Wścieklizna u kota — profilaktyka, objawy i leczenie

Czym jest wścieklizna?

Wścieklizna (łac. rabies) to śmiertelna choroba zakaźna występująca wśród ssaków, w tym także kotów oraz ludzi (z tego względu jest również nazywana zoonozą).

Historia

Pierwsze wzmianki o niej pochodzą prawdopodobnie z czasów starożytnych. Jej objawy zostały przedstawione przez Demokryta około 500 roku p.n.e. W IV wieku p.n.e., w których Arystoteles przestrzegał przed niebezpieczeństwem zostania pogryzionym przez chore psy. W „Historii naturalnej zwierząt” (łac. Historia Animālium) opisał on cierpienie psów objętych tajemniczym schorzeniem. Według niego psiaki miały stawać się drażliwe i agresywne, a zwierzęta, które zostały przez nie zaatakowane, rozwijały podobne symptomy. Pomimo że świat nauki był niezwykle zainteresowany tą chorobą, jej pochodzenie pozostało zagadką aż do XIX wieku.

Louis Pasteur, francuski chemik i mikrobiolog podejrzewał, że wścieklizna spowodowana jest kontaktem z patogenem, nie był jednak w stanie ujrzeć go pod mikroskopem ze względu na słabą rozdzielczość tamtejszych urządzeń. Chcąc zidentyfikować czynnik wywołujący schorzenie, wykonywał wiele eksperymentów. Podczas jednego z nich udało mu się opracować szczepionkę przeciwko chorobie, co stało się momentem przełomowym w badaniach nad wścieklizną.

Etiologia choroby

Wściekliznę wywołuje wirus należący do rodziny Rhabdoviridae i rodzaju Lyssavirus.
Występuje on w siedmiu biotypach. Wirusy biotypu pierwszego są najczęstszą przyczyną wścieklizny u zwierząt naziemnych, z kolei pozostałe biotypy dotyczą w głównej mierze nietoperzy. Mimo tego wszystkie biotypy stanowią niebezpieczeństwo dla człowieka.
Po raz pierwszy wirus wścieklizny został zaobserwowany w 1962 roku wraz z pojawieniem się mikroskopii elektronowej.

W jaki sposób dochodzi do zarażenia wścieklizną?

Patogen przenoszony jest najczęściej za pośrednictwem śliny chorego zwierzęcia stałocieplnego.

Do zakażenia dochodzi zazwyczaj poprzez pogryzienie lub gdy ślina zarażonego zwierzęcia dostanie się na powierzchnię błony śluzowej albo do rany innego ssaka. Możliwe jest również przeniesienie wirusa poprzez transplantację narządów, drogą dospojówkową lub aerogenną. Rezerwuarem wirusa są zwierzęta dzikie (w szczególności lisy, wilki, borsuki, wiewiórki i nietoperze) oraz chore zwierzęta domowe (zazwyczaj są to bezpańskie koty).

Jak wygląda wścieklizna u kota? Objawy i przebieg choroby

Czynnik wywołujący schorzenie atakuje układ nerwowy — prowadzi do zapalenia mózgu i rdzenia kręgowego. Z tego powodu większość zakażonych zwierząt wykazuje symptomy świadczące o zaburzeniach ośrodkowego układu nerwowego (OUN).

Objawy wścieklizny mogą się różnić pomiędzy poszczególnymi osobnikami, jednak najczęściej obejmują gwałtowne zmiany w zachowaniu oraz współwystępujący paraliż. Koty zarażone wirusem wścieklizny przejawiają oznaki niepokoju, apatii lub nadmiernego pobudzenia i drażliwości. Czworonogowi może doskwierać brak apetytu, niechęć do picia, zazwyczaj spokojny i przyjazny mruczek staje się agresywny, lub odwrotnie. Bezdomne mruczki, które na co dzień wykazywały strach przed człowiekiem, nagle zaczynają do niego lgnąć.
Powyższe symptomy postępują stopniowo.

Przebieg wścieklizny dzieli się na trzy fazy:

1. Faza prodromalna (tzw. faza zwiastunowa)
   Trwa około 2-3 dni. Zarażone zwierzę uporczywie liże i drapie miejsce wniknięcia patogenu do organizmu. Może pojawić się gorączka, wymioty, osłabienie, nadmierna wokalizacja. Zauważalne są zmiany behawioralne np. wzmożony lęk.

2. Faza podniecenia (tzw. faza wściekła lub szałowa)
   Trwa około 1-7 dni. Nazwa schorzenia wywodzi się z objawów, które występują w tym okresie. Obejmują one znaczne podniecenie, zdenerwowanie, agresję (tzw. wściekłość). Pojawia się ślinotok, omamy, źrenice stają się rozszerzone. Chore zwierzę zamknięte w klatce może rzucać się i atakować metalowe pręty. Ta faza jest szczególnie niebezpieczna, ponieważ poirytowany czworonóg może ugryźć i zarazić wścieklizną.

