Zapalenie płuc u kota - objawy, diagnozowanie i leczenie

Typy zapalenia płuc u kotów 

W zależności od czynnika chorobotwórczego odpowiadającego za rozwój zapalenia płuc u kota wyróżniamy jego kilka typów: 

• aspiracyjne zapalenie płuc - występuje w momencie, kiedy kot podczas wdechu wprowadzi do układu oddechowego substancję, która uniemożliwi bierny transport tlenu z tkanek płuc do krwioobiegu, 
• infekcyjne zapalenie płuc - jest spowodowane inwazją bakterii lub wirusów, 
• pasożytnicze zapalenie płuc - występuje głównie u kociąt oraz kotów dzikich i wychodzących, 
• grzybicze zapalenie płuc - bardzo rzadko występuje u kotów. 

Jakie czynniki etiologiczne mogą powodować zapalenie płuc u kota? 

Najczęstszą przyczyną zapalenia dolnych dróg oddechowych u kotów są czynniki infekcyjne. W większości przypadków jednak pneumonia u tych zwierząt zależna jest od kombinacji czynników takich jak: osłabiona odpowiedź układu immunologicznego zwierzęcia, potencjał czynnika chorobotwórczego do wywołania infekcji oraz stopień ekspozycji kota na patogen. 

Na skutek jednego lub kilku wadliwie działających mechanizmów ochrony dolnych dróg oddechowych kota dochodzi do kolonizacji tego odcinka przez patogeny. Do strategii ochrony przed infekcją bakteryjną należą: 

• inhalacja powietrza przez nos, co powoduje ogrzanie, oczyszczenie oraz nawilżenie powietrza trafiającego do dalszych odcinków układu oddechowego, 
• odruchy ochronne takie jak: kichanie, skurcz oskrzeli (kaszel), 
• zmiany dotyczące klirensu śluzowo-rzęskowego — zmiany właściwości wydzieliny znajdującej się w drogach oddechowych, 
• fagocytoza — pochłanianie cząstek obcych przez komórki makrofagi płucne (komórki układu immunologicznego). 

Spektrum bakterii izolowanych z dolnych dróg oddechowych zwierząt cierpiących na zapalenie płuc jest bardzo podobne do tego, które obserwowane jest w górnych odcinkach tego układu u zdrowych zwierząt. Według najnowszych doniesień mikroflora płucna pochodzi z aspiracji bakterii zasiedlających jamę ustną i gardło kota (np. Streptococcus, Staphylococcus, Pasteurella, Klebsiella, E. coli i różnych beztlenowców). Większość bakteryjnych zapaleń płuc jest spowodowana wtórną inwazją wyżej wspomnianych oportunistycznych (takich, które zasiedlają organizm zwierzęcia powodują zakażenie w sytuacji spadku odporności) czynników zakaźnych. Głównym pierwotnym patogenem bakteryjnym dróg oddechowych u psów i kotów jest Bordetella bronchiseptica. Inne cząstki chorobotwórcze układu oddechowego mogą również obejmować mykoplazmy, chlamydie i grzyby. 

Innym czynnikiem etiologicznym przyczyniającym się do rozwoju objawów ze strony dolnych dróg oddechowych jest Toxoplasma gondii. Dodatkowo pasożyty takie jak nicienie płucne czy przywry atakują oskrzela, co w dalszym etapie prowadzi do rozwoju zapalenia płuc u kota. Dlatego tak ważna jest szeroko pojęta oraz regularna profilaktyka przeciwpasożytnicza twojego pupila. 

Uszkodzenia błony śluzowej odcinków dolnych dróg oddechowych przy jednoczesnej aspiracji czynników drażniących może bezpośrednio przyczynić się do rozwoju zapalenia płuc. Dodatkowo są to idealne okoliczności sprzyjające rozwojowi infekcji bakteryjnych. 

