Choroba Addisona u psa – niedoczynność kory nadnerczy

Co to jest choroba Addisona u psa?

Choroba Addisona, czyli pierwotna niedoczynność kory nadnerczy, to stan, w którym nadnercza psa nie działają w takim stopniu, w jakim powinny. Zwierzęta z tą chorobą mają niższy poziom glikokortykoidów (kortyzolu) i mineralokortykoidów (aldosteronu). Hormony te mają decydujące znaczenie w utrzymaniu prawidłowej objętości i ciśnienia krwi, a także pomagają psu w reakcji na stres. Etiologia choroby Addisona nie jest dokładnie poznana, wiadomo jednak, że niszczenie kory nadnerczy na tle immunologicznym prowadzi do ich niewydolności. Może być ona również wynikiem obustronnego zniszczenia tkanek narządu przez nowotwór, np. w przebiegu chłoniaka. 

Uważa się, że u konkretnych ras psów występuje wyższe ryzyko tego zaburzenia. Dotyczy to między innymi owczarków collie, dogów niemieckich, retrieverów z Nowej Szkocji, portugalskich psów dowodnych, pudli dużych i west highland white terrierów. Ponieważ częstotliwość występowania tej choroby u niektórych ras sięga 10%, prawdopodobnie ma ona tło dziedziczne. Lekarze weterynarii mają znacznie rzadziej do czynienia z postacią wtórną, kiedy przyczyną niedostatecznego wydzielania hormonów z kory nadnerczy jest niedobór hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) produkowanego przez przysadkę. W jej przebiegu upośledzone jest wytwarzanie jedynie glikokortykosteroidów, podczas gdy stężenia mineralokortykosteroidów oraz elektrolitów we krwi są prawidłowe. Wtórna niedoczynność rozwija się w konsekwencji guza przysadki, urazu mózgowia lub po zaprzestaniu długotrwałego podawania glikokortykosteroidów. Choroba Addisona dotyczy przede wszystkim psów młodych lub w średnim wieku. Stwierdzono występowanie predylekcji płciowej – częściej chorują samice. 

Nadnercza to parzysty gruczoł zlokalizowany po przyśrodkowej stronie nerek. Składa się on z rdzenia oraz kory, które są odpowiedzialne za wytwarzanie hormonów. 

Kora nadnerczy jest zbudowana z trzech warstw: 

• pasmowatej - odpowiedzialnej za produkcję kortyzolu, 

• siatkowatej, wytwarzającej hormony płciowe, 

• kłębkowatej, która produkuje mineralokortykosteroidy (aldosteron). 

Główną funkcją kortyzolu jest zwiększenie stężenia glukozy we krwi w celu pobudzenia organizmu. Aldosteron, wytwarzany w warstwie kłębkowatej kory, odpowiada natomiast za resorpcję sodu, chloru oraz wody i sekrecję potasu, głównie w kanalikach nerkowych, ale również w innych nabłonkach organizmu, m.in. w śluzówce jelit, śliniankach i gruczołach potowych. 

Nad tym, aby kora nadnerczy prawidłowo funkcjonowała, czuwa hormon adrenokortykotropowy (ACTH) – jest on wytwarzany przez przedni płat przysadki mózgowej.  

Jakie są objawy choroby Addisona?

