Choroby serca u psa - rodzaje i rozpoznanie

Niestety, podobnie jak ludzie, psy również cierpią na dolegliwości związane z powyższym organem. Warto posiadać podstawową wiedzę na ich temat, aby szybko zareagować, gdy zwierzakowi doskwiera złe samopoczucie.

W poniższym artykule przedstawiamy jedne z najpowszechniejszych schorzeń układu kardiologicznego u psów, a także predyspozycje rasowe do poszczególnych wad. Dodatkowo opisujemy, jak może objawiać się choroba serca oraz wyjaśniamy przebieg procesu diagnostycznego. Zachęcamy do zapoznania się z tekstem.

Najczęstsze choroby serca u psów

Ze względu na podłoże, schorzenia kardiologiczne można podzielić na dwie główne kategorie: wrodzone i nabyte.

Zaburzenia nabyte stanowią większość — około 95% wszystkich chorób serca u psów pojawia się wraz z wiekiem i należy do tej kategorii.

Wrodzone wady serca

Wrodzoną wadą określamy nieprawidłowość w budowie lub funkcji organu, z którą rodzi się szczenię (nawet jeżeli defekt zostanie rozpoznany na późniejszym etapie życia). Może on powstać na tle genetycznym lub rozwojowym.

Pewne rasy są szczególnie obciążone chorobami serca, ale ich powstaniu mogą również sprzyjać czynniki zakaźne, środowiskowe oraz inne.

Ta grupa schorzeń występuje u psów stosunkowo rzadko w porównaniu z wadami nabytymi.

Wśród wrodzonych schorzeń mięśnia sercowego u psów wyróżniamy między innymi:

1. Przetrwały przewód tętniczy (nazywany również przewodem Botalla) (ang. patent ductus arteriosus - PDA)

   Przewód tętniczy w okresie płodowym posiada ważną rolę - łączy tętnicę płucną z aortą, tym samym przekierowując krew tak, aby omijała płuca, które są w tym czasie wypełnione płynem i nie pełnią funkcji oddechowej.

   Dzięki temu połączeniu czynności życiowe płodu w łonie matki zostają podtrzymane.
   W pierwszych minutach po narodzeniu przewód Botalla powinien ulec zamknięciu poprzez skurcz mięśni. Dzieje się tak, ponieważ do płuc szczenięcia dochodzi powietrze, a ciśnienie w aorcie wzrasta. Po miesiącu w miejscu przewodu tętniczego pojawia się pozostałe po nim więzadło tętnicze.

   O wadzie serca mówimy, gdy powyższy przewód pozostaje drożny i nie zamyka się w pierwszych dniach życia zwierzęcia.

   Rasy predysponowane: pudel, cocker spaniel, owczarek niemiecki, owczarek szetlandzki, maltańczyk, szpic niemiecki, chihuahua.

2. Zwężenie zastawki tętnicy płucnej (ang. pulmonary stenosis - PS)

   Zwężenie zastawki pnia tętnicy płucnej polega na zniekształceniu struktury znajdującej się między prawą komorą serca, a tętnicą płucną.
   Płatki zdeformowanej zastawki mogą być pogrubione i/lub zrośnięte, co powoduje utrudnienie odpływu krwi z prawej komory w trakcie skurczu.
   Aby utrzymać przepływ płucny, prawa strona serca musi wytworzyć wyższe ciśnienie, a tym samym pracować silniej. W konsekwencji dochodzi do pogrubienia ścian prawej komory.

   Rasy predysponowane: chihuahua, pomeranian, beagle, west highland white terrier, buldog angielski, buldog francuski, bokser, boston terrier.

3. Zwężenie aorty (ang. aortic stenosis - AS)

   Podczas skurczu serca bogata w tlen krew wędruje z lewej komory przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy ciała- aorty, skąd później dociera do naczyń wszystkich narządów ciała.

   Dotknięte powyższą chorobą zwierzęta rodzą się z przewężeniem, które utrudnia prawidłowy przepływ krwi. W efekcie dochodzi do przeciążenia ciśnieniowego i przerostu ściany lewej komory serca, ponieważ musi ona kurczyć się mocniej niż w prawidłowych warunkach.

   W zależności od miejsca występowania wady wyróżnia się trzy typy zwężenia aorty: podzastawkowe , zastawkowe, nadzastawkowe.
   Podzastawkowe zwężenie występuje najczęściej — dotyczy około 90% przypadków wszystkich psów ze zwężeniem aorty.

   Rasy predysponowane: bokser, golden retriever, owczarek niemiecki, rottweiler, nowofundland, pointer.

