Toczeń u psa - objawy, rozpoznanie, rokowanie

Toczeń u psa — objawy, rozpoznanie, rokowanie 

Zdrowa skóra psa to priorytet dla wielu właścicieli czworonogów. Niestety istnieje szereg schorzeń, które wiążą się z koniecznością konsultacji dermatologicznej u lekarza weterynarii. Czasami zdarza się, że za problemem skórnym stoi nieprawidłowo działający układ odpornościowy. 

Toczeń to grupa chorób autoimmunologicznych przebiegających z objawami ogólnymi i dermatologicznymi. Ich przyczyny mogą być bardzo różne, a patogeneza polega na produkcji przeciwciał skierowanych przeciwko własnym białkom. Rozpoznanie i leczenie tocznia bywa trudne, niemniej jednak w wielu przypadkach leczenie przynosi pożądane skutki. 

Toczeń rumieniowaty układowy 

Układowy toczeń rumieniowaty (systemic lupus erythematosus — SLE) jest chorobą autoimmunologiczną przebiegająca z objawami ogólnymi. O rozwoju SLE mogą decydować czynniki genetyczne oraz wtórne zaburzenia immunomodulacji. Dochodzi wówczas do produkcji przeciwciał skierowanych m.in. przeciwko płytkom krwi, limfocytom, komórkom nadnerczy, żołądka, serca oraz śródbłonka naczyń krwionośnych. 

Układowy toczeń rumieniowaty daje więc objawy ze strony różnych (pozornie niepowiązanych ze sobą) narządów. Najczęstsze symptomy choroby to: 

• problemy z układem ruchu (aseptyczne zapalenie stawów objawiające się kulawizną, obrzękami i sztywnością oraz zanik mięśni), 

• zmiany skórne (zaczerwienienia, owrzodzenia, utrata włosa) obejmujące okolicę nosa i uszu, 

• kłębuszkowe zapalenie nerek (oraz wynikające z niego nadciśnienie) i białkomocz, 

• przerost mięśnia sercowego i zapalenie wsierdzia, 

• gorączka, 

• zaburzenia w obrębie układu oddechowego przejawiające się kaszlem i/lub dusznością, 

• powiększenie węzłów chłonnych, wątroby i śledziony, 

• objawy nerwowe (np. drgawki, ataksja, depresja), 

• nieprawidłowe parametry morfologiczne krwi (np. niedokrwistość, obniżona liczba limfocytów i trombocytów), 

• zmiany w jamie ustnej. 

Toczeń rumieniowaty układowy to choroba mogące mieć podłoże genetyczne i środowiskowe. Na jej rozwój wpływa ekspozycja na światło UV, przewlekłe infekcje bakteryjne i wirusowe oraz stres. Uważa się również, że ze względu na działalność estrogenów samice są bardziej narażone na wystąpienie SLE. Do rozwoju choroby przyczyniają się także schorzenia tarczycy. 

Toczeń rumieniowaty krążkowy 

Kolejną formą tocznia rumieniowatego jest jego postać krążkowa, czyli skórna (dyscoid lupus erythematosus — DLE). W jej przebiegu o wiele rzadziej obserwuje się objawy ogólne. Jest to druga co do częstości występowanie choroba autoimmunologiczna skóry (zaraz po pęcherzycy liściastej). 

Symptomy tego rodzaju tocznia manifestują się głównie na skórze zwierzęcia i obejmują lusterko nosa, wargi i okolicę oczu. W wyjątkowych przypadkach pojawiają się również na łapach, ogonie i narządach płciowych. Obserwowane zmiany skórne to m.in. depigmentacja, zaczerwienienie, owrzodzenia, łuszczenie się i powstawanie strupów. 

Pierwsze objawy choroby obejmują zazwyczaj lusterko nosa. Jego typowa, pobrużdżona struktura z czasem staje się gładka. Następnie powierzchnia płytki nosowej zmienia kolor na szaroniebieski, po czym dochodzi do jej odbarwienia. W miarę postępu choroby powstają nadżerki, owrzodzenia i strupy. Zmiany mają tendencję do rozprzestrzeniania się w kierunku oczu. Świąd z reguły nie występuje. 

Do wystąpienia DLE lub zaostrzenia jego objawów w dużej mierze przyczynia się promieniowanie UV. Za rasy predysponowane uznaje się spaniele angielskie, niemieckie pointery krótkowłose, owczarki collie, sheltie, owczarki niemieckie i syberian husky. 

Pęcherzykowy skórny toczeń rumieniowaty 

Pęcherzykowy skórny toczeń rumieniowaty (vesicular cutaneous lupus erythematosus — VCLE) to kolejna jednostka chorobowa z grupy toczna, której objawy manifestują się głównie na skórze zwierzęcia. Obejmują one powstawanie pęcherzyków, nadżerek, owrzodzeń i strupów na lusterku nosowym oraz w okolicach oczu i uszu. To schorzenie występuje o wiele rzadziej niż poprzednie wymienione. 

Za rasy predysponowane uznaje się owczarki niemieckie, alaskan malamute i syberian husky. 

