Nadczynność tarczycy u kota - przyczyny, objawy i leczenie

Częstotliwość występowania nadczynności tarczycy u kotów stale rośnie. Choroba ta wynika ze wzmożonej produkcji oraz wydzielania hormonów (tyroksyny i trijodotyroniny) przez gruczoł tarczowy. U kotów występuje zwykle wskutek rozwoju gruczolaka narządu.

Nadczynność tarczycy jest rozpoznawana u 1,5-11,4% osobników starszych i w średnim wieku na całym świecie. Może dotyczyć również młodszych kotów, choć w ich przypadku stwierdza się ją znacznie rzadziej. Hormony produkowane w nadmiarze przez tarczycę oddziałują na cały organizm, szczególnie na metabolizm oraz czynność układu krążenia i układu oddechowego.

U większości pacjentów w gabinecie weterynaryjnym rozpoznanie tej choroby jest łatwe. Zdarza się jednak, że w niektórych przypadkach potrzebne są bardziej rozszerzone badania, w tym oznaczenie całego panelu hormonów tarczycy.

Nadczynność tarczycy u kota - przyczyny

Nie są znane jednoznaczne przyczyny rozwoju nadczynności tarczycy u kotów. Większość kotów (98%) cierpi na łagodne rozrosty nowotworowe tego gruczołu, a tylko 2% kotów z nadczynnością tarczycy ma złośliwego raka. W obu przypadkach dochodzi do nadprodukcji hormonów. Rozważa się wiele czynników predysponujących do ich powstawania.

Badania wykazały, że istnieją predyspozycje genetyczne do tej choroby. Koty syjamskie i koty birmańskie są mniej narażone na jej wystąpienie, natomiast koty himalajskie chorują częściej. Wyższa zachorowalność jest również związana ze wzrostem liczby zwierząt żyjących w domach i karmionych komercyjną karmą oraz wydłużeniem okresu życia.

Badania epidemiologiczne pozwoliły stworzyć listę substancji, które w połączeniu z innymi działają niekorzystnie. Wśród nich znajdują się fenole i chlorowane węglowodory. Ponadto większość kotów z nadczynnością tarczycy korzystała z zapachowych żwirków lub była żywiona karmą puszkową, która mogła zawierać inne toksyczne substancje.

Wiele z nich przyczynia się nie tylko do zanieczyszczenia środowiska, ale może również stymulować wydzielanie hormonu przez przysadkę - tyreotropiny (TSH), oddziałującego bezpośrednio na tarczycę lub działać jak mitogeny, czyli czynniki indukujące dzielenie się komórek. Na rozwój choroby może mieć również wpływ różna zawartość jodu w pokarmie. Żadne badania nie obejmowały jednak długotrwałego wpływu danej substancji na zwierzę, w wyniku którego miałaby rozwinąć się nadczynność tarczycy.

Nadczynność tarczycy u kota - objawy

Ponieważ choroba ta i jej objawy kliniczne mają często charakter podstępnie postępujący, mogą minąć miesiące, a nawet lata, zanim właściciel je zauważy. Wiele opiekunów interpretuje zwiększony apetyt i podwyższoną aktywność jako oznaka dobrego stanu zdrowia. Objawy kliniczne mogą być nieznaczne, łagodne lub nie występować wcale.

Wśród objawów nadczynności tarczycy wyróżnia się:

• utratę masy ciała,
• nadmierny apetyt,
• wielomocz,
• nadmierne pragnienie,
• zwiększoną wokalizację,
• przyspieszenie tętna i oddechów,
• wymioty, biegunkę u kota,
• zwiększoną utratę sierści i jej zmatowienie,
• posmutnienie,
• zwiększoną aktywność, a nawet agresywność,
• objawy ze strony układu oddechowego i krążenia - przyspieszony oddech, duszność, kaszel u kota,
• objawy nerwowo-mięśniowe - drgawki, drżenia, dobrzuszne wygięcie szyi.

