Zabiegi ortopedyczne u psów - jakie problemy mogą rozwiązać?

Dysplazja stawów biodrowych 

Dysplazja bioder jest jedną z najczęściej diagnozowanych chorób ortopedycznych u psów. Powierzchnia stawowa głowy kości udowej nie łączy się prawidłowo z panewką, co prowadzi do niefizjologicznego ruchu w stawach i zwyrodnienia skutkującego bólem. 

W rozwoju dysplazji znaczenie mają czynniki genetyczne i środowiskowe. Choroba występuje zwykle u psów ras dużych - owczarków niemieckich, labradorów i berneńskich psów pasterskich. Pierwsze badanie radiologiczne u zwierząt predysponowanych powinny być wykonywane w 4 miesiącu życia. 

Właściciele mogą zaobserwować niechęć do ruchu, kulawiznę i skrócony krok kończyn miednicznych. Z czasem dochodzi do zmniejszenia masy mięśniowej kończyn miednicznych. Objawy postępują wraz z rozwojem choroby. 

W przypadku dysplazji bioder wykonuje się różne zabiegi ortopedyczne. Doboru metody dokonuje lekarz weterynarii w zależności od wieku pacjenta i zaawansowania schorzenia: 

• Symhysiodeza - może być wykonywana do 5 miesiąca życia, przy pomocy elektrokauteryzacji (z użyciem noża elektrycznego ) niszczy się część chrząstki wzrostu, modyfikując wzrost miednicy i panewek. 
• Podwójna osteotomia miednicy - u psów poniżej 6 miesiąca życia, przecina się miednicę w dwóch miejscach i rotuje tak, aby lepiej dopasować powierzchnie stawowe. 
• Potrójna osteotomia miednicy - pomiędzy 6 a 9 miesiącem życia, podobna do podwójnej osteotomii, ale wymaga przecięcia miednicy w trzech miejscach. 
• Daroplastyka - również wykonywana między 6 a 9 miesiącem życia, polega na przeszczepieniu fragmentów talerzy biodrowych tak, aby powiększyć powierzchnię panewki. 
• Resekcja głowy kości udowej - wykonywana powyżej 9 miesiąca życia w przypadku bolesnego zwyrodnienia. 
• Endoproteza - rzadko, u dorosłych psów dużych ras, u których sam więzozrost po resekcji głowy kości udowej może nie wytrzymać obciążenia. 
• Pectinectomia (przecięcie m. grzebieniowego), illopsoasotomia (przecięcie m. biodrowo-lędźwiowego), neurectomia (odnerwienie torebki nerwowej) - operacje wykonywane u dorosłych zwierząt z poważnym zwyrodnieniem, stosowane w celu złagodzenia bólu. 

Zabiegi ortopedyczne nigdy nie są wystarczające w leczeniu dysplazji. Ważne jest wprowadzenie rehabilitacji i modyfikacja środowiska zwierzęcia. Stan psa mogą pogorszyć śliskie podłogi, zabawy wymagające zrywów (np. aport), nerwowe bieganie przy płocie i częste wskakiwanie i zeskakiwanie z kanapy. Rehabilitacja zależy od stanu pacjenta i zastosowanej techniki chirurgicznej. Ma na celu przyspieszenie rekonwalescencji, łagodzenie bólu i wzmacnianie mięśni. Stosuje się magnetoterapię, laseroterapię, elektroterapię, ultradźwięki, masaże i ćwiczenia aktywne, w tym treningi na bieżni wodnej. 

Dowiedz się także, jak opiekować się psem po operacji. 

Martwica głowy kości udowej 

Aseptyczna martwica głowy i szyjki kości udowej (choroba Legg-Calvé-Perthesa) występuje głównie u małych ras psów tj. bolończyki, maltańczyki, yorkshire teriery i chihuahua. W przebiegu schorzenia dochodzi do uszkodzenia naczyń odżywiających głowę kości udowej. Niedokrwione tkanki obumierają, co powoduje ból i prowadzi do zwyrodnienia stawu biodrowego. Choroba jest najczęściej diagnozowana u psów w wieku 4-10 miesięcy. 

Właściciele zwierząt mogą zaobserwować kulawiznę, skrócenie kroku i niechęć do ruchu. W odciążanej kończynie często zanikają mięśnie, przez co wydaje się chudsza. W diagnostyce niezbędne jest wykonanie zdjęć RTG, w którym obserwuje się tzw. "kość zjedzoną przez mole" - struktura kości jest znacznie zaburzona, nieregularna, a powierzchnie stawowe nie pasują do siebie. 

