Zapalenie trzustki u psa - objawy, leczenie, dieta

Co to jest trzustka? 

Trzustka jest narządem leżącym po prawej stronie jamy brzusznej psa. W badaniach obrazowych szukamy jej wzdłuż żołądka i dwunastnicy. Trzustka produkuje enzymy biorące udział w trawieniu, a także hormony m.in. insulinę, która bierze udział w regulacji poziomu cukru we krwi. 

Kiedy mamy do czynienia z zapaleniem trzustki u psa? 

Fizjologicznie enzymy trzustkowe wydzielane są do światła jelita w postaci proenzymów, które są aktywowane do czynnych enzymów, biorących udział w trawieniu pokarmu. W przypadku zapalenia, enzymy te aktywowane zostają już w trzustce, co prowadzi do uszkodzenia nie tylko tego narządu, ale i struktur mieszczących się w jego okolicy. W wyniku trwającego procesu zapalnego dochodzi do samotrawienia trzustki, co stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia psa. 

Rodzaje zapalenia trzustki 

Wyróżniamy dwa rodzaje zapalenia trzustki: ostre i przewlekłe. Ostre zapalenie trzustki może przybrać łagodną postać obrzękową lub cięższą postać krwotoczną. Postać ostra zapalenia trzustki może przejść w formę przewlekłą. 

Czynniki predysponujące do zapalenia trzustki 

Zapalenie trzustki może dotknąć każdego psa. Uważa się, że istnieje kilka czynników predysponujących do wystąpienia ostrej formy tego schorzenia, m.in. otyłość, wysokotłuszczowa dieta, choroby układu endokrynologicznego, tj. niewydolność tarczycy, leki czy toksyny. Częste przypadki zapalenia trzustki lekarze weterynarii obserwują w okolicy świąt, kiedy wielu właścicieli dzieli się swoim obiadem z psim przyjacielem. Nawet niewielki kęs tłustego boczku z talerza opiekuna może stanowić zagrożenie dla psa, może bowiem przyczyniać się do rozwoju zapalenia trzustki. Pancreatitis częściej dotyka także psów, które mają dostęp do jedzenia ze śmietnika, dlatego tak ważne jest jego zabezpieczenie przed twoim zwierzakiem. Uważa się, że niektóre rasy są bardziej predysponowane do wystąpienia tej choroby, m.in. sznaucer miniaturowy, pudel miniaturowy, cocker spaniel. Ponadto zapalenie trzustki częściej obserwujemy u psów w średnim wieku lub starszych, otyłych, płci żeńskiej. 

Objawy ostrego zapalenia trzustki 

W przypadku ostrego zapalenia trzustki u psa najczęstsze objawy obejmują: 

• mdłości (w przypadku ich występowania pies mlaszcze), 
• bardzo silnie nasilone wymioty, gorączka, 
• bardzo silny ból brzucha, 
• silną biegunkę, 
• brak apetytu, 
• osłabienie, 
• wzdęty brzuch. 

W trakcie ataku ostrego pancreatitis pies może przybierać charakterystyczną, "modlącą się" pozycje, gdzie tylne nogi pozostają wyprostowane, przednie zgięte, a głowa opiera się o podłogę. Choroba ta powoduje silną boleść brzucha, dlatego zwierzę często jest agresywne, nie daje się dotknąć, nie chce jeść i pić. Nieleczone ostre zapalenie trzustki może prowadzić do powstania sepsy i śmierci zwierzęcia. 