Nadczynność tarczycy u kota - rozpoznanie

Hormony tarczycy wpływają na pracę wielu narządów, dlatego na obraz kliniczny kota z nadczynnością tarczycy składa się wiele objawów. Żaden z nich nie jest jednak charakterystyczny wyłącznie dla tej choroby. Czasem jej symptomy mogą być niemalże niezauważalne. Zdarza się często, że wszelkie zmiany w zachowaniu kota są ignorowane przez właścicieli, którzy sądzą, iż wynikają one z procesu starzenia.

Lekarz weterynarii po przeprowadzeniu wywiadu i badania klinicznego, a także zleceniu badań dodatkowych może postawić wstępne rozpoznanie. Wiele kotów w średnim i starszym wieku często posiada inne choroby współistniejące, które utrudniają rozpoznanie.

U około 90% kotów nadczynność tarczycy może być prawidłowo rozpoznana na podstawie pojedynczych wyników, wskazujących na podwyższenie T4 w surowicy. W przypadku pozostałych 10% postawienie diagnozy nie okazuje się proste. Utrudnione jest poprzez różnice między poszczególnymi pacjentami, niuanse charakterystyczne dla ras i częste występowanie współistniejących chorób u pacjentów geriatrycznych.

Fałszywie ujemny wynik badania krwi może opóźniać rozpoznanie i prowadzić do znacznego rozwoju choroby u zwierzęcia, a wynik fałszywie dodatni często przyczynia się do nieprawidłowego rozpoznania i wystąpienia niedoczynności tarczycy na skutek leczenia farmakologicznego.

Pomocne okazuje się również potwierdzenie obecności rozrostu lub zmian w strukturze gruczołu tarczowego w badaniu ultrasonograficznym.

Diagnostyka różnicowa u kota podejrzanego o nadczynność tarczycy powinna obejmować cukrzycę, zaburzenia wchłaniania w jelitach i niestrawność, nowotwory (szczególnie chłoniaka przewodu pokarmowego), przewlekłą niewydolność nerek i pasożyty jelitowe. Lekarz weterynarii ustala ostateczne rozpoznanie choroby na podstawie długotrwale podwyższonego stężenia hormonów tarczycy we krwi oraz obecności jednego lub więcej objawów klinicznych.

Nadczynność tarczycy u kota - leczenie

Nadczynność tarczycy jest chorobą zagrażającą życiu. Celem leczenia jest przywrócenie prawidłowego poziomu hormonów przy jednoczesnym unikaniu niedoczynności tarczycy i minimalizowaniu efektów ubocznych. Wyróżniamy cztery formy leczenia - zastosowanie jodu radioaktywnego, leczenie farmakologiczne, chirurgiczne usunięcie tarczycy oraz wprowadzenie diety.

Terapia jodem radioaktywnym lub chirurgiczne usunięcie tarczycy zarezerwowane są dla kotów młodych, niewykazujących objawów chorób towarzyszących. U zwierząt starszych, z innymi chorobami oraz gdy właściciel nie decyduje się na leczenie nieodwracalne, stosuje się długoterminowo leki przeciwtarczycowe oraz dietę. Dodatkowo przed zabiegiem chirurgicznym usunięcia tarczycy stosuje się terapię farmakologiczną, aby ustabilizować stężenie hormonów tarczycy.

Większość kotów z nadczynnością tarczycy podczas terapii farmakologicznej uzyskuje prawidłowy poziom hormonów w ciągu 2-3 tygodni od rozpoczęcia leczenia. Po tym czasie lekarz weterynarii sprawdza stężenie hormonu T4 i w razie potrzeby modyfikuje dawkę.

Operacja może dotyczyć jednego lub obu płatów tarczycy. Zabieg jednostronny wykonuje się, gdy proces patologiczny obejmuje tylko jeden płat. Wiąże się z nim możliwość wystąpienia powikłań, takich jak hipokalcemia, porażenie nerwu krtaniowego bądź powrót nadczynności tarczycy, gdy zmieniona tkanka nie zostanie usunięta w całości. Jednostronne usunięcie tarczycy powoduje przejściową niedoczynność tarczycy trwającą 1-3 miesiące. Natomiast po zabiegu obustronnym konieczne jest suplementowanie hormonów.