Choroba Legg-Calvé-Perthesa jest wskazaniem do zabiegu chirurgicznego, w trakcie którego amputuje się głowę i szyjkę kości udowej. Mimo że operacja wydaje się inwazyjna, większość psów bardzo szybko wraca do sprawności. Łagodną rehabilitację ruchową można wdrażać już na drugi dzień po zabiegu. Oprócz ćwiczeń stosuje się laseroterapię i termoterapię. Po zdjęciu szwów wskazany jest trening na bieżni wodnej. Szybkie wdrożenie spokojnego ruchu zapewnia prawidłowe formowanie blizny oraz zapobiega zanikom i przykurczom mięśniowym. 

Dysplazja stawów łokciowych 

Dysplazja stawów łokciowych jest często diagnozowaną wadą. Występuje głównie u labradorów, owczarków niemieckich, border collie, berneńskich psów pasterskich i ras chondrodystroficznych (u których cechą rasy jest zaburzenie wzrostu kości długich skutkujące charakterystycznymi krótkimi łapami) tj. jamniki czy bassety. Znaczenie w rozwoju dysplazji mają czynniki genetyczne, jak i środowiskowe (nadmierna aktywność ruchowa, nieprawidłowa dieta i urazy). 

W dysplazji stawów łokciowych można wyróżnić kilka nieprawidłowości prowadzących do zwyrodnień. Występują pojedynczo lub wspólnie: 

• fragmentacja wyrostka dziobiastego przyśrodkowego, 

• nieprzyrośnięty wyrostek łokciowy dodatkowy, 

• osteochondroza (niedokrwienie i oddzielenie chrząstki stawowej) przyśrodkowego kłykcia kości ramiennej, 

• inkongruencja (niedopasowanie powierzchni stawowych) stawu łokciowego. 

Choroba zwykle objawia się u psów między 4 a 12 miesiącem życia. Zmiany radiologiczne często pojawiają się przed objawami klinicznymi - wskazane jest wykonywanie przesiewowych badań RTG około 6-8 miesiąca życia zwierząt, a u zwierząt obciążonych po rodzicach nawet w 4 miesiącu. W przypadku stwierdzonych nieprawidłowości często zaleca się rozszerzenie diagnostyki o tomografię komputerową. 

W zależności od stwierdzonych zmian i zaawansowania schorzenia dobiera się różne techniki chirurgiczne. W niektórych przypadkach możliwe jest zastosowanie dostępu artroskopowego np. w celu usunięcia fragmentu chrząstki czy fragmentowanego wyrostka dziobiastego przyśrodkowego. Przy niedopasowaniu powierzchni stawowych spowodowanym nierównomiernym wzrostem kości promieniowej i łokciowej stosuje się osteotomię pozwalającą na lepsze ułożenie stawu. 

W przypadku zaawansowanej dysplazji i zwyrodnienia stawów lekarz weterynarii może odstąpić od zabiegu ze względu na niewielkie szanse poprawy i skupić się na leczeniu bólu. 

W rehabilitacji dysplazji stawów łokciowych stosuje laseroterapię, magnetoterapię, ultradźwięki, elektroterapię, masaże i ćwiczenia aktywne, najlepiej z wykorzystaniem bieżni wodnej. 

Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego 

Więzadło krzyżowe przednie jest ważnym stabilizatorem stawu kolanowego. Jego naderwanie lub zerwanie powoduje bolesność, trudności w poruszaniu się i kulawiznę. Psy często krzywo siadają, aby utrzymać wyprostowany staw kolanowy. Predysponowane są rasy duże - labradory, rottweilery, mastiffy i bernardyny. Ryzyko zerwania więzadła zwiększają zwyrodnienie związane z wiekiem, nadwaga i nieprawidłowe ustawienie stawu (przeprost). 

W diagnostyce niezwykle istotne jest prawidłowe przeprowadzenie badania ortopedycznego psa. Test szufladowy i test kompresji piszczeli pozwalają na wykrycie charakterystycznej niestabilności. Znaczenie mają także zdjęcia RTG, rezonans magnetyczny i artroskopia. 

Leczenie operacyjne dobiera się w zależności od wielkości psa, przyczyny zerwania i stanu więzadła krzyżowego przedniego. U małych ras można zastosować metodę szwu bocznego. Nić zakłada się od guzowatości kości piszczelowej do trzeszczki mięśnia brzuchatego łydki, aby przejęła funkcję stabilizującą więzadła. Podobną metodą jest TightRope - wymaga jednak większych nawiertów w kości piszczelowej i udowej, aby poprowadzić szew skośnie. U dużych psów najczęściej stosuje się osteotomie (TPLO i TTA oraz ich modyfikacje). Mają one na celu zmianę ustawienia i biomechaniki kolana tak, aby nie była potrzebna stabilizacja ze strony więzadła krzyżowego doczaszkowego. 

