Wysoki mocznik u psa — diagnoza, objawy, rokowanie

Badanie krwi u psa często wykonuje się, aby sprawdzić, czy ma on chore nerki. Zdarza się, że właściciel otrzymuje wyniki badań laboratoryjnych przed konsultacją z lekarzem weterynarii. Brak zrozumienia przekroczonych zakresów referencyjnych nierzadko stanowi powód zatroskania.

Jednym z parametrów będących przyczyną zmartwień psich opiekunów związanych z niewydolnością nerek jest mocznik (BUN — blood urea nitrogen). Czy jednak zawsze jego wysoki poziom powinien przyczyniać się do niepokoju?

Skąd bierze się mocznik we krwi psa?

Mocznik to substancja powstająca w wyniku przemian amoniaku w wątrobie. Cykl mocznikowy (ornitynowy) jest nieodzownym elementem katabolizmu (czyli rozpadu) białek, z których to w dużej mierze składa się dieta naszych czworonogów. Warto więc wiedzieć skąd we krwi psa bierze się mocznik.

Proces trawienia białek ma miejsce dzięki działalności specjalnych enzymów żołądkowych i jelitowych, proteaz, które tną proteiny na mniejsze części — aminokwasy. Są to substancje chemiczne wchłaniane do krwi i transportowane do wątroby, gdzie ulegają kolejnemu procesowi — dezaminacji. Polega on na odłączeniu reszty amonowej od aminokwasu, w wyniku czego powstaje bardzo toksyczny dla psiego organizmu jon amonowy. W celu przekształcenia go w bezpieczniejszy związek — mocznik, jon ten jest natychmiastowo włączany w cykl mocznikowy.

Duże stężenia mocznika we krwi są niebezpieczne, dlatego organizm na bieżąco musi pozbywać się jego nadmiaru. Ma to miejsce w trakcie filtracji kłębuszkowej w nerkach.

Objawami mocznicy są m.in. wymioty, brak łaknienia, krwawienia z przewodu pokarmowego, owrzodzenie jamy ustnej i zaburzenia nerwowe.

Warto mieć świadomość tego, że wysoki mocznik u psa nigdy nie powinien być oceniany jako pojedynczy parametr. Razem z poziomem kreatyniny i innych niebiałkowych związków azotu w krwi i surowicy stanowi on definicję azotemii. Interpretując stężenie BUN należy koniecznie skorelować go z innymi wynikami.

Do podwyższenia mocznika we krwi mogą przyczynić się choroby nerek i wątroby, odwodnienie, dieta wysokobiałkowa oraz krwawienia z przewodu pokarmowego.

Odwodnienie

Pierwszym i bardzo częstym powodem podniesienia poziomu mocznika jest odwodnienie psa. Wynika to ze zmniejszonego przesączania nerkowego, którego przyczyną jest spowolniony przepływ krwi. Może mieć to miejsce w wyniku ograniczonej podaży wody, karmienia pupila tylko suchą karmą, niedociśnienia, po zabiegach operacyjnych lub w wyniku intensywnego krwotoku. W tej sytuacji w celu ograniczenia utraty wody nerki ograniczają filtrację kłębuszkową, co wiąże się z podniesieniem poziomu mocznika we krwi.

Dieta wysokobiałkowa

Mocznik we krwi psa bierze się z katabolizmu aminokwasów pochodzących z białek dostarczanych wraz z karmą. Z tego powodu wzrost jego stężenia może korelować z zawartością białka w diecie pupila.

Poziom mocznika podnosi się po każdym obfitym posiłku, dlatego zaleca się, aby badania krwi wykonywane były na czczo, po uprzedniej 8-godzinnej głodówce. W przeciwnym razie może dojść do ich zafałszowania, co stanowi niepotrzebny powód do zmartwień dla właścicieli.

Niewydolność nerek

Podniesiony poziom mocznika często sugeruje choroby takie jak ostra lub przewlekła niewydolność nerek. Jest to bardzo niebezpieczna sytuacja dla zdrowia zwierzaka wymagająca wdrożenia natychmiastowego leczenia.

Przewlekła niewydolność nerek

Przewlekła niewydolność nerek to długotrwały proces chorobowy dotykający przede wszystkim starsze zwierzaki. Do jej wystąpienia mogą przyczyniać się infekcje oraz kamica moczowa u psa. Zdarza się również, że ze względu na inne choroby właściciel zmuszony jest podawać pupilowi przez długi czas leki nefrotoksyczne (czyli powodujące uszkodzenie nerek).

Powodem przewlekłej niewydolności nerek może być również niewydolność serca. Przyczynia się ona do długotrwałej, zmniejszonej perfuzji narządów, co w znacznym stopniu upośledza jego funkcjonowanie.

