Choroby związane z układem nerwowym u psów - objawy, diagnozowanie i leczenie

Jak zbudowany jest układ nerwowy? 

Istnieją dwa główne podziały układu nerwowego. Pierwszy z nich uwzględnia jego budowę i wyszczególnia ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy. W skład tego pierwszego wchodzą mózgowie i rdzeń kręgowy. Ośrodkowy układ nerwowy odpowiada za praktycznie wszystkie funkcje organizmu. Mózg analizuje i moduluje informacje docierające do niego ze środowiska zewnętrznego. Odpowiada także za reakcje emocjonalne i procesy uczenia się. 

Bardzo ważną częścią mózgowia jest pień mózgu. Jest to ewolucyjnie najstarsza część tego narządu odpowiadająca za najbardziej podstawowe funkcje życiowe takie jak oddychanie, praca serca, regulacja metabolizmu, ale także mruganie, połykanie, żucie i kichanie. To właśnie ustanie aktywności pnia mózgu uznawane jest we współczesnej medycynie za wyznacznik śmierci organizmu. 

Rdzeń kręgowy to długi "sznur" biegnący przez kanał rdzenia kręgowego w kręgosłupie. Jego rolą jest przekazywanie informacji z nerwów obwodowych do mózgu, ale także regulowanie niektórych reakcji odruchowych z pominięciem mózgowia. Przykładem takiej reakcji jest odruch rzepkowy, zwany także kolanowym. Po uderzeniu więzadła rzepkowego młoteczkiem dochodzi do skurczu mięśnia czworogłowego uda i wyprostowania nogi w kolanie. Reakcja ta nie przebiega z udziałem świadomości, ponieważ ośrodek odpowiedzialny za nią znajduje się właśnie w rdzeniu kręgowym. 

Funkcją obwodowego układu nerwowego jest łączenie wszystkich narządów z ośrodkowym układem nerwowym poprzez nerwy obwodowe wychodzące z rdzenia kręgowego. Dzięki nim informacja wysyłana przez środowisko zewnętrzne i wewnętrzne może zostać odebrana i przeanalizowana w rdzeniu kręgowym i mózgu. 

Funkcjonalnie obwodowy układ nerwowy dzieli się na somatyczny i autonomiczny. Pierwszy z nich odpowiada za reakcje głównie świadome, związane z aktywnością mięśni szkieletowych i narządów zmysłów. Autonomiczny układ nerwowy reguluje reakcje niezależne od świadomości związane z funkcjonowaniem narządów wewnętrznych, np. wydzielanie soku żołądkowego czy ruchy perystaltyczne jelit. 

Główne objawy chorób neurologicznych 

Objawy chorób układu nerwowego są bardzo zróżnicowane i zależą od tego, w którym jego miejscu dochodzi do zaburzeń. Niektóre z nich potrafią być bardzo mylące i niejednoznaczne. 

Każdy niepokojący symptom pochodzący z narządów zmysłów może być związany ze schorzeniami neurologicznymi. Mogą wystąpić zaburzenia widzenia, czucia czy też słuchu. Co prawda objawy te mogą sugerować także szereg innych jednostek, natomiast należy pamiętać, że u podstawy funkcjonowania każdego zmysłu stoi układ nerwowy. 

Niektóre choroby neurologiczne mogą przejawiać się w sposób sugerujący zaburzenia ortopedyczne, np. poprzez kulawizny, zaniki mięśniowe czy też nieprawidłowości chodu. Przykładowo, w przebiegu obwodowej polineuropatii cukrzycowej u kotów dochodzi do tzw. objawu niedźwiedziej stopy, który występuje także w wyniku uszkodzenia ścięgna Achillesa. 

Bardzo jednoznacznymi objawami wskazującymi na choroby układu nerwowego są niedowłady i paraliże. Zazwyczaj dotyczą one kończyn, ale mogą dotknąć także mięśni twarzowych (co wskazuje na uszkodzone nerwy czaszkowe) i tułowia. Paraliż, określany także jako porażenie, to całkowita niezdolność do wykonania ruchu. Niedowład, nazywany również parezą, to częściowa utrata tej zdolności. 

Do innych objawów schorzeń układu nerwowego należą także: oczopląs, chodzenie w kółko, drgawki, napady padaczkowe, parcie na przeszkody, drętwienie kończyn, ruchy mimowolne, zaburzenia świadomości czy też zmiany zachowania. 

Diagnostyka i leczenie chorób neurologicznych 

Diagnostyka chorób układu nerwowego jest trudna i wymaga bardzo dużej wiedzy i doświadczenia. Nie zmienia to jednak faktu, że już na podstawie pierwszej wizyty w gabinecie weterynaryjnym i podstawowego badania klinicznego lekarz jest w stanie określić przybliżoną neurolokalizację schorzenia i ukierunkować dalsze działania. 

Kolejną podstawową metodą diagnostyczną wykorzystywaną w rozpoznawaniu chorób neurologicznych jest badanie krwi. Pozwala ono na wstępne wykluczenie przyczyn zakaźnych, np. zapalenie opon mózgowych lub metabolicznych, takich jak np. encefalopatia wątrobowa wynikająca z upośledzonych procesów detoksykacji w tym narządzie, co powoduje zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego. 

Kolejnym zabiegiem pomocnym w diagnostyce tych chorób jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Wykonuje się je w znieczuleniu ogólnym. Polega na pobraniu płynu poprzez wbicie się igłą do kanału rdzenia kręgowego. Badanie to jest bezpieczne i bezbolesne ze względu na zastosowanie znieczulenia. 

Obecnie za złoty standard w diagnostyce chorób neurologicznych (w szczególności mózgowia) uznaje się rezonans magnetyczny (MRI). Pozwala on na zobrazowanie tkanki nerwowej i zmian w niej obecnych w bardzo wyraźny sposób. Rezonans magnetyczny jest idealnym narzędziem do diagnozowania m.in. wodogłowia, zmian rozrostowych, ropni i krwiaków w obrębie centralnego układu nerwowego. Niestety jego dużą wadą jest kosztowność badania i ograniczona dostępność. Rezonans to bardzo drogi sprzęt, w związku z czym niewiele jednostek leczniczych jest w stanie sobie na niego pozwolić. Mimo to, jeśli lekarz zaleca wykonanie tego badania, warto się na nie zdecydować. Czasami jest to jedyny sposób na postawienie diagnozy i wdrożenie odpowiedniego leczenia. 

Postępowanie w przebiegu zaburzeń neurologicznych jest różnorodne i zależne od rodzaju schorzenia. Może ono obejmować farmakoterapię, zabieg chirurgiczny, ale także rehabilitację. 

Choroba układu nerwowego to nie wyrok! 

Pomimo tego, że występowanie zaburzeń nerwowych u psa lub kota może być bardzo niepokojące, w dużej mierze są to schorzenia uleczalne lub z możliwością leczenia objawowego, które znacznie ułatwia codzienne funkcjonowanie. Jeśli zauważysz u swojego psa lub kota wymienione objawy, koniecznie udaj się do lekarza weterynarii i poinformuj go o wszystkim co cię niepokoi. Pamiętaj o tym, że do postawienia trafnej diagnozy może być konieczne wykonanie szeregu badań dodatkowych.