Symptomy nadczynności kory nadnerczy pojawiają się, gdy około 85-90% narządu zostanie zniszczone. Psy z chorobą Addisona wykazują niespecyficzne objawy, co sprawia, że jej rozpoznanie polega zazwyczaj na wykluczeniu innych chorób niedotyczących nadnerczy. U chorych psów często obserwuje się zaburzenia ze strony układu pokarmowego, takie jak wymioty albo biegunka, a także ospałość, słabość i spadek masy ciała. Nierzadko obserwuje się również zwiększone pragnienie i oddawanie moczu. Objawy mogą pojawiać się i ustępować albo stopniowo nasilać się z czasem, zwłaszcza gdy choroba nie została prawidłowo rozpoznana lub właściciel stosuje jedynie leczenie w domu, bez wizyt kontrolnych w lecznicy. W przypadku pacjenta w stanie przełomu nadnerczowego objawy są znacznie bardziej nasilone. Występuje obniżone ciśnienie krwi na skutek wstrząsu hipowolemicznego, zmniejszenie częstości akcji serca, obniżona temperatura ciała i wyraźne cechy odwodnienia. Organizm zwierzęcia nie jest w stanie skompensować niedoboru glikokortykosteroidów i mineralokortykosteroidów, co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia pacjenta i wymaga natychmiastowego leczenia. W tym przypadku szczególnie groźny jest niedobór aldosteronu skutkujący zaburzeniami elektrolitowymi. 

Jakie badania na rozpoznanie choroby Addisona?

Nadczynność kory nadnerczy lekarz weterynarii może podejrzewać na podstawie powyższych objawów klinicznych. Przy stabilnym stanie klinicznym pacjenta rozpoczyna on diagnostykę od oznaczenia podstawowego stężenia kortyzolu — hormonu produkowanego przez nadnercza, a w następnej kolejności wykonuje test stymulacji ACTH, jeżeli uzyskane wyniki będą niskie. Stanowi on dokładny wskaźnik rezerw nadnerczy i daje wyniki łatwe w interpretacji. Test polega na oznaczeniu w surowicy lub osoczu kortyzolu bezpośrednio po podaniu dożylnym syntetycznego ACTH. Po godzinie pomiar kortyzolu jest powtarzany. Nieprawidłowości, które mogą wykazać badania krwi, to niedokrwistość nieregeneratywna, neutropenia, eozynofilia i limfocytoza. Nie są to jednak znaczące odchylenia od wartości referencyjnych. Hiperkaliemia oraz hiponatremia to najczęstsze zaburzenia w chorobie Addisona, lecz nie są one charakterystyczne jedynie dla tej jednostki chorobowej. Wysoce sugestywne są zaburzenia elektrolitowe, gdzie stosunek sodu do potasu jest obniżony.  W badaniu ultrasonograficznym jamy brzusznej u większości psów z chorobą Addisona, można zaobserwować pomniejszone nadnercza. Mimo wielu objawów sugerujących chorobę Addisona, rozpoznanie jej nierzadko bywa wyzwaniem dla lekarzy weterynarii. 

Choroba Addisona u psa — leczenie 

Niektóre psy w przebiegu choroby Addisona wykazują jedynie przewlekłe objawy kliniczne, natomiast u części może wystąpić stan zagrożenia życia związany z przełomem nadnerczowym, wymagający szybkiej stabilizacji oraz intensywnej terapii. U większości pacjentów stabilnych klinicznie pierwotną niedoczynność kory nadnerczy leczy się za pomocą glikokortykosteroidów i mineralokortykosteroidów. Stan pozostałych pacjentów może być pośredni – chociaż nie zagraża bezpośrednio ich życiu, to poza podawaniem leków mogą oni potrzebować płynoterapii oraz innego leczenia wspomagającego. 

Choroba Addisona u psa — podsumowanie 

U psów z prawidłowo rozpoznaną i leczoną niedoczynnością kory nadnerczy rokowanie i jakość życia są dobre. Właściciele muszą jednak być świadomi subtelnych oznak choroby i być zaangażowani w codzienne podawanie leków oraz regularne badania kontrolne do końca życia psa. Przy odpowiednim leczeniu, unikaniu sytuacji stresowych i kontroli weterynaryjnej psy z niedoczynnością kory nadnerczy mogą żyć długo i czuć się dobrze. Nieleczona choroba Addisona stopniowo wyniszcza organizm, prowadząc ostatecznie do przełomu nadnerczowego, co zagraża bezpośrednio życiu pacjenta.