Objawy zapalenia płuc u kota 

Symptomy tej choroby mogą rozwijać się powoli lub przybrać gwałtowny przebieg, a to wszystko zależy m. in. od typu zapalenia płuc oraz ogólnego stanu zdrowia zwierzęcia. W jej przebiegu można zaobserwować: 

• przyspieszony oddech, 
• kaszel z śluzową lub krwawą wydzieliną, 
• odgłosy bulgotania lub rzężenia oddechowego, 
• problemy z oddychaniem, 
• kot zieje w charakterystyczny sposób (co nie jest u nich tak częste jak u psów i przeważnie jest objawem duszności), 
• przyspieszone tętno, 
• letarg, 
• problemy z przełykaniem, 
• niechęć do jedzenia, 
• utrata wagi, 
• niezadbane, skołtunione włosy, 
• żółty lub zielony wypływ z nosa, 
• gorączka (w przypadku infekcji bakteryjnych), 
• zasinienie błon śluzowych. 

Czy zapalenie płuc jest chorobą zakaźną dla innych kotów? 

Jest to zależne od czynnika wywołującego chorobę. W przypadku infekcji wywołanych inwazją wirusów i bakterii taki scenariusz jest możliwy, lecz występuje rzadko. Jeżeli lekarz weterynarii podejrzewa chorobę o podłożu zakaźnym to powinien on również poinformować cię o konieczności izolacji zwierząt chorych od zdrowych. Większość patogenów może przetrwać na miskach z wodą, jedzeniu, w kuwecie czy na zabawkach, dlatego ważna jest dezynfekcja powierzchni z których korzystał chory osobnik w celu ochrony przed szerzeniem się zapalenia płuc u innych kotów w twoim gospodarstwie domowym. Pamiętaj by po kontakcie z zakażonym kotem dokładnie umyć ręce, by nie przenieść drobnoustrojów na zdrowe zwierzęta. 

Rozmieszczenie zmian w przypadku zapalenia płuc u kotów 

W dużej mierze zależne jest ono od drogi, jaką czynnik chorobotwórczy wnika do organizmu zwierzęcia i przez to możemy wyróżnić zmiany o charakterze: 

• wieloogniskowym, 
• rozlanym, 
• nasilonym miejscowo, 
• przednio-brzusznym. 

Najczęściej spotykane typy zapalenia płuc u kotów 

1. Odoskrzelowe zapalenie płuc (Bronchopneumonia) 

Jest to najczęściej spotykana odmiana tej choroby. W jej przebiegu proces zapalny toczy się w świetle oskrzeli, oskrzelików oraz pęcherzyków płucnych. Przyczyną najczęściej jest bakteria lub ciało obce, które wnika do organizmu drogą aerogenną. Typowym symptomem tego rodzaju zapalenia jest tworzenie oraz gromadzenie się wysięku o charakterze nieżytowym, ropnym, włóknikowym lub mieszanym, w świetle dróg oddechowych. W konsekwencji toczącego się procesu może dojść do odcinkowego rozszerzenia oskrzeli, powstania ropni płuc czy ogniskowej rozedmy (nadmierne upowietrzenie płuc) lub niedodmy (bezpowietrzność miąższu płucnego). 

2. Zachłystowe zapalenie płuc to jeden z przykładów odoskrzelowego zapalenia płuc. Spowodowane jest aspiracją do dróg oddechowych, a następnie do pęcherzyków płucnych czynników o charakterze ciał obcych, co skutkuje rozwojem stanu zapalnego. Jednym z najczęstszych przykładów substancji, które dostają się do światła oskrzeli, zamiast do przełyku są lekarstwa podawane zwierzęciu drogą doustną. Na zachłyst najbardziej narażone są koty mające problem z odruchem połykania lub te, które nie chcą współpracować z opiekunem. Rzadszą przyczyną tej choroby jest dostanie się do płuc wymiocin czy treści pokarmowej. Zachłystowe zapalenie płuc u kota może obejmować obydwa płuca lub być ograniczone tylko do jednego płuca. 

