Udar cieplny u kota — objawy, pierwsza pomoc

Udar cieplny — definicja i przyczyny

Hipertermia to podwyższenie temperatury ciała powyżej normy. Można podzielić ją na pirogenną — wtedy nazywana jest gorączką — oraz niepirogenną. Udar cieplny jest formą tej drugiej. Występuje, gdy mechanizmy termoregulacji organizmu zwierzęcia nie są wystarczające do utrzymania temperatury ciała na stałym, optymalnym poziomie. Innymi słowy — produkcja ciepła przekracza możliwości organizmu w jego oddawaniu. Może do tego dojść przy:

• wysokiej temperaturze otoczenia,
• wysokiej wilgotności powietrza,
• braku ruchu powietrza,
• nadmiernej aktywności fizycznej,
• braku schronienia przed słońcem,
• braku możliwości schłodzenia się przez pupila,
• kiedy kot nie chce pić wody lub nie ma do niej dostępu.

Inne przyczyny, to te związane z zaburzeniami funkcjonowania układu termoregulacji zwierzaka, które mogą wystąpić przy uszkodzeniu podwzgórza, czy nadczynności tarczycy. W praktyce najbardziej narażony na udar cieplny jest kot w sytuacjach, kiedy właściciel zostawi go w samochodzie, nieprzewiewnym transporterze lub innym miejscu bez odpowiedniej cyrkulacji powietrza.

Jak działa regulacja temperatury ciała u kotów?

Temperaturę ciała u kota mierzy się, poprzez użycie termometru doodbytniczego. Fizjologicznie, u dorosłego osobnika powinna ona oscylować w granicach 38-39 stopni Celsjusza. Organizm zwierzęcia posiada wiele mechanizmów, służących utrzymaniu ciepłoty ciała na tym poziomie. Obniżenie temperatury odbywa się poprzez: rozszerzenie obwodowych naczyń krwionośnych, zianie i osłabienie aktywności mięśni. Należy pamiętać, że u psów i kotów utrata ciepła zachodzi przede wszystkim przez promieniowanie i parowanie. Zwierzęta te mają ograniczone możliwości usuwania ciepła przez skórę, ze względu na sierść i brak gruczołów potowych. Udar cieplny u psa zdarza się częściej, bo zwierzęta te więcej czasu spędzają poza domem właściciela i wykazują dużą aktywność fizyczną. Nie oznacza to jednak, że przypadłość ta nie zdarza się u kotów. Ze względu na utrudnienia bądź nieprawidłowości w oddawaniu ciepła ryzyko udaru cieplnego wzrasta u osobników: długowłosych, z grubą sierścią, brachycefalicznych (na przykład rasa brytyjska lub perska), bardzo młodych lub starych, odwodnionych, otyłych, chorujących na schorzenia układu krążenia lub nadczynność tarczycy.

Objawy udaru cieplnego i jego skutki

Udar cieplny u kota jest stanem nagłym i bezpośrednio zagrażającym jego zdrowiu i życiu. Potrafi postępować bardzo szybko. Do trwałego uszkodzenia mózgu może dojść już przy 41 stopniach Celsjusza. Z tego powodu niezbędne jest natychmiastowe reagowanie, kiedy tylko zaobserwuje się niepokojące objawy, takie jak:

• podwyższona temperatura ciała,
• dyszenie, nieregularny oddech,
• nadmierne wydzielanie śliny,
• przekrwienie, bladość, bądź sinica błon śluzowych,
• zaburzenia rytmu serca, zwiększenie częstotliwości bicia serca,
• krwawe wymioty,
• krew w kale, smołowaty kał,
• wybroczyny,
• zmiany w zachowaniu,
• napady padaczkowe, drżenie mięśni, zaburzenie koordynacji ruchów ciała,
• skąpomocz do bezmoczu,
• odwodnienie.

Wysoka temperatura prowadzi do zwiększonej przemiany materii, katabolizmu mięśni, supresji szpiku kostnego, zwiększonego zapotrzebowania na płyny i kalorie. Po osiągnięciu jej krytycznych wartości dochodzi do trwałych zmian wewnątrzkomórkowych, co prowadzi do martwicy komórek i zespołu ogólnoustrojowej odpowiedzi zapalnej (SIRS). Jeśli organizm kota znajduje się w stanie hipertermii przez dłuższy okres — dochodzi do zaburzenia czynności i niewydolności wielu narządów, zwłaszcza nerek i wątroby. Pojawiają się: zagęszczenie krwi, zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC), rozpad komórek mięśniowych, obrzęk mózgu, napady padaczkowe, sepsa, obrzęk płuc, przyspieszony oddech, niewydolność oddechowa, zatrzymanie krążenia, utrata przytomności i śmierć.