4. Ubytek przegrody międzykomorowej (ang. ventricular septal defect — VSD)

   Zdrowe serce posiada przegrodę międzykomorową, która oddziela prawą komorę serca od lewej. Dzięki temu krew utlenowana nie miesza się z krwią nieutlenowaną.

   Ubytek przegrody międzykomorowej stwierdza się w przypadku braku fragmentu powyższej przegrody.

   Rasy predysponowane: west highland white terrier, buldog angielski, springer spaniel angielski, lakeland terrier.

5. Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ang. atrial septal defect — ASD)

   Wyżej wymieniona wada polega na niekompletnej budowie ściany, która oddziela dwa przedsionki serca. Ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej skutkuje przeciekiem krwi z lewego do prawego przedsionka i mieszeniem się krwi tętniczej z żylną.

   W konsekwencji dochodzi do przeciążenia objętościowego prawej strony serca, co może prowadzić do przerostu prawego przedsionka i komory, a także rozwinięcia się groźnego nadciśnienia płucnego.

   Rasy predysponowane: bokser, doberman, owczarek staroangielski, samojed.

6. Dysplazję zastawki dwudzielnej (mitralnej) (ang. mitral valve dysplasia — MVD)

   Zastawka dwudzielna (inaczej nazywana zastawką mitralną) jest błoniastą przegrodą, która znajduje się między lewym przedsionkiem, a lewą komorą serca.
   Funkcją tej struktury jest kierowanie przepływu krwi z lewego przedsionka do lewej komory, a także zapobieganie jej cofaniu.

   Dysplazja zastawki dwudzielnej polega na nieprawidłowym rozwoju płatków zastawki lub innych elementów aparatu zastawki, które prowadzą do jej niedomykalności i przecieku krwi z lewej komory do lewego przedsionka.

   Rasy predysponowane: bulterier, owczarek niemiecki, dog niemiecki, golden retriever, nowofundland.

7. Dysplazję zastawki trójdzielnej (ang. tricuspid valve dysplasia — TVD)

   Zastawka trójdzielna ulokowana jest pomiędzy prawym przedsionkiem i prawą komorą serca. Struktura ta jest zbudowana z trzech płatków, a jej funkcją (podobnie jak pozostałych zastawek) jest ukierunkowywanie przepływu krwi w obrębie serca i zapobieganie jej cofaniu się.

   Dysplazja zastawki trójdzielnej jest definiowana jako wada rozwojowa, w której dochodzi do szeregu nieprawidłowości w budowie elementów aparatu zastawki doprowadzających do jej niedomykalności.
   W rezultacie krew przepływa wstecznie z prawej komory do prawego przedsionka podczas skurczu serca.

   Rasy predysponowane: labrador retriever, owczarek niemiecki, dog niemiecki, seter irlandzki, bokser, owczarek staroangielski.

8. Tetralogię Fallota

   Zespół Fallota (inaczej nazywany tetralogią Fallota) jest wadą złożoną, w której występują cztery nieprawidłowości: ubytek przegrody międzykomorowej, przemieszczenie aorty na prawo, zwężenie tętnicy płucnej oraz wtórny przerost prawej komory serca.
   Jest to stosunkowo rzadkie schorzenie — stanowi jedynie 3-4% wszystkich wad wrodzonych serca u psów.
   Charakterystycznym objawem jest sinienie języka, błon śluzowych, nosa i małżowin usznych, które pojawia się podczas wysiłku fizycznego lub ekscytacji zwierzęcia. Z tego powodu tetralogię Fallota określa się również mianem tzw. wady siniczej.

   Rasy predysponowane: szpic wilczy, beagle, samojed, buldog angielski.

Nabyte choroby serca

Występują one znacznie częściej niż wady wrodzone, rozwijają się wraz z wiekiem czworonoga.

Ich objawy zazwyczaj obserwuje się u psich seniorów, ale zdarzają się również przypadki rozpoznania nabytej patologii serca we wcześniejszym okresie życia zwierzaka.

Przyczyny schorzeń należących do tej kategorii są różne — mogą być one m.in. wynikiem powikłań po przebytych stanach zapalnych, infekcjach lub degeneracji tkanek. Wpływ na rozwój nabytych chorób serca mają także współwystępujące problemy zdrowotne oraz niektóre czynniki środowiskowe (np. nieodpowiednia dieta, brak ruchu, które doprowadzają do otyłości).

Jednymi z nabytych wad serca u psa są:

1. Choroba zwyrodnieniowa zastawki mitralnej (dwudzielnej) (ang. degenerative mitral valve disease — DMVD)

   Powyższa wada (nazywana również endokardiozą) jest najpowszechniejszą chorobą serca u psów — odpowiada za około 75% przypadków wszystkich schorzeń kardiologicznych u tego gatunku. [*] Występuje częściej u samców mniejszych ras.

