Przegląd chorób autoimmunologicznych u psów - przyczyny, objawy i leczenie

Prawidłowa funkcja układu odpornościowego 

Układ immunologiczny to zespół narządów i komórek, które mają na celu ochronę organizmu przed potencjalnymi zagrożeniami ze strony środowiska zewnętrznego. To dzięki niemu zarówno my jak i nasi pupile bronimy się przed wirusami, bakteriami i grzybami powszechnie występującymi w naszym otoczeniu. 

Wszystkie struktury i mechanizmy układu immunologicznego tworzą odporność, którą ze względu na strategię obrony można podzielić na komórkową i humoralną. W przypadku chorób autoimmunologicznych kluczowe znaczenie będzie miała druga z wymienionych. 

Odporność humoralna opiera się na produkcji przeciwciał przez limfocyty B (rodzaj białych krwinek krążących we krwi). Są to białka o specjalnych właściwościach umożliwiających połączenie się z antygenem, czyli elementem znajdującym się na powierzchni cząsteczki patogenu, np. bakterii. Dzięki tej zdolności przeciwciała wskazują pozostałym elementom układu odpornościowego, przeciwko którym komórkom musi zostać wszczęta kaskada obrony organizmu. Można więc stwierdzić, że odpowiadają one za „odróżnianie przyjaciela od wroga". 

Niestety zdarzają się sytuacje, w których produkowane są przeciwciała przeciwko narządom własnego organizmu. Choroby spowodowane tym mechanizmem nazywane są autoimmunologicznymi. 

Pęcherzyca psów 

Pęcherzyce to grupa chorób autoimmunologicznych skóry i błon śluzowych psów. Przeciwciała produkowane w przebiegu tego schorzenia skierowane są przeciwko białkom odpowiedzialnym za połączenia komórkowe. W wyniku działalności układu immunologicznego dochodzi do ich niszczenia. Powstają przestrzenie międzykomórkowe wypełnione osoczem, które możemy zaobserwować jako pęcherze obecne na skórze i błonach śluzowych. 

Istnieje kilka rodzajów pęcherzycy. Różnią się one objawami klinicznymi, rozlokowaniem zmian i stopniem nasilenia. 

Pęcherzyca liściasta 

Pęcherzyca liściasta to najczęściej występująca odmiana tej choroby. Charakteryzuje się powstawaniem pęcherzy w okolicy twarzowej. W pierwszym stadium choroby zmiany te lokują się głównie w okolicy oczu i małżowin usznych. W przeciwieństwie do innych rodzajów pęcherzycy rzadko obserwuje się pęcherze w jamie ustnej. 

Istnieje słaba predylekcja rasowa do występowania omawianej choroby. Niewielkie skłonności do jej rozwoju wykazują chow-chow i akity. Jako pierwotną przyczynę wymienia się tło genetyczne. 

Objawy schorzenia zaobserwowano także po podaniu niektórych leków powszechnie stosowanych w medycynie weterynaryjnej. Taka korelacja występuje jednak bardzo rzadko i sama w sobie nie jest wystarczająco silnym czynnikiem wyzwalającym chorobę. 

Do występowania pęcherzycy liściastej przyczynić się może także promieniowanie ultrafioletowe. 

Inne odmiany pęcherzyc psów 

Pęcherzyca rumieniowa to najłagodniejsza odmiana tej choroby. Charakteryzuje się powstawaniem krostkowego zapalenia skóry przebiegającym z objawami rumienia. 

Kolejna choroba autoimmunologiczna z tej grupy to pęcherzyca zwykła. Objawia się powstawaniem zmian na pysku, w okolicy połączeń skóry z błoną śluzową. 

Pęcherzyca paraneoplastyczna towarzyszy zmianom nowotworowym takim jak chłoniak, mięsak i grasiczak. 

Toczeń rumieniowaty 

Toczeń to kolejna grupa chorób autoimmunologicznych przebiegających z objawami dermatologicznymi. Podobnie jak w przypadku pęcherzycy, istnieje wiele odmian tego schorzenia. 

Skórny toczeń rumieniowaty to choroba przebiegająca ze zmianami skórnymi ograniczonymi do okolicy głowy. Dochodzi do powstawania rumienia i pęcherzyków przechodzących w nadżerki i owrzodzenia w okolicy twarzowej, pachowej, pachwinowej, na nieowłosionych częściach brzucha, na wewnętrznej części ud. Zmiany mogą obejmować także szczytowe części małżowinach usznych i jamę ustną. 