3. Śródmiąższowe zapalenie płuc (Pneumonia interstitialis) 

Jest to specyficzny typ zapalenia płuc, w którym początkowo dochodzi do uszkodzenia jednej z trzech składowych ściany pęcherzyka płucnego - śródbłonka, błony podstawnej lub nabłonka oddechowego. W następnej kolejności zapalenie rozprzestrzenia się na tkankę śródmiąższową płuc. W odróżnieniu od odoskrzelowego typu tej choroby, w tym przypadku patogeny dostają się do tego narządu drogą naczyń krwionośnych, a rzadziej poprzez górne drogi oddechowe. Na skutek toczącego się procesu, w tkance płuc dochodzi do gromadzenia się wysięku zapalnego. W większości przypadków wszystkie płaty tego narządu ulegają zajęciu przez proces chorobowy. 

4. Zatorowe zapalenie płuc (Pneumonia embolica) 

Jest to szczególny typ zapalenia płuc, który najczęściej spowodowany jest przedostaniem się do obiegu płucnego skrzeplin, ale również krążących we krwi pasożytów, bakterii czy komórek nowotworowych. Występuje ono często w przebiegu ropni wątroby, bakteryjnego zapalenia wsierdzia czy zakażeń odpępowinowych u osesków. W przebiegu tej choroby, wokół powstałego zatoru powstaje naciek zapalny. Najczęściej proces ten ma charakter wieloogniskowy, zmiany są równomiernie rozmieszczone i obejmują wszystkie płaty płuc. W dalszym przebiegu ogniska przyjmują postać ropni. 

5. Ziarniniakowe zapalenie płuc (Pneumonia granulomatosa) 

To przykład zapalenia, w którym czynnik chorobotwórczy dostaje się do organizmu drogą aerogenną lub poprzez krew, ale nie może on zostać usunięty z ciała zwierzęcia poprzez fagocytozę (pochłanianie cząstek przez komórki układu odpornościowego). W odpowiedzi na to zjawisko organizm zwierzęcia tworzy ziarniniaki zapalne. Jedne z najczęstszych przyczyn tego zapalenia u zwierząt to: 

• grzyby (Cryptococcus neoformans, Coccidioides immitis, Histoplasma capsulate), 
• bakterie (Mycobacterium bovis), 
• pasożyty (motylica wątrobowa, robaki płucne), 
• wirusy (koronawirus kotów), 
• ciała obce (pyły). 

U kotów występuje kilka przyczyn zapalenia płuc w zależności od typu infekcji 

Aspiracyjne zapalenie płuc może być spowodowane: 

• wprowadzeniem podczas wdechu do dróg oddechowych: wymiotów, treści żołądka, leków, płynów czy innych obcych materiałów, 
• wśród innych przyczyn wymienia się: nasilony odruch wymiotny, zmniejszona kurczliwość mięśniówki przełyku, przełyk olbrzymi (na skutek zaburzenia aktywności motorycznej dochodzi do zalegania treści pokarmowej i poszerzenia się światła narządu), drgawki czy niedawne znieczulenie ogólne zwierzęcia. 

Czy u kotów mogą występować predyspozycje do zapalenia płuc? 

Predyspozycją do rozwoju bakteryjnego zapalenia płuc u kota jest wcześniejsza infekcja wirusowa, dlatego na przykład zwierzęta zakażone kocim herpeswirusem zdecydowanie częściej zapadają na tę chorobę. 

Duża ilość kotów na południowej części kontynentu europejskiego zapada na zapalenie płuc spowodowane inwazją nicieni płucnych kotów (Aelurostrongylus abstrusus). Pasożyt ten, jednak wymaga on do rozwoju temperatury około 25°C. Niestety z racji tendencji prowadzącej do ocieplania się klimatu jest on coraz częściej wykrywany u polskich kotów. 

