Choroby prostaty u psów — z jakimi problemami borykają się psy?

Gruczoł krokowy - zburzenia i choroby

Choroby gruczołu krokowego są powodem około 8% wizyt u lekarza weterynarii psów powyżej 10. roku życia. Znaczną część tej grupy pacjentów stanowią niekastrowane samce (psy kastrowane dotykają szczególnie zakażenia bakteryjne gruczołu oraz jego nowotwory). Do najczęstszych zaburzeń w obrębie gruczołu krokowego psa, z którymi lekarze weterynarii spotykają się w codziennej praktyce, należą:  

• łagodny przerost prostaty, 
• zapalenie, 
• torbiele, 
• ropnie, 
• nowotwory. 

Wspomniane jednostki chorobowe często charakteryzują się  podobnymi objawami. Z tego powodu diagnostyka różnicowa chorób prostaty u psa może stanowić wyzwanie. Przyjmuje się, że w rozroście gruczołu krokowego u psów zasadniczo nie ma predyspozycji rasowych, wyraźnie częściej niż inne rasy ze wspomnianym problemem kojarzone są jednak m.in. amstaffy, rottweilery, owczarki niemieckie, sznaucery miniaturowe i jamniki. 

Jaką funkcję pełni prostata i gdzie się znajduje? 

Jej funkcją jest produkowanie wydzieliny wchodzącej w skład spermy oraz stanowiącej nośnik i optymalne środowisko dla plemników. Rozmiary i położenie prostaty u psa są różne w zależności od wieku. Przed osiągnięciem dojrzałości płciowej jest ona niewielka i umiejscowiona dobrzusznie od prostnicy, w kanale miednicznym. Wraz z wiekiem powiększa się z powodu rozrostu tkanki gruczołowej pod wpływem androgenów i może się przemieszczać dogłowowo. Zwykle do mniej więcej 4. roku życia jest obecna w jamie miednicznej, by około 10. roku życia znaleźć się w jamie brzusznej. To przemieszczenie może być przyspieszone przez schorzenia gruczołu krokowego. U niekastrowanych psów prostata przez całe życie ulega rozrostowi i przerostowi pod wpływem androgenów produkowanych przez jądra. Dlatego też u większości psów powyżej szóstego roku życia niepoddanych kastracji chirurgicznej lub chemicznej wystąpi histologiczne łagodne powiększenie prostaty. Zmiany w budowie nie zawsze powodują występowanie objawów klinicznych. Ten zależny od androgenów rozrost może być jednak przyczyną powikłań. 

Objawy kliniczne chorób gruczołu krokowego u psów 

Wiele objawów jest podobnych bez względu na rodzaj choroby gruczołu (wszystkie w jakimś stopniu powodują jego powiększenie i stan zapalny). Można je jednak zaliczyć do kilku głównych grup: 

1. Objawy ze strony układu pokarmowego (szczególnie charakterystyczne, najczęściej problemy z oddawaniem kału, bolesne napinanie się przy defekacji, taśmowaty kał. Objawy często ustępują, gdy w wyniku znacznego powiększenia gruczołu dochodzi do jego przemieszczenia się z jamy miednicznej do jamy brzusznej). 
2. Zmiany ejakulatu (hematospermia, zaburzenia w oddawaniu nasienia, niska jakość nasienia). 
3. Zaburzenia narządu ruchu (bolesności przy poruszaniu się, drętwienia, niedowłady, związane często z równolegle przebiegającymi zapaleniami krążków międzykręgowych). 
4. Objawy ze strony układu moczowego (krwiomocz, kropelkowanie i bolesność przy oddawaniu moczu). 
5. Objawy ogólnoustrojowe (posmutnienie, gorączka, drgawki, wymioty, bolesności nieznanego pochodzenia). 

Metody diagnostyczne w chorobach gruczołu krokowego 

Wstępne rozpoznanie chorób prostaty lekarz weterynarii może ustalić na podstawie szczegółowy wywiad, badanie kliniczne oraz ocenę wydzieliny gruczołu krokowego. Odpowiedź na zastosowane leczenie może być również uznana za potwierdzenie wstępnej diagnozy. 

