Kaszel u psa — przyczyny, rozpoznanie, leczenie

Kaszel u psa — przyczyny 

Przyczyny kaszlu dzieli się na takie, które skutkują powstaniem kaszlu produktywnego, oraz te, które wywołują kaszel bezproduktywny. Pierwszy z nich kończy się odkrztuszeniem śluzu, wysięku, płynu obrzękowego lub krwi z dróg oddechowych do jamy ustnej. Podczas takiego kaszlu często słyszy się "wilgotne" dźwięki. Psy rzadko wypluwają odkrztuszoną wydzielinę, ale po ataku można zaobserwować wzmożone połykanie. Jeśli jednak do tego dochodzi, opiekunowie często mylą wykrztusinę z wymiotami. W przypadku zwierząt mokry kaszel jest nieco trudniejszy do rozpoznania. Występuje on wskutek chorób zapalnych w drogach oddechowych lub pęcherzykach płucnych bądź niewydolności serca. 

Kolejny czynnik pomocny w określaniu potencjalnych przyczyn kaszlu to określenie jego intensywności. Kaszel u psa wywołany przez stan zapalny dróg oddechowych lub zapadnięcie tchawicy jest głośny, ostry i napadowy. Kaszel spowodowany dysfunkcją tchawicy można zazwyczaj wywołać uciskając tchawicę, ale zdarza się także występowanie tego odruchu przy jednoczesnym zajęciu dolnych dróg oddechowych. Kaszel związany z zapaleniem lub obrzękiem płuc z reguły jest cichy. 

Przydatne może okazać się również określenie sytuacji, w jakich dochodzi do napadu kaszlu u psa. Jeśli odpowiedzialna jest za niego choroba tchawicy, nasila się, gdy powstaje ucisk w obrębie szyi, np. podczas pociągania pupila za obrożę. Częstotliwość ataków kaszlu wywołanych niewydolnością serca wielokrotnie zwiększa się w nocy, natomiast kaszel wywołany chorobami dróg oddechowych nasila się zazwyczaj po przebudzeniu bądź kontakcie z zimnym powietrzem. Choroby dolnych dróg oddechowych mogą na wiele sposobów upośledzać zdolność płuc do prowadzenia prawidłowej wymiany gazowej. Choroby dolnych dróg oddechowych mogą na wiele sposobów upośledzać zdolność płuc do prowadzenia prawidłowej wymiany gazowej. 

U starszych psów małych ras, takich jak np. Yorkshire terier, kaszel nierzadko towarzyszy chorobie serca i jest wynikiem niedomykalności zastawki dwudzielnej. Choroba ta często zostaje wykryta przypadkowo, ale wtedy zawsze trzeba brać pod uwagę w rozpoznaniu różnicowym zarówno choroby układu sercowo-naczyniowego, jak i choroby układu oddechowego. Niedomykalność zastawki dwudzielnej może prowadzić do powiększenia lewego przedsionka, który zaczyna uciskać na oskrzela główne i wywoływać kaszel. 

Zakażenia bakteryjne 

Dwiema bakteriami, które mogą powodować podstępny, zwłaszcza przewlekły kaszel, są Mycoplasma canis oraz Bordetella bronchiseptica. Bakteryjne zapalenie płuc, do którego doszło na skutek szerzenia się bakterii drogą krwi, zazwyczaj wymaga antybiotykoterapii, trwającej w zależności od nasilenia choroby i współistniejących zaburzeń od 2 do 4 tygodni. Powinna być ona połączona z nebulizacją. Zanim zakończy się podawanie antybiotyków, u pacjenta należy wykonać kontrolne badanie radiologiczne klatki piersiowej, aby potwierdzić ustąpienie zmian typowych dla choroby dolnych dróg oddechowych. Podobne leczenie stosuje się również w przebiegu zachłystowego zapalenia płuc, a także zapalenia płuc na tle wirusowym, któremu często towarzyszą powikłania bakteryjne. 

Kaszel kenelowy 

Kaszel kenelowy, znany jako zakaźne zapalenie krtani i tchawicy objawia się przede wszystkim kaszlem. Czasem obecne są cechy obustronnego zapalenia jam nosowych – kichanie i śluzowy lub ropny wypływ z nosa psa. Stan ogólny psa jest dobry, aktywność jest zachowana i rzadko obserwuje się zmniejszony apetyt. Z racji, że do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, dotyczy on często czworonogów przebywających w ciągu tygodnia poprzedzającego wystąpienie objawów w skupisku innych psów (np. szpital, hotel dla psów). Tyle zwykle trwa inkubacja choroby. Dławiący kaszel pojawia się nagle i nierzadko towarzyszy mu odruch wymiotny. Objawy kaszlu kenelowego mogą jednak imitować inne poważne choroby i stany, takie jak porażenie krtani czy zadławienie. 

