Polskie rasy koni. Które rasy z rodzimego rynku cieszą się uznaniem?

Polski Związek Hodowców Koni

Początki zorganizowanej hodowli koni w Polsce sięgają XIX wieku. W 1885 roku utworzono Poznańskie Towarzystwo Zapisywania Klaczy w Księgi Rodowodowe, które stanowiło pierwowzór współczesnego Polskiego Związku Hodowców Koni powołanego w 1956 roku. Związek prowadzi księgi stadne i nadzoruje dobór klaczy i ogierów do rozrodu. Zajmuje się też programami ochrony ras koni rodzimych i kontrolą pochodzenia zwierząt przy pomocy badań genetycznych.

Polskie rasy koni

Polski Związek Hodowców Koni obecnie prowadzi księgi stadne dla dziewięciu ras koni. Opracowano dla nich programy hodowlane, metody oceniania wartości użytkowej oraz próby szacowania wartości hodowlanej. Konie dopuszczone do rozrodu muszą mieć udokumentowane pochodzenie, odpowiednią budowę oraz przejść stacjonarne lub polowe próby dzielności (dotyczy wszystkich ogierów i klaczy niektórych ras). Z hodowli wykluczane są m.in. zwierzęta cierpiące na schorzenia dziedziczne (np. szpat kostny, porażenie krtani) i obustronną ślepotę — zawsze sprawdza się, jak widzi koń.

Konie wielkopolskie

Konie rasy wielkopolskiej powstały w wyniku krzyżowania zwierząt z rejonu Wielkopolski z końmi trakeńskimi, wschodniopruskimi i pełnej krwi angielskiej. Zorganizowana hodowla koni rozpoczęła się w 1829 w Stadzie Ogierów w Sierakowie.

Obecnie u koni wielkopolskich wyróżnia się typ wierzchowy i wszechstronnie użytkowy. Są to zwierzęta o atletycznej budowie i sprężystym ruchu. Klacze muszą mierzyć minimum 158 cm w kłębie, natomiast ogiery 160 cm.

Konie rasy małopolskiej

Rasa małopolska powstała na terenie południowo-wschodniej Polski, a wpływ na typ tych koni miały przede wszystkim warunki środowiskowe regionu. Początki selekcji sięgają XVII wieku — w tym okresie lokalna populacja klaczy była krzyżowana z ogierami ras orientalnych (tureckimi, perskim, turkmeńskimi). Natomiast od XIX wieku kryto końmi półkrwi chowu krajowego lub zagranicznego oraz reproduktorami z czystych linii koni arabskich i angielskich. Obecnie do rasy małopolskiej się konie głównie półkrwi angloarabskiej. Wyróżnia się także typ orientalny i furioso-przedświt. Są przeznaczone do wszystkich dyscyplin jeździeckich, zwłaszcza WKKW (wszechstronnego konkursu konia wierzchowego).

Konie rasy śląskiej

Koń rasy śląskiej wywodzi się od szlachetnych klaczy utrzymywanych w rejonie Śląska, krzyżowanych z ogierami oldenburskimi i wschodniofryzyjskimi. Obecnie centrum hodowlanym rasy jest Stado Ogierów Książ. Ślązaki to konie o masywnej, lecz harmonijnej budowie. Stary typ charakteryzuje duża rama, ciężka głowa osadzona na mocno umięśnionej szyi; dopuszczalny jest garbonosy profil. Konie te są zwykle uczone pracy w zaprzęgach. Nowy typ został uszlachetniony, jest lżejszy, przez co częściej użytkowany wierzchowo.

Obecnie populacja koni śląskich w Polsce jest bardzo mało, co skutkuje obawami o różnorodność genetyczną i większe ryzyko wad wrodzonych w niedalekiej przyszłości.