1. Badanie przez prostnicę. Podczas tego badania lekarz weterynarii ocenia wielkość, kształt, symetrię, konsystencję, przesuwalność i bolesność gruczołu. Zdrowy gruczoł krokowy psa jest gładki, symetryczny, niebolesny i w całości dostępny do badania. U młodych zwierząt jest on nieduży i wyczuwalny dobrzusznie mniej więcej za spojeniem miednicznym. U starszych niekastrowanych samców rozrasta się i może być wyczuwalny w jamie brzusznej. 
2. Diagnostyka obrazowa – USG (szczególnie przydatna w ocenie wielkości gruczołu krokowego i cech jego miąższu). Pozwala poprzez interpretację obrazów właściwie ocenić stan całego narządu, wykluczyć lub potwierdzić występowanie ewentualnych cyst. 
3. Badanie RTG – w tym przypadku dużo mniej wiarygodne, choć pozwala w pewnym stopniu ocenić rozmiar, kształt i umiejscowienie gruczołu krokowego. Przy podejrzeniu nowotworu umożliwia ocenę przynależnych węzłów chłonnych oraz blisko położonych fragmentów układu kostnego – odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa i miednicy (ewentualne przerzuty). 
4. Masaż + wypłuczyny (flushing) – badanie wydzieliny stanowiącej III frakcję nasienia, zwykle pobieranego podczas masażu prostaty przez odbytnicę, ewentualnie wraz z ejakulatem – cytologia, bakteriologia. 
5. Biopsja – zwykle pod kontrolą USG, przez powłoki brzuszne lub przez prostnicę. 

Łagodny rozrost gruczołu krokowego 

Jest najczęstszą chorobą gruczołu krokowego, spotykaną u psów starszych powyżej 6. roku życia. Jest skutkiem stymulacji androgenowej, a także efektem zmiany stosunku androgeny/estrogeny. 

W przypadku łagodnego rozrostu prostaty dochodzi do zwiększenia rozmiarów i liczby komórek nabłonkowych gruczołu krokowego, a także częstego występowania drobnych torbieli wewnątrzgruczołowych (zastój wydzieliny gruczołowej). Początkowo nie występują żadne objawy kliniczne. 

Stan chorobowy może przebiegać podklinicznie lub z w pełni wyrażonymi objawami. Najczęściej występuje rozrost symetryczny. Gruczoł jest wtedy niebolesny, o normalnej konsystencji, choć obecność cyst może niekiedy powodować asymetrię. Pełne potwierdzenie wymaga biopsji, lecz zwykle objawy wystarczają do ustalenia rozpoznania. W leczeniu chodzi o zmniejszenie rozmiarów, co przekłada się na poprawę samopoczucia. By zapobiec wpływowi androgenów na prostatę, zalecana jest kastracja. Pełna inwolucja następuje wtedy po 3-4 tygodniach. 

Nowotwór prostaty 

Nowotwory prostaty dotyczą 5-7% psów z chorobami gruczołu krokowego, których średni wiek wynosi 10 lat (od 5 do 17). W większości przypadków są one diagnozowane już po uogólnieniu się procesu nowotworowego i powstaniu ognisk przerzutów. 

Najczęstszym nowotworem gruczołu krokowego u psów jest gruczolakorak i dotyczy psów w wieku od 8 do 10 lat (sporadycznie jest diagnozowany u młodszych zwierząt). Badania wskazują, że wykastrowane psy są bardziej narażone na wystąpienie nowotworów słabo zróżnicowanych. 

Objawy kliniczne nowotworów gruczołu krokowego u psa w dużej mierze są zależne od zaawansowania choroby nowotworowej, w tym wystąpienia ognisk przerzutowych. Do najczęstszych nieswoistych objawów klinicznych zaliczamy u psa brak apetytu, utratę masy ciała, krwiomocz, problemy z wypróżnianiem, osłabienie kończyn miednicznych. Przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych i kości miednicy często są przyczyną silnego bólu i zaburzeń neurologicznych. 

Podsumowanie 

Choroby gruczołu krokowego są przyczyną dużego odsetka konsultacji lekarsko-weterynaryjnych, szczególnie u starszych psów hodowlanych, wykorzystywanych do rozrodu. Problemy chorobowe gruczołu krokowego, u podstaw których w większości leży stały wpływ androgenów na funkcje narządu, mogą dotyczyć już samców w wieku 2-4 lat. Stąd bardzo ważna jest właściwa interpretacja ewentualnych objawów i sprawna diagnostyka. Wymienione choroby gruczołu krokowego często występują jednocześnie. W większości przypadków leczenie bywa podobne, polegające na wyeliminowaniu lub ograniczeniu wpływu hormonów płciowych (najczęściej poprzez kastrację). Na rynku dostępne są jednak liczne farmaceutyki zarówno o działaniu hormonalnym, jak i przeciwbakteryjnym, mogące w skuteczny sposób zachowawczo leczyć gruczoł krokowy.