Zabiegi chirurgiczne u kotów - jakie są najczęstsze i jak przebiega rekonwalescencja?

Kastracja a sterylizacja 

Kastracją nazywamy chirurgiczne usunięcie narządów rozrodczych. W przypadku kotek mamy do czynienia z usunięciem jajników oraz macicy - ovariohisterectomią lub rzadziej wykonywaną ovariektomią, gdzie z jamy brzusznej usuwane są same jajniki. Przeprowadzana u kocurów amputacja jąder to orchiektomia.  

Sterylizacja polega na podwiązaniu lub przecięciu jajowodów u kotek albo nasieniowodów u kocurów. Gonady - jajniki i jądra, pozostają w tym przypadku czynne, samice mają normalne ruje, a samce wykazują właściwe sobie zachowania płciowe. Zabieg sterylizacji nie eliminuje u pacjenta zatem możliwości wystąpienia chorób związanych z układem rozrodczym. 

Obydwie procedury pozbawiają płodności na stałe. Więcej korzyści z punktu widzenia stanu zdrowia zwierzęcia w przypadku kotów i kotek zapewnia kastracja i jest ona zabiegiem powszechnie wykonywanym. 

U kotów takie zabiegi najlepiej zaplanować po pełnym cyklu szczepień ochronnych oraz odrobaczeń,  nie ma konieczności czekania do wystąpienia pierwszej rui oraz uzyskania dojrzałości płciowej. Odpowiedni wiek to przynajmniej 5-6 miesiąc życia. Narządy są mniejsze, co wiąże się z krótszym znieczuleniem, mniejszym cięciem i ograniczonym krwawieniem śródoperacyjnym.   

Zalety: 

• brak rui i zatrzymanie popędu płciowego, eliminacja zachowań, takich jak znaczenie terenu, miauczenie, nawoływanie się kotów, walki o teren i samice, ucieczki z domu; 
• zapobieganie ciąży urojonej; 
• dłuższe życie - statystycznie o ponad 60%; 
• zapobieganie ciąży i jej potencjalnym komplikacjom (ciężki poród, zaklinowanie w drogach rodnych, obumarcie płodów, skręt i pęknięcie macicy), ropomaciczu, guzom jajników, macicy, ograniczenie wystąpienia nowotworów gruczołu mlekowego, a u kocurów guzom jąder. 

Wady: 

• do przeprowadzenia zabiegu wymagane jest znieczulenie ogólne, co zawsze wiąże się z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych leków, a w skrajnych przypadkach śmierci nawet u zdrowych, przebadanych zwierząt; na szczęście odsetek takich zdarzeń jest znikomy; 
• rozejście się rany pooperacyjnej, kiedy zwierzę ją wylizuje, jest nadmiernie aktywne; 
• zabieg bezpośrednio nie wpływa na zwiększenie masy ciała (dominujące znaczenie ma sposób żywienia i aktywność fizyczna), ale zmniejsza zapotrzebowanie energetyczne organizmu przy zachowanym apetycie, co może prowadzić do otyłości. 

Poznaj także zabiegi pulmonologiczne u kotów. 

Okres rekonwalescencji po zabiegu 

Młode, zdrowe zwierzęta bardzo szybko dochodzą do siebie po zabiegach. Zazwyczaj już tego samego dnia mogą pić wodę oraz spożywać pokarm, chociaż w mniejszych niż zwykle ilościach. Najlepiej, gdyby była to karma mokra, lekkostrawna. W domu należy przygotować ciche, ciemne i ciepłe miejsce. Wedle zaleceń lekarza weterynarii ograniczamy aktywność: wskakiwanie na meble, wspinaczka po drzewach, wychodzenie samopas, bez nadzoru, a także bieganie i zabawa z innymi zwierzętami. Koty przez kilka dni powinny dostawać doustne leki przeciwbólowe w domu lub w lecznicy. 

