Jak widzi koń? Budowa oka konia

Oczy konia

Końskie oko zbudowane jest w taki sam sposób jak u innych zwierząt — psów, kotów czy ludzi. U tego gatunku obserwuje się jednak pewne przystosowania, dające tym roślinożercom możliwość szybszego zauważenia zagrożenia.

Konie mają największe oczy wśród wszystkich ssaków domowych. Leżą one w oczodołach po bokach głowy zwierzęcia, chronione przez trzy powieki — górną, dolną i trzecią. Gałka oczna składa się z trzech warstw — najbardziej zewnętrznie leżą twardówka i rogówka. Następnie naczyniówka i wywodząca się z niej tęczówka pełniące funkcję odżywczą, a wewnętrznie siatkówka, w której znajdują się receptory wzrokowe. Na kolor tęczówki wpływa umaszczenie koni. Zwykle jest ona ciemna, jednak u albinosów i zwierząt z szerokimi odmianami na głowie często spotyka się niebieskie (tzw. rybie) oko.

U koni występują tzw. ziarnistości tęczówki — niewielkie zgrubienia zachodzące na źrenicę. Struktura ta prawdopodobnie ogranicza wpadanie jaskrawego światła do wnętrza gałki ocznej i umożliwia widzenie na duże odległości w słoneczny dzień.

Koń widzi dzięki złożonym procesom zachodzącym w gałce ocznej. Światło wpada do oka przez źrenicę, a dzięki soczewce jest skupiane pod odpowiednim kątem na siatkówce. W receptorach zachodzą reakcje chemiczne prowadzące do utworzenia impulsu nerwowego. Nerw wzrokowy przewodzi bodźce do mózgowia, gdzie są one interpretowane.

Pole widzenia konia

Pole widzenia konia jest bardzo szerokie — wynosi około 330-350 stopni, dzięki usytuowaniu oczu po obu stronach głowy. Jedynymi obszarami, których koń nie widzi jest miejsce bezpośrednio na grzbiecie, przed czołem i za zadem — bez odpowiedniego uprzedzenia zwierzęcia absolutnie nie wolno podchodzić od tyłu! Pole widzenia obojgiem oczu jest znacznie mniejsze — ma około 60-70 stopni. W tym obszarze koń widzi szczegóły, ma możliwość ocenienia odległości i głębi. Jednakże w większości okrężnego pola widzenia zwierzę odróżnia jedynie jaskrawości i ruch, przez co może się przestraszyć szybko poruszających się obiektów. Warto o tym pamiętać podchodząc, czyszcząc i ucząc się jak osiodłać konia.

Ze względu na martwe pole bezpośrednio przed nosem, skacząc na parkurze konie w ostatniej chwili podnoszą głowę, by lepiej ocenić sytuację. Nie widzą też przeszkody w trakcie jej pokonywania — ogromną rolę w skokach odgrywa pamięć wierzchowca i jego zdolność do odpowiedniego wymierzenia odbicia.

Ze względu na budowę szlaków nerwowych, nie wszystkie informacje zebrane przez dane oko docierają do przeciwnej półkuli mózgowej. Z tego powodu zdarza się, że z lewej strony konia straszą przedmioty, które wcześnie zaakceptował już z prawej i odwrotnie. Dlatego bardzo ważne jest, by trenować z koniem zawsze "na obie strony".

Czy konie widzą barwy?

Za zdolność rozróżniania kolorów odpowiadają zlokalizowane na siatkówce receptory wzrokowe — czopki. U konia występują dwa rodzaje tych komórek, przez co widzenie jest u nich dichromatyczne. Zwierzęta te nie widzą koloru czerwonego i jego odcieni, natomiast najlepiej rozróżniają barwę niebieską i żółtą. Z tego względu w treningu koni często używa się sprzęt (drągi, przeszkody, pachołki) w tych kolorach.

Jak konie widzą nocą?

Dzięki obecności kolagenowej makaty odblaskowej, licznych fotoreceptorów w siatkówce i dużej zdolności do rozszerzania owalnych źrenic konie widzą w ciemności lepiej niż ludzie. Struktury te umożliwiają skuteczne przepuszczenie światła do wnętrza gałki ocznej i skupienie ich na siatkówce w warunkach nocnych. Makata położona jest dogrzbietowo, dzięki czemu dobrze odbija światło od ciemnego podłoża, a w dzień ograniczone jest skupianie promieni słonecznych, które mogłyby oślepiać. Dzięki temu zwierzęta te są w stanie odpowiednio wcześnie rozpoznać zagrożenie. Niestety, konie stosunkowo długo przyzwyczajają się do zmian oświetlenia. Przy nagłym wyłączeniu lub zapaleniu światła mogą czuć się zdezorientowane i łatwiej je przestraszyć.

Oczy konia — zwierciadło duszy?

To, jak widzą, jak poruszają się i jak śpią konie stanowi przystosowanie do ich trybu życia i czyhających na nie zagrożeń. Jednym z zachowań do ochrony przed drapieżnikami jest też zdolność ukrywania bólu. Jednakże to, co przez lata stanowiło zaletę, przynosi teraz wiele trudności opiekunom koni i lekarzom weterynarii. Obecnie obserwuje się duże zainteresowanie badaniami nad etogramem bólowym — zbiorem zachowań prezentowanym przez cierpiące konie. Jednym z jego elementów jest mimika pyska, m.in. nadmierne mrużenie oczu, skurcz mięśnia nad górną powieką, częste uwidacznianie twardówki.

Najczęstsze choroby

Oko konia jest dla niego jednym z najważniejszych narządów zmysłu, stąd jego schorzenia stanowią ogromny dyskomfort i zaburzają poczucie bezpieczeństwa zwierzęcia. Ułożone po bokach głowy oczy konia są narażone na urazy mechaniczne, które są częstą przyczyną konsultacji okulistycznej. Diagnozuje się także choroby bakteryjne, wirusowe i nowotwory. Duży problem stanowi ślepota miesięczna, czyli nawracające i bolesne zapalenie naczyniówki o złożonym podłożu. Nie zawsze da się je stwierdzić w trakcie badania kupno-sprzedaż (TUV) - nie zwalnia to jednak sprzedającego z odpowiedzialności. Jeśli ciąża u konia nie przebiega prawidłowo, mogą wystąpić wady wrodzone. Niektóre schorzenia związane są z tym, ile żyją konie. U starszych pacjentów częściej obserwuje się zmiany tj. zaćma i zwyrodnienie siatkówki.