   W przebiegu endokardiozy płatki zastawki dwudzielnej ulegają zwyrodnieniu, a następnie zgrubieniu, co skutkuje niedomykalnością struktury i nieprawidłowym przepływem krwi.

   Rasy predysponowane: cavalier king charles spaniel, jamnik, pudel miniaturowy, pomeranian, chihuahua, sznaucer miniaturowy, pekińczyk.

2. Kardiomiopatia rozstrzeniowa (ang. dilated cardiomyopathy — DCM)

   Kardiomiopatia rozstrzeniowa jest chorobą, która powoduje postępujące zmniejszenie kurczliwości serca. Najczęściej występuje u psów ras dużych i olbrzymich.

   Schorzenie charakteryzuje się powiększeniem jam serca (szczególnie lewego przedsionka i lewej komory) i zmniejszeniem grubości ścian komór. Mięsień sercowy staje się coraz mniej wydajny, nie jest w stanie prawidłowo wypychać krwi, co doprowadza do jej gromadzenia, a w konsekwencji do dalszego, nieodwracalnego rozciągania włókien budujących ściany serca.

   Rasy predysponowane: doberman, bokser, dog niemiecki, nowofundland, bernardyn, owczarek niemiecki, wilczarz irlandzki, portugalski pies dowodny, cocker spaniel amerykański i angielski.

3. Kardiomiopatia przerostowa (ang. hypertrophic cardiomyopathy — HCM)

   W przeciwieństwie do kardiomiopatii rozstrzeniowej, w wyniku kardiomiopatii przerostowej dochodzi do pogrubienia ścian mięśnia sercowego.

   Powoduje to sztywność komór i nieprawidłowy przepływ krwi, w następstwie którego może rozwinąć się zastoinowa niewydolność serca.

   Kardiomiopatia przerostowa jest najczęstszym schorzeniem kardiologicznym u kotów, ale występuje również u psów.

   Rasy predysponowane: doberman, bokser, dog niemiecki, boston terrier, owczarek niemiecki, rottweiler, dalmatyńczyk.

4. Zapalenie mięśnia sercowego (ang. myocarditis)

   Ściana serca zbudowana jest z trzech warstw : wewnętrznej (wsierdzia), środkowej (śródsierdzia) oraz zewnętrznej (nasierdzia).

   W przebiegu przytoczonej choroby rozwija się proces zapalny obejmujący śródsierdzie, które tworzy tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana typu sercowego.

   Najczęstszymi przyczynami są infekcje wirusowe (np. parwowiroza) , bakteryjne (m.in. borelioza wywołana krętkami Borrelia burgdorferi), pierwotniakowe (np. babeszjoza, toksoplazmoza).
   Czynnikami niezakaźnymi, które mogą powodować zapalenie mięśnia sercowego, są między innymi choroby autoimmunologiczne, toksyny, niedobory niektórych witamin i minerałów.

   5. Wodosierdzie (ang. pericardial effusion)

   Osierdzie (inaczej worek osierdziowy lub worek okołosercowy) jest cienką błoną otaczającą serce.
   W fizjologicznych warunkach w worku osierdziowym znajduje się niewielka ilość płynu, który zapewnia odpowiedni poślizg kurczącym się komorom.

   W wyniku niektórych schorzeń dochodzi do wodosierdzia, czyli nadmiernego gromadzenia się płynów w osierdziu, co może upośledzić zdolność serca do skutecznego pompowania krwi.

   U psów najczęściej rozpoznaje się wodosierdzie idiopatyczne (bez znanej przyczyny), drugą najczęstszą przyczyną powyższego stanu są zmiany nowotworowe.

Jakie objawy kliniczne mogą towarzyszyć chorobie serca u psa?

Czworonogi dotknięte wadami serca mogą prezentować różne symptomy zależne od rodzaju i nasilenia zaburzenia.

W początkowym, łagodnym stadium choroby psiak może nie przejawiać żadnych objawów klinicznych.

Wraz z postępowaniem schorzenia pojawia się:

• nietolerancja wysiłkowa,
• kaszel (tzw. kaszel sercowy),
• duszności,
• zaburzenia oddychania (np. znacznie przyspieszony oddech),
• omdlenia,
• osłabienie,
• nadmierne zmęczenie,
• utrata łaknienia,
• spadek masy ciała,
• apatia,
• obniżony nastrój,
• obrzęki brzucha i/lub kończyn,
• zmiana zabarwienia języka i/lub błon śluzowych na siny, niebieski kolor.