W zależności od techniki wykonywania zabiegu chirurgicznego zwierzęta mogą potrzebować ubranka lub kołnierza pooperacyjnego w celu uniknięcia lizania i zanieczyszczenia okolic cięcia. Powinny je nosić do czasu pełnego wygojenia i zdjęcia szwów, co trwa zwykle 10-14 dni. Przez ten czas obserwujemy zwierzę, jego aktywność, apetyt, chęć do zabawy, jak korzysta z kuwety, czy nie występują zaburzenia równowagi. Dodatkowo, co najmniej raz dziennie należy obejrzeć ranę czy nie ma żadnych obrzęków, wysięku i oznak rozejścia się szwów. W przypadku jakichkolwiek komplikacji koniecznie trzeba skontaktować się z lekarzem weterynarii wykonującym zabieg. 

Sanacja jamy ustnej 

Problemy stomatologiczne dotykają ponad 75% kotów w każdym wieku, niezależnie od płci. Najczęstsze przypadłości to obecność kamienia nazębnego, złamania zębów, ciała obce, wady zgryzu i choroby przyzębia. 

Objawy i niepokojące sygnały: 

• nieprzyjemny zapach z jamy ustnej; 
• słaby apetyt, niechęć do gryzienia; 
• bolesność w trakcie jedzenia; 
• ślinienie, obecność krwi lub ropy w ślinie; 
• widoczne deformacje w pobliżu żuchwy i szczęki; 
• obecność nadliczbowych zębów, przetrwałe zęby mleczne. 

W przypadku zaobserwowania takich zmian należy niezwłocznie skontaktować się z przychodnią zapewniającą opiekę stomatologiczną. Po zbadaniu kota i określeniu rozległości problemu, lekarz weterynarii zaleci wymagane badania i wytłumaczy przebieg działań. Często przed zabiegiem zachodzi konieczność stosowania antybiotyków, szczególnie przy silnym zapaleniu dziąseł.  

Czym jest kamień nazębny? 

To głównie zmineralizowane resztki pożywienia oraz bakterie. Niestety poza widocznym osadem na koronach zębów, obecny jest on również w rowkach między dziąsłem a zębem. Kieszonki zębowe są u psów i kotów znacznie głębsze niż u ludzi, płytka bakteryjna, która się tam znajduje, drażni dziąsło, powodując jego zaczerwienienie i rozpulchnienie. Zmienione dziąsła są bardzo bolesne, łatwo krwawią, a drobnoustroje znajdujące się w jamie ustnej mogą wnikać do krwioobiegu. Zdejmowanie kamienia bez narkozy jest nieskuteczne, gdyż nie umożliwia dokładnego oczyszczenia zębów. 

Zabieg sanacji jamy ustnej to dużo więcej niż „czyszczenie zębów” i składa się z wielu elementów. 

Pierwszym krokiem są dokładne oględziny, sprawdzenie ruchomości zębów, badanie głębokości kieszonek dziąsłowych, furkacji (przestrzeni między korzeniami). Następnie narzędziami ręcznymi oraz skalerem ultradźwiękowym przeprowadzane jest usuwanie osadu oraz złogów kamienia. Kolejnym etapem jest polerowanie koron zębowych oraz fluoryzacja. 

Często podczas zabiegu wykonywane są zdjęcia rentgenowskie, aby sprawdzić stan korzeni zębowych oraz kości. 

Chore zęby poddawane są ekstrakcji, czyli usunięciu, a rany poekstrakcyjne są zamykane szwami chirurgicznymi. Nierzadko konieczna jest plastyka dziąseł. 

Po zabiegu zwierzę musi być zabezpieczone przeciwbólowo, najczęściej w formie leków w syropie lub tabletkach podawanych doustnie, plastra przeciwbólowego, a także leków podawanych na błony śluzowe. Czasem stosowane są stymulatory apetytu. 

W domu zwierzę może zachowywać się nieswojo ze względu na podawane leki narkotyczne. 

Wielu właścicieli ma obawy, jak zwierzę po ekstrakcji poradzi sobie z pobieraniem pokarmu. W naturze zęby służą kotom głównie do schwytania i podzielenia ofiary, w środowisku domowym, kiedy dostają gotową karmę, nie mają z jedzeniem jej najmniejszego problemu, nawet przy braku wszystkich zębów. 