Rehabilitacja zależy od zastosowanej metody chirurgicznej. Celem jest łagodzenie bólu, przyspieszenie gojenie i powrót psa do sprawności. Ważne są ćwiczenia aktywne, w tym bieżnia wodna, a także terapia manualna, laseroterapia i magnetoterapia. 

Zwichnięcie rzepki 

Zwichnięcie rzepki jest schorzeniem występującym głównie u psów małych ras. Predysponują do niej nieprawidłowe ułożenie mięśnia czworogłowego uda oraz deformacja kości piszczelowej i udowej częste u ras chondrodystroficznych. Opiekunowie obserwują zwykle łagodną, nawracającą kulawiznę, a następnie wterynarz zleca RTG psa i diangozuje przyczynę tej dolegliwości. Wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania schorzenia: 

• I - rzepka utrzymuje się w bloczku, ale można ją zsunąć w czasie badania 

• II - rzepka samoistnie wysuwa się i wraca do bloczka 

• III - rzepka zwichnięta cały czas, można wsunąć ją do bloczka w trakcie badania 

• IV - rzepka zwichnięta, nie da się jej umieścić w bloczku 

Leczenie zachowawcze możliwe jest w stopniu I, w pozostałych zaleca się operacje. Najmniej inwazyjną metodą jest szycie torebki stawowej - wzrost napięcia tkanek miękkich ma utrzymywać rzepkę w fizjologicznym położeniu. Niestety, nie zawsze jest ona wystarczająca. Często wykonuje się pogłębienie bruzdy bloczka tak, aby struktury kostne ograniczały ruch rzepki bocznie i przyśrodkowo. U psów z deformacją kości konieczna może być osteotomia korekcyjna, przywracająca prawidłową biomechanikę kończyny. 

Osteochondroza 

W przebiegu osteochondrozy (OCD) dochodzi do uszkodzenia naczyń w kości podchrzęstnej, zaopatrujących w składniki odżywcze chrząstkę stawową. W pierwszym etapie niedokrwienie powoduje zgrubienie chrząstki, a następnie dochodzi do oddzielenia jej fragmentu od kości. Ból pojawia się na skutek odsłonięcia zakończeń nerwowych oraz drażnienia tkanek stawu przez wolny, przesuwający się fragment (tzw. mysz stawową). 

Choroba dotyczy najczęściej psów dużych ras, a objawy pojawiają się zwykle między 6 a 8 miesiącem życia. Przyczyny osteochondrozy nie są jeszcze do końca poznane - wskazuje się na czynniki genetyczne i środowiskowe np. nieprawidłowe żywienie i nadmierną aktywność fizyczną rosnącego psa. OCD może się też rozwinąć w wyniku urazu. U psów dotyczy najczęściej stawu ramiennego, ale zmiany mogą pojawić się także w stawie łokciowym, stępu i kolanowym. Zwierzęta chorujące na osteochondrozę powinny być wykluczone z dalszej hodowli. 

W diagnostyce osteochondrozy najczęściej wykorzystuje się zdjęcia RTG. Na wczesnym etapie widoczne jest spłaszczenie kości w miejscu oddzielenia chrząstki i nieregularna szpara stawowa, lecz wraz z upływem czasu dochodzi do nieodwracalnych zwyrodnień. 

Ze względu na duże ryzyko zwyrodnienia stawu po diagnozie zaleca się wykonanie zabiegu chirurgicznego. Ma on na celu usunięcie myszy stawowej oraz odpowiednie opracowanie uszkodzonego miejsca kości. 

Zabiegi mogą być wykonywane techniką klasyczną lub artroskopową - o doborze metody decyduje chirurg. W trakcie operacji usuwa się wolny fragment chrząstki oraz łyżeczkuje uszkodzone miejsce aż do pierwszego krwawienia z kości. Takie postępowanie umożliwia utworzenie w ciągu 4-6 tygodni włóknisto-chrzęstnej tkanki bliznowatej, która zabezpiecza powierzchnię kości. 

Aby leczenie operacyjne przyniosło spodziewany efekt należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza weterynarii. Zwykle przez dwa miesiące ruch musi zostać ograniczony do krótkich spacerów na smyczy. Już od pierwszego dnia po zabiegu wskazana jest rehabilitacja obejmująca fizykoterapię (pole magnetyczne, laseroterapia, termoterapia), masaże, a w dalszym etapie ćwiczenia aktywne z wykorzystaniem bieżni wodnej. 

Niestabilność stawu ramiennego 

Staw ramienny posiada szeroki zakres ruchu. Stabilizują go głównie tkanki miękkie - mięśnie (podłopatkowy, nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy, dwugłowy ramienia, naramienny, obły mniejszy), torebka stawowa i niewielkie więzadło obrąbkowo-ramienne. W przypadku urazu którejś ze struktur dochodzi do zaburzenia stabilności i podwichnięcia stawu, najczęściej od strony przyśrodkowej. 