Rozpoznanie i leczenie wad serca u psów

Diagnostyka

Aby zdiagnozować chorobę serca i wprowadzić ewentualne leczenie, należy udać się ze swoim pupilem do lekarza weterynarii.

Zazwyczaj w pierwszej kolejności przeprowadza się gruntowny wywiad z właścicielem i badanie fizykalne zwierzęcia.

Następnie zaleca się poszerzenie diagnostyki o badanie radiograficzne klatki piersiowej (RTG), elektrokardiografię (w skrócie EKG), echokardiografię (tzw. echo serca lub USG serca).

Coraz częściej elementem diagnostyki chorób układu kardiologicznego jest analiza krwi zwierzęcia i oznaczenie tak zwanych biomarkerów sercowych (są nimi enzymy uwalniane w przypadku uszkodzenia komórek mięśniowych).
Pomocnym testem w rozpoznaniu niewydolności serca jest określenie stężenia NT-proBNP, czyli peptydu, którego poziom w osoczu lub surowicy wzrasta w miarę postępu schorzenia.

Badanie moczu może zostać wykonane, aby ocenić stan pozostałych narządów wewnętrznych.

Leczenie

Leczenie choroby serca zależy od rodzaju schorzenia i jest dobierane indywidualne do każdego pacjenta.
W niektórych przypadkach możliwe jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego, jednak większości istniejących wad serca nie da się całkowicie wyeliminować.
Zazwyczaj wprowadza się leczenie objawowe, za pomocą którego łagodzi się występujące dolegliwości.
Właściciel powinien chronić psa przed ekspozycją na nadmierny wysiłek fizyczny, stres i upał.

Problemy zdrowotne ukochanego zwierzaka niewątpliwie nakładają na właściciela większą ilość obowiązków i zmartwień, jednak stosując się do zaleceń lekarza prowadzącego, z powodzeniem można doprowadzić do poprawy jakości życia pupila.

Profilaktyka

Profilaktyka chorób serca to podstawa. Ponieważ część zwierząt nie rozwija objawów klinicznych, należy pamiętać o regularnych kontrolach weterynaryjnych, podczas których psiak zostanie osłuchany przez lekarza.

Wskazane jest przeprowadzenie badania kardiologicznego przed planowanymi procedurami chirurgicznymi z użyciem znieczulenia ogólnego, szczególnie w przypadku czworonogów w średnim i starszym wieku.

Kolejnym, niesamowicie ważnym działaniem profilaktycznym jest rozmnażanie jedynie zdrowych osobników. W tym celu każdy pies przeznaczony do rozrodu powinien być poddany szczegółowemu badaniu w kierunku chorób serca.

Zapobieganie otyłości za pomocą odpowiedniej dawki ruchu oraz diety nie tylko minimalizuje ryzyko rozwinięcia wady serca, ale również łagodzi jej ewentualny przebieg.

Choroby serca u psa — podsumowanie

Schorzenia kardiologiczne u psiaków stanowią częsty powód konsultacji weterynaryjnych.

Ze względu na podłoże, choroby mięśnia sercowego można podzielić na dwie grupy: wrodzone i nabyte. Patologie wrodzone to takie, z którymi rodzi się szczenię, podczas kiedy schorzenia nabyte rozwijają się podczas życia zwierzaka.

Do najczęściej występujących wrodzonych wad serca zaliczają się: przetrwały przewód tętniczy Botalla, zwężenie ujścia tętnicy płucnej, zwężenie aorty, ubytek przegrody międzykomorowej, ubytek przegrody międzyprzedsionkowej, dysplazja zastawki dwudzielnej, dysplazja zastawki trójdzielnej i tetralogia Fallota.

Choroba zwyrodnieniowa zastawki mitralnej, kardiomiopatia rozstrzeniowa, kardiomiopatia przerostowa oraz zapalenie mięśnia sercowego należą do zaburzeń nabytych.

Objawy zależą od rodzaju i nasilenia wady. Do najbardziej charakterystycznych symptomów należą m.in.: nietolerancja aktywności fizycznej, kaszel, trudności w oddychaniu, osłabienie, ospałość, utrata masy ciała. Innym alarmującym sygnałem może być również zmiana zabarwienia języka i błon śluzowych na siny i nagła utrata przytomności (omdlenie).

W celu wykrycia choroby serca należy udać się z pupilem do lekarza weterynarii.
Regularne kontrole kardiologiczne są niezwykle ważne, ponieważ wcześnie postawione rozpoznanie i ewentualne wdrożenie odpowiedniego leczenia może spowolnić rozwój schorzenia i polepszyć komfort życia psa i jego właściciela.