Operacje onkologiczne 

Wraz ze zwiększoną obecnie średnią długością życia zwierząt coraz częściej mamy do czynienia z nowotworami. Tak jak u ludzi spotykamy się z formami łagodnymi i złośliwymi, ograniczonymi i rozsianymi. Wśród form leczenia wyróżniamy radioterapię, chemioterapię, immunoterapię oraz ingerencję chirurgiczną. Podczas zabiegu lekarz wycina guza wraz z marginesem w obrębie zdrowej tkanki dookoła lub usuwa cały zmieniony narząd. Czasem możliwa jest jedynie redukcja masy guza - częściowe jego usunięcie. 

Wśród procedur chirurgicznych w onkologii kotów najczęściej wykonuje się mastektomię. Zabieg polega na usunięciu całej listwy mlecznej z gruczołami sutkowymi i okolicznymi węzłami chłonnymi. Rana po operacji jest duża, sięga praktycznie od pachy do pachwiny zwierzęcia i konieczne jest ubranko pooperacyjne. Niestety w 90% przypadków guzy gruczołu mlekowego to złośliwe gruczolakoraki. 

Często spotykane są guzy jajników i macicy, postępowanie przebiega podobnie jak przy kastracji. 

Pacjenci po zabiegach onkologicznych wymagają częstych kontroli w celu wykrycia potencjalnych przerzutów. 

Każda usunięta zmiana powinna być poddana badaniu histopatologicznemu w celu określenia stopnia złośliwości i oceny marginesów tkankowych. Od wyników zależy rokowanie oraz dalsze leczenie onkologiczne.  

Najczęściej zadawane pytania przed zabiegiem planowanym i nagłym 

Co zabrać do przychodni weterynaryjnej: 

• bezpieczny transporter, dostosowany do wielkości zwierzęcia, z którego nie ma możliwości ucieczki; 
• książeczkę zdrowia; 
• aktualne wyniki badań; 
• kocyk, najlepiej ze znajomym dla kota zapachem. 

Podczas kontaktowania się z lecznicą należy zapytać o zalecenia lekarza weterynarii, jak przygotować zwierzę do operacji: 

• czy potrzebna jest wizyta przedzabiegowa, 
• ile powinna trwać głodówka (najczęściej około 8 godzin bez jedzenia), 
• kiedy odstawić wodę (ok. 2 godzin), 
• co, jeśli zwierzę przyjmuje na stałe leki lub suplementy, 
• jakie badania są wymagane? W zależności od wieku, chorób i predyspozycji rasowych oraz rodzaju wykonywanego zabiegu: morfologia i biochemia krwi, echo serca, badanie moczu i kału, badanie krzepliwości krwi, badania obrazowe (USG, RTG, tomografia, rezonans). 

W dniu zabiegu 

Lekarz weterynarii przeprowadza wywiad odnośnie profilaktyki, przebytych chorób, poprzednich operacji, stanu zdrowia zwierzęcia po czym wykonuje badanie kliniczne. Opiekunowi przedstawiony zostaje plan procedur chirurgicznych.  Po podpisaniu zgody na zabieg kot ma zakładany wenflon, o ile jest spokojny. W przypadku pacjentów nadpobudliwych, zestresowanych lepszym wyborem może się okazać premedykacja — wstępne uspokojenie zwierzęcia podane domięśniowo. Później kot jest przygotowywany do zabiegu i otrzymuje znieczulenie ogólne drogą dożylną lub wziewną. 

Najwięcej emocji i strachu u właścicieli wywołuje narkoza u kota. Aktualnie anestezjologia i chirurgia weterynaryjna to dziedziny na bardzo wysokim poziomie, dostępne są nowoczesne leki i formy znieczulenia. Parametry życiowe są ściśle monitorowane przez maszyny. Znieczulenie dopasowywane jest do konkretnych chorób zwierzęcia. Warto wybrać przychodnię, w której oprócz lekarza chirurga, pupil będzie pod stałą kontrolą anestezjologa. 

Podsumowując 

Zabiegi chirurgiczne mają za zadanie poprawić komfort naszych podopiecznych, uwolnić od bólu, zapobiec chorobom lub ich pogłębieniu a co za tym idzie realnie wydłużyć życie. Mimo stresu związanego z pobytem w lecznicy oraz rekonwalescencji zabiegi profilaktyczne niosą za sobą ogrom korzyści, a w stanach nagłych interwencje operacyjne często są jedynym sposobem na uratowanie zwierzaka.