Objawy przewlekłego zapalenia trzustki 

Przewlekłe zapalenie trzustki ma łagodniejszy przebieg niż ostre pancreatitis. Objawy kliniczne przewlekłego zapalenia trzustki są zwykle niespecyficzne i łagodne, co sprawia, że diagnoza jest dużo trudniejsza. Powoduje ono zmniejszenie lub brak apetytu, posmutnienie, luźne stolce, epizody biegunek. Właściciele często zgłaszają, że pies jest “jakiś nieswój”. W niektórych przypadkach można zaobserwować epizodyczne, nawracające wymioty czy ból brzucha. Przewlekłe pancreatitis często związane jest z innymi stanami zapalnymi narządów jamy brzusznej, zwłaszcza przewodu pokarmowego (tj. nieswoiste zapalenie jelit), wątroby (tj. przewlekłe zapalenie wątroby u psów), a nawet nerek (tj. zapalenie nerek). Mogą one wywoływać dodatkowe objawy kliniczne. Częstym następstwem przewlekłego zapalenia trzustki jest cukrzyca. W przypadku wystąpienia cukrzycy charakterystyczne jest zwiększenie pragnienia (polidypsja- PD) i zwiększona ilość wydalanego moczu (poliuria - PU). 

Diagnostyka zapalenia trzustki u psa 

Objawy występujące w przypadku zapalenia trzustki są mało charakterystyczne, dlatego diagnostyka tej choroby bywa kłopotliwa, opiera się przede wszystkim o badanie kliniczne, USG brzucha i badania krwi. 

W badaniu klinicznym lekarz weterynarii może zauważyć silną bolesność okolicy brzucha, objawy odwodnienia (suchość błon śluzowych, zwiększony czas wypełniania kapilarnego, wolniejszy czas powrotu fałdu skóry), wychudzenie, czasem gorączkę czy zażółcenie błon śluzowych. 

W badaniu morfologicznym krwi może pojawić się leukocytoza, wzrost hematokrytu czy trombocytopenia, jednak wskaźniki te nie są swoiste dla tej choroby. W biochemii możemy zauważyć hipokaliemię, hipochloremię, azotemię oraz spadek stężenia białka całkowitego. W związku z uszkodzeniem miąższu trzustki obserwujemy wzrost poziomu glukozy. Parametrami, które mogą sugerować zapalenie trzustki u psa jest amylaza i lipaza. Enzymy te wzrastają jednak nie tylko w przebiegu pancreatitis, ale w chorobach wątroby, nerek czy jelit. W przebiegu zapalenia trzustki u psa obserwujemy także wzrost ALT, AST, GGTP (enzymów wątrobowych) czy bilirubiny. 

Wskaźnikiem charakterystycznym jedynie dla zapalenia trzustki jest wzrost tzw. TLI (test immunoreakcyjny wykrywający cząstki trypsynopodobne). Należy pamiętać, że prawidłowy poziom tego parametru nie świadczy o braku pancreatitis . Najbardziej czułym i swoistym testem wykrywającym zapalenie trzustki u psa jest cPL (specyficzna psia lipaza trzustkowa). Podobnie czułą metodą jest metoda kalorymetryczna tzw. DGGR. 

Trzustka jest trudna do oceny podczas badania USG. Nierzadko pomimo występowaniazmian chorobowych w obrębie narządu obraz może być prawidłowy. 

Leczenie zapalenia trzustki 

Leczenie zapalenia trzustki u psa różni się, w zależności od rodzaju schorzenia, nasilenia objawów czy powodów jego powstania. 

Ostre zapalenie trzustki leczenie 

W ciężkich przypadkach ostre pancreatitis jest stanem zagrażającym zdrowiu i życiu psa, dlatego konieczne jest jak najszybsze wdrożenie intensywnej terapii. Leczenie psa może wymagać leczenia stacjonarnego i hospitalizacji. O wdrożeniu leczenia i wyborze metod terapii zawsze powinien decydować lekarz weterynarii. 

Płynoterapia 

W celu ograniczenia odwodnienia, uzupełnienia niedoborów wodno- elektrolitowych, a także wyrównaniu poziomu glukozy we krwi w przebiegu ostrej formy zapalenia trzustki u psa konieczne jest zastosowanie dożylnej płynoterapii. Najczęściej stosuje się płyn izotoniczny (np. roztwór Ringera z mleczanem, 0,9% chlorek sodu). 