Do tego schorzenia predysponowane są psy sportowe, ale może wystąpić u każdego zwierzęcia. Wśród objawów wymienia się nawracającą kulawiznę nasilającą się po wysiłku, niechęć do chodzenia po schodach i wykonywania ciasnych zakrętów na treningach. 

Ze względu na specyfikę schorzenia nie zawsze stwierdza się nieprawidłowości w standardowym badaniu ortopedycznym. Pies może utrzymywać napięcie mięśni, przez co w czasie manipulacji stawem ramiennym lekarz weterynarii nie wyczuwa niestabilności. Często niezbędna jest sedacja (rozluźnienie mięśni ujawnia nieprawidłowości) i badanie artroskopowe. Zdjęcia RTG pozwalają potwierdzić lub wykluczyć zwyrodnienie stawów. 

Leczenie zależy od zaawansowania schorzenia - w łagodnych niestabilnościach wystarczające jest leczenie zachowawcze. Poważniejsze stadia wymagają zabiegu chirurgicznego, podczas którego lekarz stabilizuje staw przy pomocy szycia torebki lub protezy więzadła. Po operacji niezbędne jest ograniczenie ruchu w stawie i wdrożenie rehabilitacji. Zastosowanie znajduje termoterapia, laseroterapia, elektroterapia, ultradźwięki, fala uderzeniowa i terapia manualna. Ćwiczenia aktywne zaczyna się zwykle po 4-6 tygodniach leczenia. 

Zerwanie ścięgna piętowego wspólnego 

Ścięgno piętowe wspólne, zwane też ścięgnem Achillesa odpowiada głównie za wyprost w stawie stępu. Do jego uszkodzenia dochodzi zwykle na skutek urazu, ale osłabienie struktury możliwe jest też na skutek endokrynopatii np. niedoczynności tarczycy czy cukrzycy oraz niektórych chorób autoimmunologicznych. Opiekunowie obserwują zwykle trudności w poruszaniu się, opadnięcie śródstopia do podłoża, a nawet chodzenie na całej stopie. 

W przypadku całkowitego zerwania ścięgna zwykle wskazane jest leczenie operacyjne. Ścięgno zszywa się, a często także stabilizuje zewnętrznie. Ze względu na stosunkowo słabe ukrwienie ścięgna goją się długo. Aby przyspieszyć regenerację i prawidłowe formowanie tkanki bliznowatej stosuje się ciepłolecznictwo, ultradźwięki, falę uderzeniową i stretching. Konieczne jest stopniowe wdrożenie do ruchu. Zbyt długie unieruchomienie może skutkować przykurczami, atrofią mięśni i nieprawidłową, słabą blizną. 

Stabilizacja złamań 

Operacje ortopedyczne są częstym sposobem leczenia po złamaniach kości. To niezwykle szeroki temat ze względu na wiele typów takich urazów. Leczeniu zachowawczemu mogą być poddawane złamania proste, bez przemieszczenia lub po prawidłowym nastawieniu. 

Do operacyjnej stabilizacji złamania stosuje się różne rodzaje płytek, gwoździ, śrub i stabilizatorów zewnętrznych. Z ich pomocą chirurg ustawia kości we właściwym położeniu. Rehabilitacja może trwać nawet kilka miesięcy. Wykorzystuje się magnetoterapię, elektroterapię, laseroterapię i terapię manualną. W dalszych etapach rehabilitacji niezbędne są ćwiczenia aktywne pozwalające na odbudowę masy mięśniowej. 

Szczególnym typem są złamania przynasadowe występują u zwierząt młodych, które nie zakończyły jeszcze fazy wzrostu. Są niebezpieczne ze względu na możliwe powikłania - uraz przebiega przez chrząstkę odpowiedzialną za prawidłowy rozwój kości. Jej uszkodzenie może skutkować poważnymi zaburzeniami w rosnącym szkielecie. Leczenie zależy od rodzaju urazu - może być zachowawcze lub chirurgiczne. Konieczne są regularne kontrole (nawet co 2 tygodnie), aby wychwycić nieprawidłowości we wzroście kości. 

Zabiegi ortopedyczne u psów 

Ortopedia i rehabilitacja zwierząt są prężnie rozwijającymi się dziedzinami weterynarii. Zabiegi chirurgiczne znajdują zastosowanie w stabilizacji złamań, leczeniu dysplazji stawów łokciowych i biodrowych, osteochondrozy czy zwichnięcia rzepki. Prawidłowo przeprowadzona operacja i rehabilitacja dają zwierzęciu szanse na długie i szczęśliwe życie bez bólu.