Udar cieplny u kota — pierwsza pomoc

W wypadku udaru cieplnego niezbędna jest jak najszybsza pomoc i interwencja medyczna, ze względu na ryzyko śmierci zwierzęcia. Najważniejszym dla właściciela kota w tym temacie będzie więc:

• znajomość objawów klinicznych — aby umieć szybko i trafnie rozpoznać problem,

• umiejętność prawidłowego ochłodzenia zwierzęcia — ponieważ temperaturę przekraczającą optymalne wartości należy zbijać, jednak kiedy robi się to niepoprawnie — można zaszkodzić zwierzęciu,

• gotowość do szybkiego znalezienia pomocy lekarskiej — jeśli podejrzewasz udar, wizyta u weterynarza będzie niezbędna.

Aby zapobiec trwałym uszkodzeniom w układzie krążenia, przewodzie pokarmowym, nerkach, czy nawet mózgu — zwierzaka powinno się schłodzić już przed podróżą do kliniki. Można to zrobić poprzez spryskanie go chłodną wodą, obłożenie wilgotnym ręcznikiem, użycie wiatraka, położenie w chłodnym miejscu, na zimnej powierzchni, posmarowanie alkoholem ciała kota w miejscach takich jak pachy, pachwiny i opuszki łap. Do schładzania trzeba podchodzić ostrożnie — nie należy nigdy zanurzać pupila na długi czas ani używać w tym celu lodowatej wody — może wtedy dojść do szoku i zbytniego wychłodzenia organizmu. Nie powinno się także używać lodu, ponieważ spowoduje on skurczenie naczyń w skórze i utrudni oddawanie ciepła z organizmu, powodując efekt odwrotny od zamierzonego.

Rokowanie zależy od czasu między wystąpieniem udaru a udzieleniem kotu pomocy. Z tego powodu szybkie rozpoznanie objawów i interwencja właściciela jest na wagę złota.

Udar cieplny u kota — rozpoznanie i postępowanie u weterynarza

Nie każde podwyższenie temperatury ciała świadczy o udarze cieplnym. Może być wynikiem stanu zapalnego toczącego się w organizmie, zdenerwowania kota, czy wystąpienia u niego drgawek i skurczy. Z tego powodu niezbędne jest prawidłowe rozpoznanie.

Procedura leczenia w przypadku udaru cieplnego zależy od stanu pacjenta w chwili przyniesienia go do lecznicy weterynaryjnej. Jeśli stan zwierzęcia jest bardzo poważny, lekarz weterynarii w pierwszym rzędzie zajmie się jego stabilizacją. Konieczne będzie natychmiastowe podanie płynów w kroplówce i ostrożne schładzanie organizmu kota. Zapewniony zostanie mu odpowiedni dopływ tlenu i leki korygujące występujące objawy oraz zapobiegające powikłaniom, na przykład antybiotyki o szerokim spektrum, leki moczopędne, przeciwdrgawkowe, przeciwzakrzepowe, znoszące obrzęk mózgu, sterydowe leki przeciwzapalne, płyny wyrównujące gospodarkę kwasowo-zasadową.

Kiedy stan pacjenta poprawia się, najważniejsze staje się ustalenie powodu wystąpienia udaru. Z tego powodu szczerość i dokładność odpowiedzi podczas wywiadu jest kluczowa. Istotne będą informacje gdzie przebywał zwierzak w ciągu ostatniej doby, czy miał dostęp do wody oraz czy działo się coś niepokojącego. Jeśli wystąpienie udaru nie jest wynikiem wystawienia kota na nieprawidłowe warunki, można podejrzewać występowanie schorzenia odpowiedzialnego za zaburzenie mechanizmów termoregulacji. Niezależnie od przyczyny należy wiedzieć, że jest to stan na tyle poważny, że większość pacjentów wymaga hospitalizacji i intensywnej opieki przez kilka dni. W celu postawienia dokładnej diagnozy lub ocenienia rozległości powstałych podczas udaru uszkodzeń zaleceniem lekarza weterynarii może być w tym czasie wykonanie dodatkowych badań, takich jak RTG, USG, badanie moczu i krwi.