Odma u psa — na czym polega, jak ją rozpoznać i leczyć? 

Fizjologia oddychania

To ciśnienie ujemne w klatce piersiowej (podciśnienie) i jego zmiany podczas oddychania pozwalają na odpowiednią wymianę gazową między płucami a atmosferą, co jest niezbędne dla odpowiedniego funkcjonowania układu oddechowego i zapewnienia organizmowi wystarczającej ilości tlenu do przeprowadzenia procesów metabolicznych. Podczas wdechu, mięśnie międzyżebrowe oraz przepona, które są odpowiedzialne za rozszerzanie klatki piersiowej, powodują zwiększenie objętości płuc. Rozszerzenie płuc prowadzi do spadku ciśnienia wewnątrz płuc w porównaniu z ciśnieniem atmosferycznym na zewnątrz organizmu. Natomiast podczas wydechu, mięśnie klatki piersiowej i przepona relaksują się, co powoduje zmniejszenie objętości płuc. Powietrze z dużym stężeniem dwutlenku węgla zostaje wypchnięte na zewnątrz, usuwając tym samym zbędne produkty przemiany materii z organizmu.

Czym jest odma u psa?

Stan nieprawidłowej lokalizacji powietrza w jamie opłucnej lub w tkance płuc może oznaczać niedodmę, rozedmę albo odmę. Odma opłucnowa to obecność powietrza w jamie opłucnej poza pęcherzykami płucnymi. Powoduje to ucisk tkanki płucnej i upośledza albo nawet uniemożliwia wymianę gazową i w konsekwencji doprowadza do niedotleniania. Natomiast odma osierdziowa to zaburzenie polegające na gromadzeniu się gazu wewnątrz worka osierdziowego. Odma podskórna to obecność gazu w tkance podskórnej, widoczna w postaci pęcherzy lub uniesionych obszarów skóry. Powstaje najczęściej w wyniku przedostania się powietrza z odmy opłucnowej. Odma podskórna może być objawem zakażenia tkanki podskórnej bakteriami beztlenowymi, które produkują gaz, najczęściej wskutek głębokiego zranienia podczas kopania w ziemii.

Najczęstsze przyczyny odmy opłucnowej u psa

Najczęstsze przyczyny odmy opłucnowej to uraz związany z silnym uderzeniem przez pojazd, kopnięciem lub w wyniku postrzału, pogryzienia oraz przebicia klatki piersiowej ostrym przedmiotem. Odma śródpiersia może być konsekwencją uszkodzenia tchawicy, drzewa oskrzelowego lub przełyku przez oparzenia substancjami żrącymi, ciała obce albo wskutek rozpadu nowotworu i owrzodzenia. Rzadziej występuje samoistna odma opłucnowa po upływie tygodni od zadziałania czynnika, jak w przypadku nakłucia przez kolec, kłos trawy i jego wędrówki w tkankach lub w trakcie zapalenia czy choroby nowotworowej płuc.

Rodzaje odmy opłucnowej u psa

Nakłucie klatki piersiowej podczas biopsji zmienionej tkanki płuc oraz punkcji płynu z worka osierdziowego lub jamy opłucnej może przyczynić się do odmy opłucnowej zamkniętej, kiedy jednorazowo przedostaje się niewielka ilość powietrza i zostaje w ciągu kilku dni samoistnie wchłonięta. Odma opłucnowa otwarta wiąże się ze swobodnym przedostawaniem się powietrza do środka i na zewnątrz przez otwór w klatce piersiowej. Odma wentylowa, inaczej prężna to sytuacja, w której powietrze dostaje się do wnętrza klatki piersiowej bez możliwości jej opuszczenia tą samą drogą. W konsekwencji ciśnienie wewnątrzopłucnowe stale rośnie, przekracza ciśnienie atmosferyczne i doprowadza do ucisku tkanki płucnej, naczyń krwionośnych, serca. Dochodzi do niedotlenienia, zmniejszenia wydolności pracy serca, a nawet w ciężkich przypadkach do zatrzymania krążenia.

Objawy odmy opłucnowej

Nagłe pojawienie się płytkich oddechów i duszności po upadku, uderzeniu może oznaczać odmę. Zwierzę przyjmuje pozycję ulgową, która ułatwia oddychanie, wyciągając i unosząc głowę, szyję oraz odstawiając na zewnątrz łokcie od klatki piersiowej. Wskutek niedotlenienia pojawia się sine zabarwienie błon śluzowych, które najłatwiej jest sprawdzić na wewnętrznej stronie warg lub na dziąsłach pupila. Jeśli zaobserwujemy wyżej wymienione symptomy, należy niezwłocznie dotrzeć do przychodni weterynaryjnej. Lekarz weterynarii podczas badania klinicznego stwierdza stłumienie odgłosów oddechowych. Następnie, jeśli stan pacjenta na to pozwala, wykonywane jest badanie obrazowe klatki piersiowej.

Leczenie odmy u psa

Leczenie odmy opłucnowej polega najczęściej na wykonaniu nakłucia klatki piersiowej i aspiracji wolnego gazu, przywrócenia prawidłowego ciśnienia w jamie opłucnej. W niektórych przypadkach konieczne jest założenie drenu opłucnowego. W przypadku rany penetrującej ścianę klatki piersiowej, do czasu ustabilizowania pacjenta, zakłada się opatrunek, który oddziela środowisko zewnętrzne od jamy opłucnej, aby nie dochodziło do zasysania powietrza do klatki piersiowej. Następnie, jeśli stan zwierzęcia na to pozowała, otwarta odma opłucnowa zostaje opracowana chirurgicznie. Dalsze leczenie wymaga zastosowania antybiotykoterapii, uśmierzenia bólu oraz działania przeciwzapalnego. Odma spontaniczna, jako konsekwencja rozedmy i zmian tkanki płucnej, jest trudniejsza do wyleczenia i wymaga poszerzenia diagnostyki. Jest to wskazanie do torakotomii, czyli otwarcia klatki piersiowej, oceny charakteru procesu chorobowego i ewentualnego usunięcia patologicznych fragmentów płuc.

Opieka pooperacyjna nad psem

W domu należy zapewnić psu spokojne warunki do odpoczynku. Jak karmić psa po operacji? Posiłki powinny być mniejsze, częstsze i lekkostrawne. Ze względu na pracę tłoczni brzusznej podczas wydalania, warto przez początkowy okres rekonwalescencji dawać psu karmę mokrą, by ułatwić defekację. Dalsze leczenie w domu, po chirurgicznym zaopatrzeniu ściany klatki piersiowej wymaga nadal podawania środków przeciwbólowych, przeciwzapalnych oraz przeciwbakteryjnych. Toaletę rany należy wykonywać zgodnie z zaleceniami lekarza weterynarii. Obserwować pupila pod kątem ewentualnych powikłań pooperacyjnych, w tym duszności, bólu, mdłości oraz wypływu z rany. Schorzenia związane ze zmniejszeniem pojemności oddechowej płuc wymuszają do końca życia większą dbałość o profilaktykę chorób dróg oddechowych, w tym nienarażanie pupila na wdychanie dymu papierosowego, regularne szczepienia oraz odrobaczanie.