Psy ratownicze — jak pracują bohaterskie czworonogi?

Psy ratownicze - jakie są te czworonogi? 

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji uznaje 19 ras psów (zostaną wymienione poniżej), które można szkolić w zakresie ratownictwa. Jednak trzeba zaznaczyć, że psy ratownicze nie muszą być rasowe, by były idealnymi ratownikami, natomiast muszą odznaczać się szeregiem cech, które kwalifikują je do ratownictwa. Od psów ratowniczych wymaga się przede wszystkim wytrzymałości, posłuszeństwa, odwagi, wysokiej inteligencji, bardzo dobrego skomunikowania się z przewodnikiem i zamiłowania do pracy. Co więcej pies ratowniczy powinien mieć doskonałą kondycję, świetny węch, doskonale wypełniać powierzone mu podczas treningu zadania, w zależności od przyporządkowania do konkretnej pracy w ratownictwie. Warte podkreślenia jest, że psem ratowniczym nie może być czworonóg mający problemy z agresją bądź z lękiem. 

Najbardziej znanym psem ratowniczym był bernardyn!!! o imieniu Barry, żyjący między 1800 a 1814 rokiem w Alpach Pennińskich, który uratował ponad 40 osób zaginionych i przysypanych lawinami w górach. To dzięki niemu i innym bernardynom, ratującym życie ludzkie na Przełęczy świętego Bernarda, słysząc hasło "pies ratownik", przywołujemy obraz wielkiego bernardyna z beczułką umocowaną na szyi. 

Jakie rasy psów najlepiej sprawdzają się jako psy ratownicze? 

MSWiA w rozporządzeniu w sprawie zwierząt wykorzystywanych w akcjach ratowniczych podaje aż 25 psich ras (w projekcie rozporządzenia z 2012 roku widniało 27 ras), które najlepiej sprawdzają się w akcjach ratunkowych. Jednak już w rozporządzeniu MSWiA z 28 grudnia 2021 roku w sprawie psów używanych w akcjach ratowniczych ogranicza się ilość ras psów ratunkowych do 19. Oto one: 

• labrador retriever, 
• golden retriever, 
• flat coated retriever, 
• nova scotia duck tolling retriever, 
• chesapeake bay retriever, 
• owczarek niemiecki, 
• owczarek holenderski, 
• owczarek belgijski, 
• border collie, 
• airedale terrier, 
• sznaucer średni, 
• sznaucer olbrzym, 
• springer spaniel walijski, 
• owczarek australijski, 
• owczarek francuski, 
• australian cattle dog, 
• biały owczarek szwajcarski, 
• wyżeł niemiecki, 
• berneński pies pasterski. 

Jak już nadmieniliśmy wcześniej, nierzadko zdarza się, że doskonałymi psimi ratownikami są czworonogi nie mieszczące się w powyższym wykazie lub po prostu mieszańce. 

Podział psów ratowniczych 

Wyróżnia się różne typy psów ratowniczych: 

1. Psy ratownicze lądowe: psy lawinowe, psy gruzowe (inaczej określane jako gruzowiskowe) oraz psy poszukiwawcze; 
2. Psy ratownicze dowodne. 

Wymienione typy czworonogów uczestniczą w akcjach ratowniczych Państwowej Straży Pożarnej oraz m.in. Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego i Ochotniczych Straży Pożarnych. 

W ratownictwie lądowym pracują m.in. psy lawinowe!!!, które za pomocą bardzo dobrego zmysłu węchu potrafią zidentyfikować położenie żywej osoby, zasypanej śniegiem. Rasy psów ratowniczych najczęściej występujących w roli zwierząt lawinowych, to owczarki niemieckie, golden retrievery, owczarki belgijskie, czy border collie. Psami lawinowymi posługują się np. ratownicy górscy w akcjach ratunkowych GOPR. 

Psy gruzowe to psy wykorzystywane do pomocy przy gruzowiskach, do poszukiwania osób przysypanych gruzem. Odznaczają się one doskonałym węchem, odwagą, sprytem oraz zwinnością i niewielkimi gabarytami, które ułatwiają im wejście w rozmaite szczeliny, itp. Tutaj odnajdują się takie rasy jak jack russell terrier, foksterier, wyżeł niemiecki, golden retriever, owczarek niemiecki. 