Inne predyspozycje do zapalenia płuc dotyczą kotów z chorobą zakrzepowo-zatorową oraz zwierząt zarażonych nicieniami sercowymi. Powstała skrzeplina zazwyczaj przemieszcza się wzdłuż ściany naczynia, gdzie panuje najmniejszy opór, a następnie umiejscawia się w rozwidleniu aorty. W konsekwencji uniemożliwia lub w znacznym stopniu ogranicza dopływ krwi do dalszych odcinków tkanki płucnej. Jest to sytuacja stwarzająca idealne okoliczności do powstania stanu zapalnego. 

Wśród dalszych czynników predysponujących do zapalenia płuc wymienia się: 

• dysfagię oraz zarzucanie treści pokarmowej, 
• uraz klatki piersiowej oraz ingerencje chirurgiczne na jej terenie, 
• migrujące ciała obce w płucach (np. zaaspirowany wyczyniec polny - trawa, której kłosy często umiejscawiają się np. w kanale słuchowym zwierząt), 
• aspirację dymu, 
• nowotwór płuc, 
• sepsę, 
• zespół niedoboru odporności. 

Zapalenie płuc może być również związane z długotrwałym pozostawaniem w pozycji leżącej na skutek otępienia czy śpiączki. 

Diagnostyka zapalenia płuc u kotów 

Jeżeli lekarz weterynarii po zebraniu wywiadu oraz przeprowadzeniu badania klinicznego będzie podejrzewał zapalenie płuc u twojego kota, zdecyduje się on na wykonanie badań dodatkowych, których celem jest potwierdzenie tej jednostki chorobowej. Należy do nich między innymi radiologiczne badanie klatki piersiowej, które może ukazać zmiany w obrębie oskrzeli lub w obrębie tkanki płucnej. Innym badaniem może być bronchoskopia (endoskopia oskrzeli), czy pobranie popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych (BAL). Analiza wydzieliny z dróg oddechowych może być pomocna w ocenie wrażliwości patogenu na antybiotyk, jeżeli mamy do czynienia z zakażeniem o podłożu bakteryjnym. Towarzyszy mu zwykle gorączka. Badanie cytologiczne może pozwolić na wykrycie znacznej ilości neutrofilii, co jest symptomem toczącego się procesu zapalnego. 

Jeżeli w ostatnim czasie twój pupil przeszedł zabieg lub operację z zastosowaniem anestezji, lub zmagał się z wymiotami, a teraz prezentuje objawy ze strony układu oddechowego, to może to nasuwać podejrzenie zachłystowego zapalenia płuc. 

Leczenie zapalenia płuc u kotów 

Jeżeli twojemu kotu zostało postawione rozpoznanie zapalenia płuc, lekarz weterynarii zastosuje terapię mającą na celu stabilizację stanu zwierzęcia, a następnie wprowadzi leczenie, którego celem jest zwalczenie przyczyny tej choroby. 

Rokowanie dla kotów z zapaleniem płuc 

Rokowanie jest dobre, jeżeli leczenie zostało podjęte wcześnie. W przypadku zachłystowego zapalenia płuc leczenie może być wymagające. U tych zwierząt często dochodzi do rozwoju komplikacji zdrowotnych. 

Czynniki takie jak przyczyna choroby, ogólna kondycja czy wiek wpływają na to, jak szybko i w jakim stopniu kot wróci do zdrowia. Niestety zwierzęta stare, bardzo młode czy niekompetentne immunologicznie (niezdolne do zwalczenia patogenu poprzez zaangażowanie układu immunologicznego) mogą nie być wystarczająco silne, by podołać chorobie. 

Pamiętaj, jeśli twoje zwierzę wykazuje problemy z oddychaniem, nie zwlekaj! Jak najszybciej udaj się do lekarza weterynarii, gdyż może być to bezpośredni stan zagrożenia życia.