Zapalenie ucha u psa — objawy, diagnostyka, leczenie

Budowa anatomiczna ucha u psa

Małżowina uszna zbudowana jest z chrząstki, a pokrywająca nią skóra jest bardzo dobrze unaczyniona. Przewód słuchowy u psów jest w kształcie litery L, na krótkim odcinku biegnie w dół, a następnie poziomo, dlatego czyszczenie uszu psa samodzielnie przez właściciela patyczkami może przynieść więcej szkody niż pożytku. Na końcu zewnętrznych kanałów słuchowych jest błona bębenkowa, za którą znajdują się kosteczki słuchowe, stanowiące elementy ucha środkowego. Są one odpowiedzialne za przenoszenie drgań z błony bębenkowej do ucha wewnętrznego, gdzie nerwy przenoszą bodźce do odpowiednich ośrodków odpowiedzialnych za odbiór i przetwarzanie dźwięków. Ważną strukturą w uchu środkowym jest trąbka Eustachiusza, która łączy ucho środkowe z jamą nosowo-gardłową.

Kształt ucha u psa ma znaczenie

Stojąca małżowina uszna u psów pozostawia kanał słuchowy zewnętrzny otwarty, co ułatwia cyrkulację powietrza, regulację temperatury oraz wilgotności. Uszy półstojące nieznacznie zakrywają kanał słuchowy, co wpływa na wewnętrzny mikroklimat. Czworonogi zwisłouche, szczególnie o dużych, ciężkich, z bogatą okrywą włosową uszach mają największe predyspozycje do warunków sprzyjających nieprawidłowemu namnażaniu się drożdżaków i bakterii oraz zaburzeniom pH skóry. Bogato unaczyniona małżowina uszna to często miejsce występowania krwiaka w wyniku uderzenia, szarpnięcia lub intensywnego drapania się po małżowinie usznej.

Co sprzyja rozwojowi zapalenia ucha u psa?

Przewód słuchowy zewnętrzny pokryty jest skórą, która fizjologicznie zasiedlona jest przez kilkanaście gatunków bakterii oraz drożdżaki. Skóra wyposażona jest w mieszki włosowe, gruczoły łojowe i woskowinowe (woszczynowe). Te ostatnie produkują woskowinę, której nadmierna produkcja przy sprzyjających warunkach może doprowadzić do woszczynowego zapalenia zewnętrznego kanału słuchowego. Predyspozycje do zapalenia ucha występują u psich alergików, czworonogów z niedoczynnością tarczycy, inwazjami pasożytów. Wiszące uszy pupila z dużą ilością włosów wewnątrz kanału słuchowego, tworzą sprzyjające warunki do niewłaściwego namnażania się drobnoustrojów i przy ogólnym spadku odporności mogą prowadzić do rozwoju infekcji ucha. W przypadku nawracających problemów dochodzi do przetrwałych zmian w postaci zwężenia kanału, rozrostu (polipy) lub szerzenia stanu zapalnego do ucha środkowego.

Zapalenie ucha zewnętrznego u psa

Pierwsze subtelne sygnały zapalenia ucha u psa to częstsze potrząsanie głową, wzmożone drapanie się i niechęć do głaskania okolicy uszu. Mogą dołączyć ogólne objawy w postaci spadku samopoczucia i aktywności, zmniejszenia apetytu. Ciągłe potrząsanie głową i cierpienie zwierzęcia może wynikać z inwazji pasożytniczej (świerzbowiec uszny). Do najczęściej spotykanych drobnoustrojów, które mogą powodować infekcję należą: Streptococcus sp., Staphylococcus sp., E. coli, Proteus sp., Pseudomonas sp., Corynebacterium sp. i Malassezia sp. lub Candida sp.

Leczenie zapalenia ucha u psa

Lekarz weterynarii przeprowadza badanie ogólne, otoskopowe oraz mikroskopowe wydzieliny, by dobrać terapię. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie posiewu mikrobiologicznego z antybiogramem. Leczenie zapalenia ucha polega na miejscowym stosowaniu preparatów i podawaniu ogólnym leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Niezbędna jest wiedza, które substancje i w jakich warunkach mogą być ototoksyczne, czyli doprowadzają do uszkodzenia słuchu. Wizyty kontrolne w gabinecie weterynaryjnym są niezbędne, by ocenić efekty leczenia i zadecydować o jego zakończeniu. Samo wyciszenie objawów nie oznacza wyleczenia pupila. Nieleczone zapalenie ucha zewnętrznego doprowadza do uszkodzenia błony bębenkowej, infekcji ucha środkowego, zwężenia kanału słuchowego.