Do zaostrzenia objawów choroby może dojść na skutek działania promieniowania ultrafioletowego, w miesiącach letnich. 

Toczeń układowy (SLE) 

Toczeń układowy to choroba autoimmunologiczna, w której objawy kliniczne obejmują różne układy i narządy. W przebiegu choroby dochodzi do zapalenia wielostawowego przebiegającego z kulawizną o różnym nasileniu. Zauważane są także zmiany na połączeniach skórno-śluzówkowych podobne do tych obserwowanych w toczniu rumieniowatym. Większość pacjentów wykazuje również objawy uszkodzenia nerek. 

Rzadziej występują zapalenia mięśni, zapalenie osierdzia, przewlekłe zapalenie płuc i defekty ze strony układu nerwowego. 

Anemia autoimmunohemolityczna (AIHA) 

Anemia (niedokrwistość) to stan, w którym dochodzi do obniżenia poziomu hemoglobiny we krwi pacjenta. Niedokrwistość może być spowodowana wieloma różnorakimi przyczynami, np. krwotokiem, chorobami zakaźnymi, intensywną inwazją kleszczy lub chorobami autoimmunologicznymi. 

Anemia autoimmunohemolityczna spowodowana jest powstawaniem przeciwciał skierowanych przeciwko erytrocytom psa. W większości przypadków pierwotna przyczyna choroby nie jest znana. Schorzenie może rozwinąć się także wtórnie do czynnika wyzwalającego, którym może być choroba nowotworowa, zakaźna lub podaż niektórych leków. 

W przebiegu AIHA dochodzi do hemolizy, czyli rozpadu krwinek czerwonych i przechodzenia hemoglobiny do osocza krwi, przez co nie może być ona prawidłowo dystrybuowana po całym organizmie, w związku z czym dochodzi do niedotlenienia komórek. 

Najbardziej predysponowane do wystąpienia choroby są cocker-spaniele, pudle, setery irlandzkie i owczarki staroangielskie. 

Głównymi objawami anemii autoimmunohemolitycznej są osłabienie, osowiałość, brak łaknienia, bladość lub zażółcenie błon śluzowych, zwiększona liczba oddechów, przyspieszony rytm serca, zmiana barwy kału i moczu oraz wymioty i biegunka. 

Leczenie chorób autoimmunologicznych 

Choroby autoimmunologiczne psów to schorzenia, które zazwyczaj łatwo dają się kontrolować przez leki immunosupresyjne. Ich rolą jest wyciszenie aktywności układu immunologicznego. Do leków immunosupresyjnych należą między innymi sterydowe leki przeciwzapalne. Niestety, ich stosowanie niesie za sobą szereg skutków ubocznych, takich jak zwiększone pragnienie, częstsze oddawanie moczu oraz przybieranie na wadze. 

Wdrożona farmakoterapia może różnić się ze względu na rodzaj choroby układu immunologicznego. Istotne jest także podawanie leków mających na celu załagodzenie wtórnych objawów, takich jak zakażenia bakteryjne skóry w przebiegu pęcherzycy. 

Należy pamiętać o tym, że leki immunosupresyjne mogą doprowadzić do zwiększonej wrażliwości na infekcje. 

Choroby autoimmunologiczne u psów — podsumowanie 

Choroby autoimmunologiczne u psów powstają na skutek wytwarzania przeciwciał przeciwko poszczególnym komórkom. Ich przyczyny są różne, a często także niepoznane. Istnieją uwarunkowania genetyczne i predylekcje rasowe do wystąpienia poszczególnych chorób. 

Ze względu na mnogość i różnorodność objawów diagnostyka tych schorzeń może okazać się bardzo trudna. Pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi często wykazują symptomy ze strony skóry, błon śluzowych, stawów i nerek. Istnieją również zaburzenia hematologiczne o podłożu autoimmunologicznym. 

Leczenie omawianych chorób polega na dobraniu przez lekarza weterynarii odpowiedniej farmakoterapii mającej na celu wyciszenie aktywności układu immunologicznego w celu zahamowania kaskady autoagresji. 

Leczenie chorób autoimmunologicznych może okazać się długotrwałe, jednak dobrze poprowadzona i konsekwentna terapia przynosi zadowalające rezultaty.