Psy poszukiwawcze dzielą się na psy tropiące oraz terenowe. Pies tropiący idzie po zostawionym przez człowieka śladzie wiele kilometrów, nawet przez dłuższy czas, jest głównie wykorzystywany przez policję. Psy terenowe zaś korzystając z górnego albo dolnego wiatru szukają osoby w obrębie kilkuset metrów, wychwytując jej molekuły zapachowe w powietrzu. Psy pracujące jako "poszukiwacze" to zwykle następujące rasy: bordery collie, sznaucery olbrzymie, pointery, beagle, czy posokowce bawarskie. 

Psy dowodne są natomiast używane do wsparcia ratownictwa wodnego. Pies ratownik wodny musi charakteryzować się siłą oraz odpornością na chłód (nierzadko bowiem musi skakać do wody w celu wyłowienia np. topiącego się człowieka). Niektóre z nich, poza wyśmienitym pływaniem, umieją nurkować, odszukiwać topielców i wyciągać ich z wody. W pracy ratownika wodnego na czterech łapach najlepiej sprawdzają się nowofundlandy (przede wszystkim ze względu na sterowny ogon oraz występowanie błony między palcami), landseery, leonbergery, czy też goldeny retrievery. 

Jak szkoli się psa ratowniczego? 

Szkolenie psa poprzedza jego staranny wybór w hodowlach specjalizujących się w miotach użytkowych. Niekiedy szczenię zamawia się jeszcze zanim ono przyjdzie na świat. Po pozytywnym przejściu testu u psiego malca (podczas którego szczeniak musi wyróżnić się całkowitym brakiem agresji oraz lęku, a także ciekawością świata), początkowo jest on tylko socjalizowany, czyli zapoznawany z otoczeniem, w którym będzie służył, a także uczony posłuszeństwa. Na dalszym etapie ma miejsce właściwe szkolenie psów, które przypomina tresurę, czy psie sporty!!!, jednak w jego trakcie wyłaniają się szczególne uzdolnienia danego osobnika, dzięki którym można przyporządkować go do pracy w konkretnej roli. Takie szkolenie obejmuje wiele elementów, zależnych od typu ratownictwa, któremu przypisany jest pies. 

Regularny trening z psem!!! ratowniczym stanowi bazę dla jego przyszłej przydatności do zadań w terenie oraz umocnienia relacji między czworonogiem a przewodnikiem. Takie ćwiczenia obejmują m.in. węszenie!!!, nosework!!!, pokonywanie przeszkód, trening posłuszeństwa, a mają na celu m.in. sprawdzanie odporności na stres, kondycję fizyczną i psychiczną zwierzęcia, poziom posłuszeństwa, umiejętność lokalizacji i oznaczania poszukiwanej osoby, sposób reagowania na obce osoby. 

Przewodnik psa, czyli osoba zajmująca się tresurą psa ratowniczego, to także jego opiekun, psi behawiorysta!!! oraz ratownik. 

Po szkoleniu pies ratowniczy podchodzi do egzaminu (w niektórych typach ratownictwa - do kilkustopniowego egzaminu), który kwalifikuje go, bądź dyskwalifikuje, do pracy w ratownictwie. 

Psy ratujące życie - podsumowanie 

Niektórych akcji ratowniczych nie dałoby się przeprowadzić bez psów ratujących życie. Wśród ras psów ratowniczych występują przede wszystkim owczarki niemieckie, bordery collie i labradory retrievery. Jednak to nie rasa psa stanowi wiodący czynnik kwalifikujący go do pozostania psim ratownikiem, a jego charakter i cechy psycho-fizyczne. Gdzie najczęściej pracują psy ratownicze? Psi ratownicy wspierają przede wszystkim takie podmioty jak Państwowa Straż Pożarna, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Ochotnicza Straż Pożarna. Szkolenie psiego ratownika jest długotrwałe i trudne. Nie każde zwierzę kończy je z sukcesem, czyli zdanym egzaminem.