Atopowe zapalenie skóry u psa — objawy, diagnostyka, leczenie

Przyczyny atopowego zapalenia skóry

Atopowe zapalenie skóry u psa (AZS) to dziedziczna skłonność do występowania zapalnych i swędzących zmian skóry w reakcji na alergeny środowiskowe. Istotnym faktem jest to, że reakcje te przebiegają z udziałem specyficznej klasy przeciwciał — IgE. Pierwsze objawy choroby pojawiają się zazwyczaj pomiędzy szóstym miesiącem a trzecim rokiem życia psa.

Istnieje szereg ras szczególnie predysponowanych do atopowego zapalenia skóry. Należą do nich m. in. boksery, west highland white terriery, bulterriery, boston terriery, labrador retriver, golden retrievery i shar pei.

W dużym uproszczeniu atopię można uznać za alergię na czynniki środowiskowe takie jak roztocza kurzu domowego, pyłki roślin oraz grzyby. Do kontaktu z alergenami dochodzi poprzez ich inhalację oraz przez skórę. Objawy AZS z reguły nasilają się w okresie wiosennym, letnim i wczesnojesiennym, chociaż nie jest to istotny element diagnostyczny. Ze względu na postępujące zmiany klimatyczne alergeny wywołujące atopię utrzymują się całorocznie, w związku z czym z reguły symptomy choroby mają podobną intensywność niezależnie od pory roku.

Można więc uznać, że atopowe zapalenie skóry u psa stanowi wypadkową czynników dziedzicznych, predyspozycji rasowych i wpływu środowiska zewnętrznego. Terapia atopii polega na przeciwdziałaniu jej objawom, czyli łagodzeniu świądu, stanów zapalnych i ewentualnym odczulaniu pacjenta.

Objawy atopowego zapalenia skóry

Głównym objawem atopowego zapalenia skóry jest świąd doprowadzający do wtórnego stanu zapalnego skóry o charakterystycznym rozmieszczeniu. Zmiany te obejmują zazwyczaj okolicę twarzy (skóra wokół warg i oczu), małżowiny uszne, brzuch, pachwiny, powierzchnie zginaczowe stawów łokciowych, nadgarstkowych i skokowych, skórę przestrzeni międzypalcowych i okolicę odbytu. Charakterystycznym symptomem świądu może więc okazać się wylizywanie oraz ocieranie się głową lub całym ciałem o przedmioty domowe. Pies drapie się również po uszach i pysku.

Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry?

Diagnostyka w przypadku atopowego zapalenia skóry jest podobna do diagnostyki innych chorób psiej skóry i wymaga wyjątkowo ścisłej współpracy pomiędzy właścicielem a lekarzem weterynarii. Rozpoznanie stawia się na podstawie stopniowego wykluczania jednostek chorobowych dających symptomy podobne do AZS. Może to potrwać bardzo długo, dlatego właściciele chorych zwierząt powinni uzbroić się w sporą dozę cierpliwości. Diagnostyka różnicowa w przypadku objawów sugerujących atopowe zapalenie skóry obejmuje:

• alergiczne pchle zapalenie skóry (APZS),
• alergię pokarmową,
• kontaktowe zapalenie skóry,
• przerost flory bakteryjnej lub drożdżaków
• inne pasożyty u psa, np. świerzbowiec lub wszoły.

Warto zaznaczyć, że ostatnia z wymienionych jednostek może wystąpić wtórnie do AZS i stanowić niejako jego objaw. W celu wykluczenia lub potwierdzenia inwazji pcheł lub innych pasożytów zewnętrznych lekarz weterynarii może zdecydować się na wykonanie cytologii skóry, pobranie zeskrobiny lub inne zabiegi dermatologiczne u psa. Diagnostyka alergii u psa polega na przeprowadzeniu ścisłej diety eliminacyjnej przez minimum 6 tygodni.

Rozpoznanie atopowego zapalenia skóry stawia się również w oparciu o tzw. kryteria kliniczne Favrota. Należą do nich:

1. wystąpienie pierwszych objawów choroby przed 3 rokiem życia,
2. przebywanie psa głównie w domu,
3. ustępowanie świądu po podaniu sterydowych leków przeciwzapalnych,
4. obecność samego świądu bez zmian skórnych w początkowej fazie choroby,
5. zmiany skórne obejmujące obwodowe odcinki przednich łap,
6. zmiany skórne na małżowinach usznych, ale:
7. brak zmian skórnych na krawędziach małżowin usznych,
8. brak zmian skórnych w okolicy lędźwiowo-krzyżowej.