3. Faza paralityczna
   Trwa 2-4 dni i obejmuje końcowy etap choroby. Ponieważ dochodzi do porażeń mięśni i kończyn, obserwuje się problemy z poruszaniem, drgawki, kot posiada trudności w przełykaniu, widoczna jest tocząca się piana z pyska. Z powodu postępującego paraliżu kot traci przytomność i zapada w śpiączkę.

Wyróżnia się dwie postacie wścieklizny: formę gwałtowną (szałową) i cichą (utajoną). Postać szałowa przejawia się nasilonymi symptomami behawioralnymi, forma cicha przebiega bez fazy podniecenia (dominują objawy paralityczne).

Śmierć następuje do 10 dni od momentu wystąpienia pierwszych objawów. Zwierzę umiera z powodu porażenia mięśni oddechowych.

Jak rozpoznać wściekliznę? Diagnostyka

Rozpoznanie wścieklizny u żywego kota bywa trudne, ponieważ jej wczesne stadia łatwo pomylić z inną chorobą lub zaburzeniami zachowania.

Wirus wścieklizny jest nieobecny we krwi, moczu oraz kale zwierzęcia, jest za to stwierdzany w płynie mózgowo-rdzeniowym oraz ślinie chorych zwierząt. Nie zawsze możliwe jest zdiagnozowanie choroby w ten sposób. Obecnie ostateczne rozpoznanie choroby stawiane jest pośmiertelnie, między innymi za pomocą badań histopatologicznych.

W przypadku wystąpienia podejrzeń dotyczących wścieklizny u kota niezbędne jest podjęcie natychmiastowych środków zaradczych. Należy pilnie skontaktować się z powiatowym lekarzem weterynarii, który oceni sytuację i doradzi, jakie dalsze kroki są wskazane. Wstrzymajmy się z wizytą u lekarza weterynarii bez wcześniejszego uprzedzenia specjalisty.

Leczenie — możliwości i ograniczenia

Niestety pomimo postępu medycyny wścieklizna nadal uznawana jest za chorobę nieuleczalną, która prowadzi do śmierci. Gdy dojdzie do zakażenia, jedyną możliwością terapii jest leczenie objawowe, które pozwala złagodzić nasilenie dokuczliwych symptomów i odejść zwierzęciu w jak najmniejszych cierpieniach. Z tego powodu tak ważne jest podjęcie odpowiednich działań profilaktycznych, które pozwalają na ograniczenie tej groźnej choroby.

Koty podejrzane o zakażenie wirusem poddane są obserwacji, a w przypadku uzasadnionej decyzji powiatowego lekarza weterynarii — zabiegowi eutanazji kota.

Jak chronić swojego kota przed wścieklizną?

Jedynym sposobem skutecznej ochrony są szczepienia przeciwko wściekliźnie. Zaszczepić należy przede wszystkim koty wychodzące, zwłaszcza mieszkające na terenach w pobliżu siedlisk dzikich zwierząt.

Pomimo że obecnie w Polsce nie ma obowiązku szczepienia kotów (!!!) przeciwko tej chorobie (oprócz czworonogów, które żyją na obszarze zagrożonym wystąpieniem wścieklizny), jest ono jednak zdecydowanie zalecane. Po podstawowym szczepieniu dawki przypominające podaje się mruczkom co 2-3 lata.

Wścieklizna u kota — podsumowanie

Wścieklizna to zakaźna choroba, która występuje u ssaków, w tym kotów i ludzi. Czynnikiem etiologicznym jest wirus wścieklizny, który zazwyczaj przenoszony jest wraz ze śliną chorego zwierzęcia.
Do zainfekowania dochodzi zazwyczaj poprzez pogryzienie przez zakażone zwierzę.

W przebiegu wścieklizny wyróżnia się trzy fazy: fazę prodromalną, podniecenia oraz paralityczną. Do częstych objawów choroby należą nagłe zmiany behawioralne, na przykład nadmierne pobudzenie, agresja, drażliwość. Niektóre zwierzęta mogą stać się apatyczne i ospałe oraz izolować się od otoczenia. W ostatnim stadium choroby dochodzi do paraliżu, a zwierzę umiera 10 dni po wystąpieniu pierwszych oznak zakażenia z powodu porażenia mięśni oddechowych.

Ostateczne zdiagnozowanie wścieklizny u kota odbywa się po jego śmierci. Niestety wścieklizna jest uznawana za schorzenie nieuleczalne, dlatego tak ważna jest profilaktyka. Należy do niej regularne szczepienie kota, szczególnie jeśli jest on wychodzący i ma kontakt z bezdomnymi lub dzikimi zwierzętami.

W przypadku podejrzenia choroby ważne jest podjęcie odpowiednich środków ostrożności dla bezpieczeństwa zarówno zwierzęcia, jak i ludzi.