Polski koń sportowy

Polski koń szlachetny półkrwi to stara nazwa tej rasy, nieoficjalnie jeszcze często używana. Księgi stadne zostały utworzone w 1977. Celem hodowlanym było stworzenie sportowych wierzchowców, które rywalizowałyby z najlepszymi na arenie międzynarodowej. Wyróżnia się cztery typy:

• A — ujeżdżeniowy,
• B — skokowy,
• C — WKKW,
• D — zaprzęgowy.

W rodowodach polskich koni sportowych można znaleźć m.in. przedstawicieli rasy wielkopolskiej, małopolskiej, śląskiej i angielskiej. W rozrodzie mogą być wykorzystywane konie wpisane do ksiąg Światowej Federacji Hodowli Koni Sportowych.

Polski koń zimnokrwisty

Pierwszą księgę konia zimnokrwistego utworzono dopiero w 1964, ale rasa ta ma długą i bogatą historię. Udział w jej tworzeniu miały importowane z zachodu konie, głównie ogiery rasy bretońskiej, ardeńskiej, belgijskiej czy perszerońskiej. Unikalne wpływy środowiskowe sprawiły, że w XIX wieku wyróżniono wiele typów polskiego konia zimnokrwistego, z których do dzisiaj przetrwały dwa — sokólski i sztumski.

Konie zimnokrwiste mają tzw. konstytucję limfatyczną — cechuje je wolna przemiana materii, mocno rozwinięta muskulatura, tkanka łączna i tkanka tłuszczowa. Zwykle są spokojne i wytrzymałe, przez co w przeszłości były użytkowane jako zwierzęta pociągowe.

Konik polski

Koniki polskie wywodzą się od dzikich tarpanów, które do końca XVIII wieku można było spotkać na terenach obecnej Polski. Rasa uważana jest za zagrożoną wyginięciem i wymaga ochrony. Koniki polskie są bardzo wytrzymałe, odporne na choroby i łatwo przystosowują się do nowych warunków. Są użytkowane w rekreacji, ale spełniają też rolę w ochronie środowiska — wypasane są na terenach stanowiących ostoję ptaków, by utrzymać tam łąkowe siedliska m.in. w Dolinie Górnej Narwi i Puszczy Knyszyńskiej.

Koniki polskie mierzą 130-140 cm. Umaszczenie koni dopuszczonych do dalszej hodowli musi być myszate z charakterystyczną ciemną pręgą biegnącą przez grzbiet.

Koń huculski

Hucuły należą do najstarszych polskich ras koni. Wiele wieków były hodowane na terenie Karpat Wschodnich, Karpat Lesistych i w rejonie Huculszczyzny, gdzie srogie warunki środowiskowe ukształtowały w nich odporność, mocne zdrowie i wytrzymałość.

Hucuły to dobrze umięśnione konie o mocnych kopytach, charakteryzujące się dynamicznym ruchem. Mierzą od 132 do 145 cm w kłębie, jednak ze względu na swoją siłę mogą być użytkowane nawet przez niektórych dorosłych jeźdźców. Najlepiej czują się utrzymywane wolnowybiegowo, dobrze radzą sobie w trudnym, górskim terenie.

Arden polski

Do niedawna konie ardeńskie wpisywanie były do księgi konia zimnokrwistego. Wzrost popularności tej rasy w ostatnich latach sprawił, że utworzono dla nich osobny program hodowlany. Pochodzą z Belgii i Francji, a na teren Polski trafiły w latach powojennych. Cechują się masywną budową, dużą wytrzymałością i spokojnym charakterem, przez co obecnie są chętnie użytkowane w rekreacji i hipoterapii.

Kuc

Księga stadna kuca polskiego jest rejestrem różnych ras i typów kuców hodowanych na terenie Polski m.in. szetlandzkich, fiordzkich czy felińskich. Jej utworzenie po 2000 roku miało na celu usystematyzowanie pracy hodowlanej.

Polska hodowla koni

W Polsce prowadzi się obecnie dziewięć ksiąg stadnych. Wśród hodowanych ras warto wyróżnić konika polskiego i hucuła, dla których polskie dokumenty stanowią tzw. księgę macierzystą — początek hodowli rasy na świecie.