Środki przeciwbólowe 

Zapalenie trzustki jest jednym z najbardziej bolesnych schorzeń. Dlatego tak ważne jest zastosowanie odpowiednio silnego środka przeciwbólowego. W leczeniu stosuje się opioidy, ketaminę czy lidokainę w formie infuzji dożylnych. Przy mniejszym nasileniu objawów bólowych możliwe jest zastosowanie środków doustnych tj. tramadol czy gabapentyna. NLPZ w tym przypadku zazwyczaj nie są zalecane. Gdy pacjent zaczyna jeść, zwykle przechodzi na leki doustne, takie jak tramadol i/lub gabapentyna. 

Antybiotyki 

Najnowsze badania wskazują, że antybiotykoterapia ostrego zapalenia trzustki nie jest konieczna. Uważa się bowiem, że jest to jałowy proces zapalny, któremu często towarzyszy gorączka i leukocytoza. Wskazania do stosowania antybiotyków to brak odpowiedzi na agresywne leczenie wspomagające, martwica trzustki z wtórnym zakażeniem/ropień lub smoliste stolce,  które prawdopodobnie są spowodowane przemieszczeniem bakterii z jelita cienkiego. Jeśli jest to wskazane, należy rozważyć zastosowanie antybiotyków pozajelitowych o szerokim spektrum działania, które są skuteczne przeciwko patogenom przewodu pokarmowego (np. amoksycylina z kwasem klawulanowym). 

Dietoterapia 

U psów cierpiących na ostre panceatitis należy wdrożyć lekkostrawną dietę, o obniżonej zawartości tłuszczu. W przeszłości zalecano „odpoczynek” trzustki podczas napadów zapalenia poprzez wstrzymanie żywienia doustnego. Dziś praktyka ta jest coraz rzadziej stosowana. Istnieje coraz więcej dowodów na to, że wczesne żywienie dojelitowe przyspiesza leczenie i regenerację organizmu. W szczególności wykazano, że karmienie doustne zmniejsza niedrożność jelit i powstawanie stanów zapalnych, stymuluje regenerację błony śluzowej jelit i zapobiega niedożywieniu. W niektórych przypadkach u psów w przebiegu choroby konieczne jest zastosowanie sondy nosowo-przełykowej lub nosowo-żołądkowej i karmienie przez sondę. 

Leki przeciwwymiotne 

Wymioty i związany z nudnościami brak apetytu są najczęściej występującym objawem ostrego pancreatitis. W leczeniu rutynowo stosuje się kilka leków przeciwwymiotnych, tj. maropitant, rzadziej metoklopramid czy ondansetron. 

Leki zobojętniające kwas żołądkowy 

Leki zobojętniające kwas żołądkowy stosuje się w celu zmniejszenia ryzyka powstania wrzodów żołądka. Lekami z wyboru są tu inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol, pantoprazol) i antagoniści receptora histaminowego typu 2 (H2) (np. famotydyna). 

Przewlekłe zapalenie trzustki 

Leczenie przewlekłego zapalenia trzustki u psa, polega na ograniczeniu wydzielania enzymów trawiennych. W tym celu stosuje się odpowiednią dietę, najlepiej lekkostrawną, niskotłuszczową, o zmniejszonej zawartości białka. Ponadto stosuje się suplementacje gotowymi preparatami z enzymami trawiennymi. W przypadkach, kiedy u psa występuje zjawisko hiperlipidemii, stosuje się leki obniżające cholesterol i poziom triacylogiceroli. 

Postępowanie z psem po zapaleniu trzustki 

U psów, które przeszły zapalenie trzustki należy wprowadzić dożywotnią dietę o obniżonej zawartości tłuszczu. W niektórych przypadkach konieczna jest także suplementacja na przykład enzymów trzustkowych czy witamin z grupy B. U psa, w wyniku powikłań po zapaleniu trzustki, może dojść do rozwoju cukrzycy. U tych pacjentów wdraża się leczenie egzogenną insuliną.