Przewlekłe zapalenie oskrzeli 

Przewlekłe zapalenie oskrzeli jest powszechnie występującą chorobą układu oddechowego u psów w średnim wieku. Poza przewlekłym kaszlem, pacjenci cierpiący na tę chorobę wydają się ogólnie zdrowi. W badaniu radiologicznym klatki piersiowej lekarzowi weterynarii często udaje się wykazać obecność zmian o charakterze oskrzelowym. Rozpoznanie przewlekłego zapalenia oskrzeli ustala się na podstawie wykluczenia innych chorób. Potwierdza je badanie wypłuczyn z dróg oddechowych wskazujące na jałowe zapalenie, czyli bez obecności bakterii. Poza stosowaniem środków rozrzedzających wydzielinę i nawilżaniem dróg oddechowych, leczenie z wyboru u psów z przewlekłym zapaleniem oskrzeli polega na podawaniu środków przeciwzapalnych – początkowo glikokortykosteroidów drogą doustną, a następnie długoterminowo glikokortykosteroidów wziewnych. Zanim pies otrzyma pierwszą dawkę leków, wskazane jest stopniowe przyzwyczajenie go do inhalatora. Niewątpliwą zaletą tego rodzaju terapii jest fakt, że może być ona kontynuowana przez długi czas, natomiast jej minusem jest koszt leku. 

Zapadnięcie tchawicy 

Postępowanie w przypadku zapadnięcia dróg oddechowych jest wieloczynnikowe i obejmuje między innymi unikanie sytuacji potencjalnie stresujących dla psa oraz zastąpienie obroży szelkami. Najbardziej istotnym elementem postępowania może być ograniczenie masy ciała pacjenta. Jednocześnie z uwagi na częste niestosowanie się właścicieli do zaleceń oraz niezdolność psa do podejmowania wysiłku fizycznego z powodu choroby układu oddechowego nierzadko jest to cel trudny do osiągnięcia. Niektóre psy cierpiące na przewlekłe zapalenie oskrzeli i zapadnięcie dróg oddechowych mogą odnieść korzyści ze stosowania glikokortykosteroidów podawanych drogą doustną lub wziewnie. 

Kiedy wykluczy się inne chorobowe przyczyny kaszlu poza zapadaniem się dróg oddechowych, wówczas często niezbędne staje się zahamowanie kaszlu za pomocą środków o działaniu przeciwkaszlowym. Dotyczy to szczególnie sytuacji, w których pies jest pobudzony bądź zestresowany. Zapadanie tchawicy w schyłkowej postaci polega na założeniu stentu dotchawiczego. Najczęściej jest ono zalecane u zwierząt, u których obserwuje się utrudnione oddychanie. U psów, u których planowany jest ten zabieg, bardzo ważne jest wcześniejsze wykonanie bronchoskopii. Badanie to ma za zadanie wykluczenie obecności zaburzeń współistniejących, takich jak zapadnięcie oskrzeli bądź ich przewlekłe zapalenie. Jest to konieczne z uwagi na to, że jeżeli po założeniu stentu u pacjenta będzie utrzymywał się nasilony kaszel, wówczas istnieje większe ryzyko przemieszczenia bądź pęknięcia stentu. 

Ciało obce 

Zaaspirowane ciało obce w górnych drogach oddechowych powoduje ostry, suchy kaszel, a pacjentami są zwykle psy dużych ras podejmujące aktywność fizyczną. Niemniej jednak, jeżeli obecność ciała obcego nie zostanie rozpoznana odpowiednio szybko, wówczas może ono również stać się przyczyną kaszlu o charakterze przewlekłym. Podejrzenie obecności ciała obcego w drogach oddechowych jest szczególnie zasadne, jeżeli zmiany w płucach na obrazie RTG utrzymują się pomimo 1-2-tygodniowej antybiotykoterapii. W optymalnej sytuacji ciała obce powinny być usuwane z dróg oddechowych za pomocą bronchoskopu, zanim przedostaną się do tkanki śródmiąższowej płuc, jamy opłucnej lub jamy otrzewnej. Długotrwała obecność ciał obcych w drogach oddechowych może również prowadzić do powstania ropnia płuc bądź ropniaka opłucnej, co może wymagać przeprowadzenia torakotomii i usunięcia płata płuc. 

