Czworonożni bohaterowie służb mundurowych – psy w straży pożarnej

Czworonogi w pracy

Psy sprawdzają się w wielu różnych dziedzinach. W Polsce od wielu lat czworonożni funkcjonariusze wspierają policjantów, celników czy stróży więziennych. Zgodnie z danymi na 2022 rok w polskiej policji służy około 900 pupili.   Nie od dziś wiadomo także, że psy świetnie radzą sobie jako przewodnicy osób niewidomych i niedowidzących, a ostatnio podbijają także branżę terapeutyczną – dogoterapia przynosi ulgę zarówno dzieciom, jak i dorosłym. Czworonogi świetnie sprawdzają się także w służbach ratunkowych.

Na ten moment psy należą do szeregów Górskiego i Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, a także Ochotniczej Straży Pożarnej, gdzie zajmują się poszukiwaniem osób w ruinach zawalonych budynków lub zaginionych w terenie, a niektóre z nich wyjeżdżają wraz z opiekunami w rejony trzęsień ziemi. W Polsce działają także specjalne grupy ratownicze HUSAR (Heavy Urban Search And Rescue) oraz USAR Poland (Urban Search And Rescue), które wyjeżdżają w rejony trzęsień ziemi wraz ze swoimi 12 psami ratowniczymi. Grupy brały udział w poszukiwaniu rannych, którzy ucierpieli Bejrucie w 2020 roku, kiedy doszło tam do olbrzymiego wybuchu składowanej w porcie saletry amonowej, a także w akcjach poszukiwawczych w związku z trzęsieniem ziemi w Turcji w 2023 roku.

Strażacy na czterech łapach – historia

Psy odgrywają niezwykle ważną rolę, jednak nie w kwestii gaszenia pożarów. Czworonogi spełniają się raczej jako specjalistyczne jednostki ratownicze. Ich praca polega na poszukiwaniu zaginionych osób w miejscach trudno dostępnych, a nawet pod gruzem po katastrofach.

Zgodnie z informacjami zaprezentowanymi przez Michała Szalca z SGPR Gdańsk w wywiadzie dla Przeglądu Pożarniczego, pierwszą grupą poszukiwawczą z psami w Polsce był zespół Polskiego Czerwonego Krzyża na Wybrzeżu, który został zaangażowany do akcji ratunkowej po wybuchu gazu w gdańskim wieżowcu w 1995 roku. W wyniku tego tragicznego zdarzenia zginęły 22 osoby i 12 osób zostało rannych. Wówczas narodził się pomysł utworzenia podobnej grupy w Państwowej Straży Pożarnej. Pierwsze psy ratownicze zadebiutowały w jednostce Państwowej Straży Pożarnej w Nowym Sączu, a miesiąc później stworzono oddział w Gdańsku. Do stworzenia tych grup wykorzystano sprawdzone rozwiązania ze wspomnianej wcześniej grupy PCK, której członkowie zostali włączeni do pracy w komendzie w Gdańsku.

Psi strażacy w akcji

Psy w służbie straży pożarnej pełnią rolę psów ratowniczych, spełniając się w dwóch niszach. Jedne z nich zajmują się ratowaniem osób uwięzionych pod gruzami, podczas gdy inne działają w trudno dostępnych obszarach leśnych. Wszystkie te zwierzęta pracują w celu udzielenia pomocy ludziom, co wymaga od nich braku agresji.

Przyszli psi strażacy muszą przejść przez dwa etapy egzaminów. Pozytywne zaliczenie testów klasy 0 otwiera drzwi do dalszego szkolenia. Jeśli czworonóg nie zda na poziomie 0, niestety musi pożegnać się z marzeniem o karierze psa-strażaka. Dopiero zdanie egzaminu klasy 1 przyznaje mu pełne uprawnienia do pracy w tym zawodzie. Podczas selekcji psów wspomagających strażaków, brane są pod uwagę cechy takie jak wytrzymałość, dobra kondycja fizyczna, posłuszeństwo, umiejętność pracy zespołowej oraz samodzielność.

Zgodnie z rozporządzeniem do straży pożarnej mogą wstąpić przedstawiciele następujących ras:

• labrador retriever;
• golden retriever;
• flat coated retriever;
• nova scotia duck tolling retriever;
• chesapeake bay retriever;
• owczarek niemiecki;
• owczarek holenderski;
• owczarek belgijski;
• border collie;
• airedale terrier;
• sznaucer średni;
• sznaucer olbrzym;
• springer spaniel walijski;
• owczarek australijski;
• owczarek francuski;
• australian cattle dog;
• biały owczarek szwajcarski;
• wyżeł niemiecki;
• berneński pies pasterski.

Jednak najczęściej są to labradory i goldeny. Co ciekawe, w świecie anglosaskim rasą kojarzoną ze strażą pożarną są dalmatyńczyki. Niegdyś w Wielkiej Brytanii do pracy w straży wykorzystywano tę rasę, ponieważ jej przedstawiciele, jako nieliczni nie wykazywali oznak strachu przed końmi, a ówcześni strażacy poruszali się powozami konnymi. Jak wyglądała praca dalmatyńczyka? Otóż dalmatyńczyki biegły przed powozem i szczekiem ostrzegały ludzi o nadjeżdżającej straży pożarnej, odgrywając rolę syren alarmowych. Ze względów sentymentalnych w Stanach Zjednoczonych oraz Wielkiej Brytanii ta rasa do dziś stanowi typową maskotkę większości komend straży pożarnej.

Psi strażacy na emeryturze

Psi strażacy w Polsce mogą pracować jako psy służbowe, czyli mieszkające na stałe w jednostce organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej, lub kontraktowe, czyli takie, które należą do konkretnego strażaka. Jednak przeważająca jest druga grupa. W związku z tym niedawno podjęto się zmiany przepisów dotyczących ich emerytur.
W 2021 roku Sejm zatwierdził nowelizację ustawy, która wprowadza szereg nowych regulacji (ustawa z 11 sierpnia 2021 r. o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw). Główną zmianą jest przyznanie opieki oraz środków na utrzymanie i leczenie psa ratowniczego z umową kontraktową, zarówno w trakcie jego służby, jak i po przejściu na emeryturę. Ta inicjatywa stanowi znaczące ułatwienie i wsparcie, zwłaszcza że psy kontraktowe stanowią większość "personelu" psich ratowników w Państwowej Straży Pożarnej — w 2020 roku w SGPR było 12 psów służbowych i 32 psy kontraktowe (stan z 31.01.2020 r., sejm.gov.pl), a w 2021 roku - 13 służbowych i 16 kontraktowych (stan z 31.03.2021 r.).  

Podsumowanie

Psy w służbach mundurowych w Polsce to prawdziwe bohaterki i bohaterowie, które wnoszą ogromny wkład w nasze bezpieczeństwo.