Do wystąpienia przewlekłej niewydolności nerek mogą przyczynić się również substancje toksyczne spożywane przez długi czas w niedużych ilościach, np. pestycydy lub pleśnie. Grzyby z rodzaju Aspergillus mają zdolność do produkowania nefrotoksycznej ochratoksyny. Złe przechowywanie karm dla zwierząt lub długotrwałe podawanie im spleśniałej żywności może więc przyczynić się do rozwoju przewlekłej niewydolności nerek.

Ostra niewydolność nerek

Powodem podwyższonego poziomu mocznika we krwi jest również ostra niewydolność nerek. W przeciwieństwie do przewlekłej postaci występuje ona nagle i stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Rozwija się zazwyczaj w wyniku zadziałania czynników toksycznych (np. zjedzenia dużej ilości winogron lub ludzkich leków przeciwbólowych — ibuprofenu, naproksenu) lub zakaźnych (np. podczas leptospirozy).

U psa ostra niewydolność nerek daje natychmiastowe objawy w postaci skąpomoczu lub bezmoczu, wymiotów i ogólnego osłabienia lub nawet otępienia. Jest o wiele łatwiejsza do zauważenia niż przewlekła postać choroby.

Do podniesienia poziomu BUN może dojść również na skutek uniemożliwienia odprowadzania moczu przez drogi moczowe, np. na skutek powstania dużych złogów kamieni moczowych lub rozrostu nowotworowego.

Wszystkie choroby nerek stanowią bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pupila. Ich wczesne wykrycie pozwala na wdrożenie skutecznej terapii. Uważa się, że przewlekła niewydolność nerek stanowi nieodwracalne schorzenie, które leczy się jedynie paliatywnie do końca życia zwierzęcia. Terapia polega na stosowaniu leków wspomagających funkcję narządów wydalniczych i podawaniu kroplówek.

W przypadku niewydolności nerek konieczne jest stałe monitorowanie poziomu mocznika i kreatyniny we krwi podczas badań kontrolnych.

Krwawienie w przewodzie pokarmowym

Krwawienia z żołądka i jelit mogą przyczyniać się do podwyższenia stężenia mocznika we krwi, ponieważ krew stanowi doskonałe źródło białka. Wysokie stężenie BUN notuje się u psów z zaburzeniami w obrębie przewodu pokarmowego takimi jak smolisty kał lub fusowate wymioty. Obydwa te objawy wiążą się z krwawieniem do światła żołądka i/lub jelit.

Sytuacja ta bardzo często może mieć miejsce w wyniku długotrwałego podawania leków przeciwzapalnych bez zastosowania odpowiedniej osłony dla błony śluzowej żołądka.

Bardzo często jednak trudno ustalić bezpośrednią przyczynę podniesienia poziomu mocznika w tej sytuacji, ponieważ omawianie substancje wykazują również działanie nefrotoksyczne. Zdarza się więc, że zarówno ich działanie uszkadzające nerki oraz krwawienie do przewodu pokarmowego przyczyniają się do wzrostu stężenia BUN we krwi.

Wysoki mocznik u psa — podsumowanie

Niewydolność nerek u psa i inne choroby układu moczowego są bardzo często wiązane z wysokim poziomem mocznika we krwi. Istnieje jednak szereg schorzeń, które również przyczyniają się do wzrostu jego stężenia. Należą do nich choroby wątroby, krwawienia do światła przewodu pokarmowego, niedrożność dróg moczowych, odwodnienie i dieta wysokobiałkowa.

Ostra i przewlekła niewydolność nerek to bardzo poważne jednostki chorobowe wymagające wdrożenia natychmiastowej terapii. W celu monitorowania stanu układu wydalniczego naszego pupila warto decydować się na kontrolne badania krwi, w szczególności u starszych psów.

Przewlekłą niewydolność nerek leczy się do końca jego życia. Warto mieć świadomość, że jest to terapia paliatywna mająca na celu podtrzymanie prawidłowego działania poprawnie funkcjonujących kanalików nerkowych. Nie odwróci ona jednak już powstałych uszkodzeń nerek.

Należy pamiętać o tym, że interpretowanie wyników badań laboratoryjnych to rola lekarza weterynarii posiadającego odpowiednią wiedzę i doświadczenie niezbędne do wysnucia prawidłowej diagnozy. Podwyższony poziom mocznika zawsze powinien być interpretowany w parze ze stężeniem kreatyniny oraz z uwzględnieniem innych parametrów biochemicznych krwi.

Nie próbuj samodzielnie diagnozować swojego pupila. Jeśli zauważysz niepokojące objawy takie jak krew w moczu u psa lub jego zwiększone lub zmniejszone wydalanie — koniecznie skontaktuj się z lekarzem weterynarii.