Proces nowotworowy 

Przewlekły kaszel obserwowany u psów w wieku średnim lub zaawansowanym nierzadko wskazuje na obecność pierwotnej choroby nowotworowej płuc albo przerzutów nowotworowych do płuc. Zmiany te są często widoczne na przeglądowych zdjęciach rentgenowskich klatki piersiowej. Leczenie pierwotnej choroby nowotworowej płuc polega na postępowaniu chirurgicznym bądź na chemioterapii, a leczenie przerzutów nowotworowych do płuc opiera się na postępowaniu paliatywnym i chemioterapii. Guzy mogą znajdować się również w oskrzelach, czego konsekwencją jest zwężenie dróg oddechowych. 

Kaszel u psa — rozpoznanie 

Wstępne postępowanie u psów cierpiących na kaszel w gabinecie lekarza weterynarii obejmuje przeprowadzenie pełnego wywiadu, badania klinicznego, wykonanie zdjęć RTG klatki piersiowej, badań morfologicznych i biochemicznych krwi, a także badań na obecność antygenu Dirofilaria immitis w kierunku robaczycy serca. Dalsze kroki lekarz ustala w zależności od uzyskanych wyników. W niektórych przypadkach do postawienia ostatecznej diagnozy u pupila, któremu od dłuższego czasu towarzyszy kaszel, lekarz potrzebuje wyników zaawansowanych badań układu oddechowego. Takim badaniem jest na przykład bronchoskopia, wykonywana u zwierzęcia w znieczuleniu ogólnym. Umożliwia ona zobrazowanie dróg oddechowych, pobranie próbki płynu z popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych do badania cytologicznego lub na posiew z antybiogramem. Jeżeli przeprowadzenie bronchoskopii nie jest możliwe, w każdej lecznicy można uspokoić pacjenta farmakologicznie i pobrać od niego wypłuczyny z tchawicy drogą przeztchawiczą bądź też delikatnie go znieczulić i pobrać wypłuczyny z tchawicy za pomocą jałowej rurki intubacyjnej i sterylnego cewnika wprowadzanego do dróg oddechowych. Jeśli lekarz weterynarii podejrzewa, że za przyczyną kaszlu u psa kryją się choroby serca, zleca on wykonanie badania echokardiograficznego u specjalisty. 

Kaszel u psa — leczenie 

Jeżeli informacje uzyskane z wywiadu, badania klinicznego oraz badań dodatkowych potwierdzą, że przyczyną tego zaburzenia są schorzenia układu oddechowego, leczenie kaszlu powinno być ukierunkowane na zwalczenie jego pierwotnej przyczyny. Niemniej jednak większość pacjentów odniesie korzyści również z zastosowania różnych nieswoistych metod postępowania. Najbardziej przydatną strategią u psów otyłych jest niewątpliwie obniżenie masy ciała. Kolejną metodą jest nebulizacja dróg oddechowych z użyciem sterylnej soli fizjologicznej, przeprowadzana 2-3 razy dziennie. Nawilża ona układ oddechowy i pomaga usunąć zalegającą w nim wydzielinę, tym samym zmniejszając napady kaszlu. Aby ułatwić odkrztuszanie wydzieliny, po nebulizacji można zachęcić zwierzę do lekkiego wysiłku fizycznego bądź oklepać jego klatkę piersiową. Szczegółowe schematy leczenia różnią się w zależności od bezpośredniej przyczyny pojawienia się kaszlu u psa. 

Kaszel u psa — podsumowanie 

Reasumując kaszel suchy czy mokry u psów w każdym wieku jest częstym powodem konsultacji z lekarzem weterynarii. Po wykluczeniu, że przyczyną kaszlu jest choroba układu sercowo-naczyniowego, dzięki danym dotyczącym opisu zwierzęcia, informacjom z wywiadu, badania klinicznego, badania morfologicznego krwi oraz wynikom przeglądowych zdjęć rentgenowskich szyi i klatki piersiowej można zawęzić listę rozpoznań różnicowych. Jeżeli po przeprowadzeniu powyższych badań nie udaje się ustalić bezpośredniej przyczyny kaszlu, a zwierzę pomimo wprowadzenia empirycznego leczenia nadal kaszle, wówczas zaleca się skierowanie go do specjalisty z zakresu chorób wewnętrznych małych zwierząt, który będzie mógł wykonać dalszą diagnostykę, w tym pobierze wypłuczyny z dróg oddechowych.