Przyjmuje się, że jeśli pies wykazuje minimum 5 z 8 powyższych kryteriów, to w 80% przypadków postawienie diagnozy AZS będzie trafne. Oznacza to jednak, że jednemu na 5 pacjentów wpasowujących się w ten schemat rozpoznanie zostanie postawione błędnie. Zaleca się więc, aby diagnoza atopii polegała na wykluczaniu jednostek chorobowych z listy diagnostyki różnicowej w zestawieniu z kryteriami Favrota. Może to jednak okazać się wymagające w szczególności dla właściciela zwierzęcia. W tej sytuacji opiekun odpowiedzialny jest za wprowadzenie nowej diety zaleconej przez lekarza weterynarii i dopilnowanie, aby przez minimum 6 tygodni pies nie spożywał innego rodzaju pokarmu.

Warto zaznaczyć, że śródskórne testy alergiczne nie są obecnie wykorzystywane jako metoda diagnostyczna. Stanowią one element swoistej immunoterapii odczulającej.

Leczenie atopowego zapalenia skóry

Leczenie atopii polega na objawowym zwalczaniu jej skutków, czyli ograniczaniu świądu i terapii wtórnych infekcji bakteryjnych i grzybiczych.

Jeszcze do niedawna jedyną alternatywą dla psów cierpiących na AZS było długotrwałe stosowanie sterydowych leków przeciwzapalnych, które pomimo doskonałego działania przeciwświądowego w znacznym stopniu obciążały organizm. Całe szczęście na rynku dostępnych jest wiele nowych, skutecznych i bezpiecznych preparatów ograniczających objawy atopii. Można podawać je w formie iniekcyjnej i doustnej. Niestety, wadą przeciwświądowych leków nowej generacji jest ich cena.

Wielu właścicieli decyduje się również na przyczynowe leczenie atopii u swojego pupila. Polega ono na przeprowadzeniu swoistej terapii odczulającej, powstałej w oparciu o przeprowadzone uprzednio testy śródskórne. Warto zaznaczyć, że obecnie nie są one uznawane za metodę diagnostyczną. Testy śródskórne przeprowadza się u psów z potwierdzonym atopowym zapaleniem skóry w celu skomponowania zestawu odczulającego.

Swoista immunoterapia odczulająca nie jest skuteczna w każdym przypadku. Zadowalający efekt terapeutyczny stwierdza się jedynie u 50% pacjentów. U psów, które pozytywnie zareagowały na odczulanie objawy kliniczne ustępują w około 80%. Należy również zaznaczyć, że zdecydowanie się na immunoterapię swoistą nie jest równoznaczne z odstawieniem leków przeciwświądowych. Wadą odczulania, podobnie jak leków przeciwświądowych nowej generacji, jest jego cena, która w zestawieniu z niepewną skutecznością często odstrasza właścicieli chorych czworonogów.

Właściciele zwierzaków chorych na AZS powinni zwrócić szczególną uwagę na utrzymanie zdrowej skóry psa i odpowiednie dodatki do karmy.

Atopowe zapalenie skóry u psa — podsumowanie

Atopowe zapalenie skóry to choroba, z którą niestety boryka się coraz więcej czworonogów. Problem świądu u psów jest bardzo złożony i wymaga wnikliwej diagnostyki oraz zaangażowania ze strony lekarza weterynarii i właściciela. Rozpoznanie atopii może zająć dużo czasu, niemniej jednak dzięki obecności na rynku leków przeciwświądowych nowej generacji jej leczenie jest o wiele łatwiejsze niż jeszcze 20 lat temu.

Alternatywą dla objawowej walki z AZS jest swoista immunoterapia odczulająca. Warto jednak zaznaczyć, że nie zawsze przynosi ona zadowalające efekty kliniczne. Mimo to wielu właścicieli czworonogów decyduje się na nią z nadzieją, że pomoże ona ich zwierzakowi.

Jeśli zauważysz u swojego pupila świąd ciała lub inne niepokojące objawy dermatologiczne — nie lekceważ tego. Wiele jednostek chorobowych może dawać podobne symptomy, np. pchły i wszoły u psa lub alergie pokarmowe i atopia. Jak najszybciej umów się na wizytę u lekarza weterynarii.