

Obserwacja objawów klinicznych sugerujących zaburzenia ze strony śledziony jest bardzo trudna. Wczesne etapy choroby często przebiegają bez konkretnych symptomów, a badanie palpacyjne, które przeprowadza lekarz weterynarii w trakcie rutynowej wizyty pozwala stwierdzić jedynie bardzo duże powiększenie narządu. Z tego powodu podejrzenie choroby śledziony w wielu przypadkach nasuwa się dopiero podczas badania ultrasonograficznego jamy brzusznej wykonywanego profilaktycznie lub z powodu zupełnie innego wskazania. 

USG brzucha jest metodą diagnostyczną pozwalającą lekarzowi na ocenę wielkości oraz struktury narządu i stwierdzenie ewentualnych zmian guzowatych. Niestety, nie stanowi ono ostatecznego rozstrzygnięcia. Mimo to, ultrasonografia jest kluczową metodą w diagnostyce chorób tego narządu, ponieważ sygnalizuje, w którym miejscu jamy brzusznej zaistniał problem. Jest to bardzo istotne, ponieważ powiększenie i guzy śledziony dają bardzo niespecyficzne objawy. Często jedynymi symptomami choroby są ból brzucha oraz utrata masy ciała. 

Metodami rozstrzygającymi w przypadku chorób śledziony są cytologia i badanie histopatologiczne narządu. 

W celu pobrania materiału cytologicznego konieczne może okazać się zrobienie biopsji cienkoigłowej aspiracyjnej lub nieaspiracyjnej. Jest to zabieg wykonywany pod kontrolą USG. Do pobrania materiału niezbędne jest przebicie się przez powłoki ciała igłą. Do wykonania tej procedury konieczne może być wprowadzenie pacjenta w znieczulenie ogólne lub farmakologiczne uspokojenie. Istnieje także możliwość pobrania bioptatów śródoperacyjnie, np. w trakcie laparotomii diagnostycznej. 

Badanie histopatologiczne polega na wycięciu fragmentu śledziony przy pomocy biopsji gruboigłowej lub w trakcie operacji na otwartej jamie brzusznej. Metoda ta pozwala na ocenę budowy mikroskopowej narządu i często stanowi ostateczną diagnozę. 

Należy pamiętać o tym, że czasami wykonanie biopsji u psa może okazać się niemożliwe ze względu na lokalizację guza śledziony. Konieczne jest wówczas postępowanie operacyjne. Rozpoznanie stawiane jest na podstawie badania histopatologicznego wycinków narządu. 

Rodzaje splenomegalii 

Splenomegalię, czyli powiększenie śledziony, można podzielić na rozlaną i guzowatą. Pierwsza z nich, zwana także jednorodną, to równomierne powiększenie narządu. Jest obserwowana najczęściej w trakcie przekrwienia, procesów zapalnych i niektórych zmian nowotworowych. Splenomegalia guzowata dotyczy zazwyczaj obecności krwiaków i ropni. Najczęściej jednak w tej sytuacji stwierdza się łagodne i złośliwe nowotwory. 

Splenomegalia rozlana 

Przyczyny zaistnienia jednorodnego powiększenia śledziony można podzielić na nowotworowe i nienowotworowe. Pierwsze z nich mają zazwyczaj charakter wtórny do zmian w innych częściach organizmu. Do chorób nowotworowych powodujących splenomegalię rozlaną zalicza się chłoniaki, białaczki, mastocytomę (czyli guz z komórek tucznych) czy też mięsaki histiocytarne. 

Istnieją również nienowotworowe przyczyny splenomegalii rozlanej. Zalicza się do nich zapalenie śledziony, przekrwienie bierne, rozrost grudek chłonnych czy też amyloidozę (nagromadzenie się złogów związku zwanego amyloidem). 

