FIP u kota — objawy, rokowanie, leczenie

Co powoduje FIP u kota?

FIP (ang. feline infectious peritonitis) to inaczej zakaźne zapalenie otrzewnej kotów. Jest to choroba przebiegająca z ogólnoustrojowym procesem zapalnym wywoływanym przez koronawirus koci należący do tej samej rodziny, co ludzki patogen wywołujący SARS-CoV-2. Ich cechą wspólną jest duża skłonność do mutacji wirusa.

Wyróżniamy dwa podtypy kociego koronawirusa: jelitowy i tzw. "fipogenny". Pierwszy z nich występuje powszechnie w populacji mruczków i namnażając się w enterocytach (nabłonku jelit) wywołuje przejściowe, samoograniczające się i niegroźne biegunki. Koty zarażają się patotypem jelitowym drogą pokarmową i wydalają go z kałem przez następne kilka miesięcy.

Podtyp "fipogenny" powstaje w wyniku mutacji w obrębie materiału genetycznego kociego koronawirusa jelitowego już w obrębie organizmu zwierzęcia. Oznacza to, że aby doszło do zakaźnego zapalenia otrzewnej, mruczek najpierw musi zarazić się wirusem wywołującym biegunki.

Warto zaznaczyć, że FIP jest chorobą zakaźną kotów, ale nie zaraźliwą. Oznacza to, że zwierzęta nie zarażają się od siebie postacią "fipogenną" wirusa, natomiast patotyp jelitowy krąży w populacji mruczków i ma możliwość mutowania.

Nie jest do końca jasne, od czego zależy, czy koronawirus zmutuje w danym osobniku i wywoła FIP. Uznaje się, że osobniki rasowe są bardziej predysponowane do wystąpienia choroby. Niebagatelne znaczenie ma również stan układu odpornościowego i wiek zwierzęcia. Ryzyko zakażenia FIP jest największe u kotów poniżej drugiego roku życia. Nie oznacza to jednak, że starsze zwierzęta nie mogą zachorować.

Objawy FIP u kota

Wyróżnia się dwie postaci FIP: "mokrą" (wysiękową) i "suchą" (ziarniniakową, bezwysiękową). W przebiegu pierwszej z nich dochodzi do gromadzenia się płynu — najczęściej ma to miejsce w klatce piersiowej, jamie brzusznej lub worku osierdziowym. Prowadzi do tego zapalenie błon surowiczych. Postać sucha charakteryzuje się powstawaniem ziarniniaków zapalnych w narządach miąższowych. Warto zaznaczyć, że u niektórych pacjentów jedna postać choroby może przechodzić w drugą.

Objawy FIP zależne są od tego, czy przebiega ona z gromadzeniem się płynów w jamach ciała, czy z tworzeniem się ziarniniaków. Na ogół są to:

• gorączka u kota,
• posmutnienie,
• brak apetytu,
• utrata masy ciała lub opóźnienie przyrostów kociąt,
• powiększenie obrysu brzucha,
• duszność,
• nieprawidłowości w obrębie oka — zapalenie błony naczyniowej i siatkówki,
• objawy neurologiczne, np. drgawki lub zmiany zachowania.

Jak rozpoznać FIP — zakaźne zapalenie otrzewnej kotów?

Jednoznaczne zdiagnozowanie FIP bardzo często jest trudne dla lekarzy weterynarii. Rozpoznanie stawiane jest z reguły na podstawie obrazu klinicznego w zestawieniu z wynikami badań dodatkowych, które obejmują analizę płynu z jam ciała, badanie krwi u kota, RTG i USG.

Dostępne komercyjnie testy wykrywające przeciwciała przeciwko kociemu koronawirusowi nie odróżniają patotypu jelitowego od "fipogennego", w związku z czym ich wartość merytoryczna jest ograniczona. Decyzję o leczeniu FIP podejmuje się więc zazwyczaj na podstawie objawów klinicznych i wskazówek diagnostycznych, a nie jednoznacznego rozpoznania.

Leczenie FIP u kota

Wirusowe zapalenie otrzewnej to choroba, w przypadku której rokowanie powinno być ostrożne do niepomyślnego. Leczenie polega na walce z ogólnoustrojowym stanem zapalnym i usuwaniu płynu gromadzącego się w organizmie w celu poprawy jakości życia pacjenta. Farmakoterapia z reguły obejmuje podawanie sterydowych leków przeciwzapalnych. Dostępne na rynku weterynaryjnym substancje o działaniu przeciwwirusowym, np. interferon omega, nie wpływają znacząco na poprawę stanu klinicznego kotów z FIP.

Obecnie dużą nadzieję pokłada się w leku GS-441524 będącym inhibitorem transkrypcji RNA wirusa. Substancja czynna tego preparatu ma działanie analogiczne do remdesiwiru stosowanego w medycynie człowieka w walce z SARS-CoV-2. Niestety, GS nie jest dopuszczony do obrotu na rynku weterynaryjnym w Unii Europejskiej i nie może być stosowany przez polskich lekarzy weterynarii legalnie.

Warto nadmienić, że istnieje możliwość szczepienia kota powyżej 16 tygodnia życia na FIP. Wyniki badań sugerują jednak, że skuteczność preparatu jest wątpliwa. Szczepionka na FIP jest więc niezalecana przez lekarzy weterynarii.

FIP u kota — podsumowanie

Zakaźne zapalenie otrzewnej to choroba, na którą cierpią zarówno koty wychodzące, jak i niewychodzące. Powodowana jest przez zmutowany wariant jelitowego koronawirusa kotów - "wirus FIP". Przebieg jest z reguły ostry, a rokowanie ostrożne do niepomyślnego.

Choroba FIP może objawiać się gromadzeniem się wysięku zapalnego w jamach ciała (np. w klatce piersiowej, jamie brzusznej) lub powstawaniem ziarniniaków zapalnych w narządach miąższowych i na ich powierzchni. Towarzyszy temu zazwyczaj wysoka gorączka, duszność, utrata masy ciała, apatia, powiększenie obrysu jamy brzusznej, zapalenie siatkówki i/lub naczyniówki oka oraz objawy neurologiczne.

Nieleczony FIP praktycznie w 100% prowadzi do śmierci zwierzęcia. Podjęcie terapii zwiększa szanse na przeżycie, niemniej jednak warto mieć na uwadze, że wirusowe zapalenie otrzewnej to bardzo poważna choroba, która nie w każdym przypadku jest uleczalna. Leczenie polega na podawaniu leków przeciwzapalnych oraz działaniach mających na celu polepszenie jakości życia pacjenta, np. ściąganiu płynów z jam ciała.

Profilaktyka u kota w przypadku FIP jest ograniczona. Istniejąca szczepionka ze względu na wątpliwe działanie jest niezalecana. Warto zaznaczyć, że przed wprowadzeniem nowego kota do gospodarstwa domowego, w którym przebywał zwierzak chory na FIP warto odczekać minimum trzy miesiące. W przypadku domostw, w których mieszka kilka zwierzaków warto zdecydować się na badanie ich kału metodą PCR w celu wykryciu koronawirusa jelitowgo i oszacowania ryzyka dla nowego mruczka.

Należy podkreślić, że w przypadku wirusowego zapalenia otrzewnej kluczowa jest ścisła współpraca właściciela i lekarza weterynarii. Mimo że FIP u kota to bardzo ciężka i cechująca się wysoką śmiertelnością choroba, warto podjąć wszelkie działania mające na celu zapewnienie mruczkowi jak największego komfortu życia w tym trudnym dla niego czasie.