Zapalenie ucha środkowego u psa

Ucho środkowe znajduje się za błoną bębenkową. Uszkodzenie jej przez ciało obce (np. kłos) lub w wyniku stanu zapalnego toczącego się w kanale słuchowym zewnętrznym, doprowadza do infekcji ucha środkowego. U kotów pośrednią przyczyną dolegliwości może być także wirusowa choroba dróg oddechowych, zapalenie trąbki Eustachiusza lub polipy. Objawy zapalenia ucha u psa to ból okolicy skroniowo-żuchowej lub uogólniony, nienaturalne przechylanie głowy oraz spadek aktywności, apetytu, senność. Infekcji może towarzyszyć zespół Hornera, wtedy po stronie objętej procesem widoczne jest opadnięcie powieki, wysunięcie trzeciej powieki, zwężenie źrenicy, zapadnięcie gałki ocznej. W zależności od przyczyny zapalenia ucha u psa może być konieczne jednoczesne postępowanie chirurgiczne i farmakologiczne. Leczenie zapalenia ucha środkowego polega na ogólnym podawaniu leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych, antybiotyku, których dobór jest uzależniony od badania klinicznego, cytologicznego i mikrobiologicznego.

Jak rozpoznać zapalenie ucha wewnętrznego u psa?

Układ przedsionkowy kontroluje równowagę oraz pozycję głowy, oczu, szyi i kończyn. Do najczęstszych dolegliwości towarzyszących zespołowi przedsionkowemu należą: zaburzenia równowagi (niezborność, upadanie, przetaczanie się), skrzywienie głowy, oczopląs, zez oraz nudności i wymioty. Samo zapalenie ucha zewnętrznego może powodować skręcenie głowy, jednak występuje bez towarzyszących innych, wymienionych objawów. Przyczyn zapalenia ucha wewnętrznego jest wiele, a różnicowanie ich polega na dokładnym badaniu neurologicznym i obrazowym. Zespół przedsionkowy może obejmować także uszkodzenie, proces zapalny pnia mózgu i móżdżku.

Kłos w uchu psa — co robić?

Latem bardzo wielu psich pacjentów potrzebuje pomocy w usunięciu siewki trawy z nosa, ucha, spojówek oka czy przestrzeni międzypalcowych. Usunięcie ich z okolic oka, jamy nosowej lub przewodu słuchowego wymaga wizyty u weterynarza i podania premedykacji, by bezpiecznie, bezboleśnie i minimalizując stres zwierzęcia, wyciągnąć kłos. Ciała obce w uchu, które mogły uszkodzić błonę bębenkową usuwa się w trakcie endoskopii. Niezwykle rzadko elementy roślinne zatrzymują się na tyle płytko w uchu lub w nosie, by można jest bez ryzyka wbicia ich głębiej i uszkodzenia tkanek wyciągnąć w domu. Pamiętajmy, że wlewanie do ucha u psa jakiegokolwiek płynu w celu wypłukania ciała obcego, znacznie pogorszy sytuację.

Dlaczego nie warto leczyć zapalenia ucha domowymi sposobami?

Bez zbadania psa nie możemy powiedzieć, że mamy do czynienia z "tym samym co ostatnio" albo "tym samym co zwykle". Brak wiedzy na temat anatomii, schorzeń i ich terapii są powodami, dlaczego właściciel nie powinien leczyć swojego zwierzęcia. Mimo takich samych objawów, przyczyny zapalenia ucha mogą być różne lub drobnoustroje wytworzyły oporność na stosowane do tej pory antybiotyki. Brak oceny otoskopowej kanału słuchowego powoduje bardzo często przeoczenie zalegających ciał obcych, rozrostów, zwężenia kanału czy przerwania błony bębenkowej. Leczenie domowe pozostałościami leków po poprzedniej terapii lub dostępnymi w aptece bez recepty wiąże się z ryzykiem szerzenia się infekcji, pojawieniem się oporności drobnoustrojów i dłuższym cierpieniem zwierzęcia. Niektóre leki mogą działać ototoksycznie, co oznacza ryzyko uszkodzenia słuchu. Obustronne zapalenie uszu może być objawem złożonych procesów jak choroby autoimmunologiczne, w tym alergia pokarmowa lub zaburzenia hormonalne.