Guzy śledziony 

Badania donoszą, że około 62% guzów śledziony ma charakter nienowotworowy. Do takich zmian zaliczyć można guzkowy rozrost narządu i krwiaki. Niestety, ze względu na fakt, że metoda USG i biopsji nie zawsze przynosi ostateczną diagnozę choroby, zmiany nienowotworowe również wymagają splenektomii. Ich obecność może doprowadzić do zagrażającego życiu pęknięcia śledziony i krwotoku wewnętrznego. Świadczyć o nim może bladość błon śluzowych psa. 

Złośliwe guzy śledziony stanowią bezwzględne wskazanie do jej usunięcia. 

Naczyniakomięsaki śledziony 

Naczyniakomięsaki śledziony to najczęstsze złośliwe guzy śledziony. Stanowią one od 23 do 32% wszystkich zmian patologicznych tego narządu. Zazwyczaj chorują na nie dorosłe psy ras dużych, w szczególności owczarki niemieckie, golden retrievery i labradory. Rokowanie jest niepomyślne. 

Naczyniakomięsaki śledziony psów to nowotwory o wysokim stopniu złośliwości. Leczeniem z wyboru jest usunięcie śledziony, które chroni przed pęknięciem guza i krwotokiem do jamy brzusznej, które znacznie pogarsza rokowanie. 

Istnieje możliwość powstania miejscowej wznowy choroby. Nowotwór ten często daje mnogie przerzuty, w szczególności do płuc, narządów jamy brzusznej, serca, węzłów chłonnych i układu nerwowego. Z tego względu przy zaobserwowaniu zmian śledziony wskazane jest wykonanie RTG klatki piersiowej. Ma to na celu wykluczenie obecności przerzutów w płucach zwierzaka. 

Średni czas przeżycia po usunięciu śledziony w przypadku naczyniakomięsaka wynosi 2-3 miesiące. Okres ten można wydłużyć do nawet 8 miesięcy poprzez zastosowanie odpowiedniej chemioterapii. 

Mięsaki śledziony 

Mięsaki śledziony stanowią około 13% zmian tego narządu. Wywodzą się z komórek tworzących jej zrąb, czyli rusztowanie. Najczęściej występującymi formami tego nowotworu są włókniakomięsaki i mięsaki gładkokomórkowe. Guzy z komórek zrębu diagnozowane są u psów w różnym wieku. Predylekcje rasowe nie są aż tak wyraźne jak w przypadku naczyniakomięsaków, jednak jedno z badań również wskazuje na golden retrievery, labradory i owczarki niemieckie. 

Niestety, rokowanie w przypadku mięsaków śledziony jest złe. Mediana przeżycia po usunięciu narządu wynosi 2,5 - 4 miesiące. Zdecydowanie dłuższe czasy przeżycia notuje się u psów, u których nie stwierdzono przerzutów. 

Mięsak histiocytarny

Trzecim co do częstości występowania złośliwym nowotworem śledziony jest mięsak histiocytarny, czyli guz ze śródmiąższowych komórek dendrytycznych. Zmiany spowodowane tą chorobą są zazwyczaj rozlokowane w całym narządzie. 

Rasy predysponowane do wystąpienia mięsaka histiocytarnego to psy pasterskie, rottweiler, golden retrievery i flat-coated retrievery. 

Powiększenie śledziony u psa — podsumowanie 

Powiększenie śledziony u psa bardzo często stwierdzane jest przez przypadek, ponieważ towarzyszą mu niespecyficzne objawy kliniczne takie jak ból brzucha, gorsze samopoczucie czy wymioty. Zazwyczaj do diagnozy dochodzi przy badaniu USG wykonywanym z powodu zupełnie innych wskazań. Splenomegalia może mieć charakter guzkowy lub rozlany, a przyczynę mogą stanowić zmiany takie jak rozrost guzkowy, krwiak lub nowotworowe zmiany o charakterze łagodnym i złośliwym. 

Choroby śledziony uświadamiają, jak ważne jest wykonywanie zabiegów profilaktycznych u naszych zwierzaków. Jeśli jesteś właścicielem psa i martwisz się o jego zdrowie, zdecyduj się na przeglądowe USG jamy brzusznej. Pomocne może okazać się również badanie krwi.