Złuszczający skórny toczeń rumieniowaty 

Złuszczający skórny toczeń rumieniowaty (exfoliative cutaneus lupus erythematosus — ECLE) nazywany jest także wrodzoną dermatozą toczniową niemieckich wyżłów krótkowłosych. Wykazuje on ścisłą predylekcję rasową. Choroba ma podłoże dziedziczne. 

Pierwsze objawy ECLE dotyczą psów, które ukończyły szósty miesiąc życia. Obejmują one złuszczanie się naskórka w obrębie nosa i małżowin usznych. Następnie dochodzi do rozpowszechnienia się zmian na okolice brzucha i kończyn. Hiperkeratoza (czyli nadmierne złuszczanie się naskórka) może przerodzić się w powstanie nadżerek, owrzodzeń i strupów. 

Inne symptomy to kulawizna nasilająca się po odpoczynku zwierzęcia, powiększenie węzłów chłonnych i niedokrwistość. Obserwuje się również intensywne wypadanie włosa. 

Rozpoznawanie chorób z grupy tocznia 

Metodą diagnostyczną z wyboru w przypadku podejrzenia tocznia jest badanie histopatologiczne zmienionego fragmentu skóry. W tym celu konieczne jest wykonanie biopsji. W przypadku tocznia rumieniowego układowego (SLE) wykorzystuje się występowanie przeciwciał przeciwjądrowych (ANA). Ich podwyższonego poziomu nie obserwuje się jednak w przebiegu SLE i ECLE. 

Ze względu na możliwość wystąpienia zmian hematologicznych takich jak anemia i trombocytopenia wymagane jest również wykonanie badania krwi. W przebiegu tocznia układowego zaleca się RTG i USG dotkniętych chorobą narządów, np. nerek i serca. 

W diagnostyce należy brać pod uwagę predyspozycje rasowe, wcześniejszą długą ekspozycję na światło UV oraz uwarunkowania dziedziczne w przypadku wyżłów niemieckich. 

Rozpoznanie różnicowe powinno brać pod uwagę inne jednostki takie jak pęcherzyca liściasta i rak skóry u psa. W przebiegu tych schorzeń można spodziewać się podobnych objawów chorobowych. 

Leczenie tocznia 

Leczenie tocznia polega na miejscowym i ogólnym podawaniu preparatów przeciwzapalnych i immunosupresyjnych. Niekiedy konieczne jest długotrwałe przyjmowanie leków sterydowych. Może to przyczynić się do wystąpienia przykrych skutków ubocznych takich jak wielomocz, zwiększone pragnienie, hiperglikemia, ścieńczenie skóry, wyłysienia, nadciśnienie i czynnościowy zanik kory nadnerczy. 

W przypadku podawania wysokich dawek leków immunosupresyjnych konieczna może okazać się antybiotykoterapia. 

Zaleca się również ograniczenie ekspozycji na światło UV. Wyżły niemieckie cierpiące na złuszczający skórny toczeń rumieniowaty powinny zostać bezwzględnie wykluczone z rozrodu. 

Rokowanie zależy od zdiagnozowanego rodzaju tocznia. W przypadku SLE jest ono ostrożne do niekorzystnego. Skórne formy choroby po wdrożeniu odpowiedniego leczenia mogą ulec regresji lub całkowitemu wycofaniu. Zdarza się jednak, że po odstąpieniu od farmakoterapii zmiany nawracają. 

Toczeń u psa — podsumowanie 

Choroby autoimmunologiczne takie jak pęcherzyca lub toczeń wymagają bezwzględnej konsultacji weterynaryjnej i natychmiastowego wdrożenia odpowiedniego leczenia. W przeciwnym razie zmiany ogólne i skórne mogą doprowadzić do bardzo poważnych wtórnych powikłań bakteryjnych i wycieńczenia organizmu. 

Toczeń rumieniowaty u psa może przybierać formę uogólnioną lub skórną. W przypadku tej pierwszej objawy choroby są bardzo zróżnicowane i zależą od tego, które narządy zostały zajęte. Mogą one obejmować kulawizny, zapalenie nerek i niewydolność mięśnia sercowego. 

Krążkowy toczeń rumieniowaty charakteryzuje się depigmentacją lusterka nosa i innymi zmianami skórnymi w obrębie pyska. Rokowanie jest lepsze niż w przypadku postaci układowej. 

Specyficzną jednostką chorobową jest złuszczający toczeń rumieniowaty występujący praktycznie jedynie u wyżłów niemieckich i będący schorzeniem dziedzicznym. 

Wszystkie choroby autoimmunologiczne wymagają wielotygodniowej terapii. Bardzo często używa się sterydowych leków przeciwzapalnych o właściwościach immunosupresyjnych. Może wiązać się to z wystąpieniem przykrych skutków ubocznych takich jak jatrogenny zespół Cushinga. 

Leczenie tocznia jest długotrwałym procesem trwającym niekiedy wiele tygodni, w trakcie którego wymagane jest wykonywanie badań kontrolnym. Do osiągnięcia sukcesu terapeutycznego konieczna jest ścisła współpraca z lekarzem i stosowanie się do jego zaleceń.