Pielęgnacja uszu u psa

Wyrywanie włosów ze zdrowego kanału słuchowego, powoduje mikrouszkodzenia skóry, które mogą sprzyjać nieprawidłowemu zasiedleniu bakteriami i drożdżakami oraz rozwinięciu się zapalenia ucha. Usuwanie włosów ma sens w przypadku oczyszczenia i aplikacji leków do przewodu słuchowego lub u psów z tendencją nadmiernego gromadzenia się i zalegania woszczyny w przewodzie słuchowym. Podczas toalety uszu usuwa się zalegającą woskowinę, która może być przyczyną woszczynowego zapalenia uszu.

Jak zapobiegać zapaleniu ucha u psa?

W przypadku ras zwisłouchych warto raz w tygodniu odsłonić kanał słuchowy psa i sprawdzić, jak wygląda małżowina i wejście do przewodu słuchowego oraz czy dotyk nie powoduje dyskomfortu psa. Jeśli zauważymy zaczerwienienie, wydzielinę o nieprzyjemnym zapachu, warto udać się do lekarza weterynarii. Profilaktyka zapaleń dotyczy przede wszystkim psów z alergią, u których najważniejsza jest odpowiednia dieta i ewentualne stosowanie preparatów do uszu tylko zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego. W przypadku psów z nawracającymi zapaleniami stosowane są środki do uszu regulujące mikrośrodowisko wewnętrzne.

Jakie rasy są najbardziej podatne na zapalenie ucha? 

Niektóre rasy psów, które są uważane za bardziej podatne na problemy z uszami, obejmują:

1. Psy o długich uszach: psy z długimi i opadającymi uszami, takie jak Cocker Spaniele, Basset Hounds czy chart afgański, mogą być bardziej podatne na problemy związane z uchem, ponieważ mniej przewiewne środowisko może sprzyjać rozwojowi bakterii i grzybów.

2. Psy o skróconych uszach: rasy psów z krótkimi i zagiętymi uszami, jak buldogi, mogą być bardziej podatne na problemy z uszami ze względu na ograniczoną wentylację, co sprzyja rozwojowi infekcji.

3. Psy o gęstej sierści: psy o gęstej sierści, takie jak owczarki niemieckie czy golden retrievery, mogą być bardziej podatne na problemy z uszami z powodu utrudnionej wentylacji i utrzymania wilgoci.

4. Psy pływające: nektóre rasy, które uwielbiają pływać, takie jak Labradory, mogą częściej cierpieć na infekcje ucha związane z wodą.

Zapalenia ucha u psa - podsumowanie

Zapalenie ucha u psa to powszechny problem, który może być spowodowany różnymi przyczynami, takimi jak ciała obce, infekcje wirusowe czy bakteryjne. Ważne jest, aby właściciele zdawali sobie sprawę z potencjalnych objawów, takich jak ból, przechylanie głowy czy spadek aktywności, i niebagatelizowali tych symptomów. Skuteczne leczenie wymaga dokładnej diagnozy weterynaryjnej, obejmującej badania kliniczne, cytologiczne i mikrobiologiczne. Pielęgnacja uszu, profilaktyka oraz regularne sprawdzanie zwierzęcia, zwłaszcza u ras podatnych na problemy z uchami, mogą pomóc w uniknięciu lub szybkim rozpoznaniu ewentualnych schorzeń. Warto pamiętać, że leczenie domowe oraz stosowanie nieprzemyślanych środków mogą prowadzić do powikłań i oporności drobnoustrojów, dlatego zawsze zaleca się konsultację z lekarzem weterynarii. Dbałość o higienę uszu i odpowiednia opieka nad zwierzęciem mogą znacząco przyczynić się do utrzymania zdrowia ucha psa.