Co zrobić, gdy psa użądli osa lub pszczoła?

Dlaczego użądlenie owada może być niebezpieczne? 

Na szczęście większość właścicieli zdaje sobie sprawę, że użądlenie przez osę lub pszczołę może stanowić dla psa nawet śmiertelne zagrożenie. Silna reakcja wiąże się z jadem owadów wprowadzanym do organizmu przy pomocy żądła. 

Jad owadów 

Jad owadów zawiera wiele substancji wywołujących reakcję alergiczną. Są to m.in. melityna, fosfolipaza A, hialuronidaza, aminy i apamina, które zostają rozpoznane przez układ odpornościowy. W kaskadzie reakcji z udziałem specyficznych przeciwciał IgE dochodzi do uwolnienia mediatorów zapalenia m.in. histaminy. Odpowiadają one za wystąpienie objawów klinicznych. 

Pszczoła żądli tylko raz w życiu - struktura żądła sprawia, że klinuje się ono w ciele psa i zostaje wyrwane z owada. Osy i szerszenie mogą żądlić wielokrotnie. 

Reakcja na użądlenie 

Objawy użądlenia różnią się w zależności od osobniczej wrażliwości psa, ilości jadu i miejsca zaatakowanego przez osę lub pszczołę. U niektórych zwierząt może wystąpić jedynie niewielkie, miejscowe zaczerwienienie i ból, u innych dojdzie do wstrząsu anafilaktycznego i bezpośredniego zagrożenia życia. 

Objawy użądlenia 

Gdy psa użądliła osa lub pszczoła, pierwszymi objawami są zwykle ból, obrzęk i zaczerwienienie. Pies może piszczeć, lizać lub gryźć obolałe miejsce i nerwowo się kręcić. W przypadku użądlenia przez pszczołę często widoczne jest żądło, które należy w miarę możliwości usunąć. Osy zwykle nie pozostawiają żądła. 

Niestety oprócz miejscowych objawów może dojść do uogólnionych reakcji organizmu, w tym wstrząsu anafilaktycznego. Do często obserwowanych symptomów należą opuchlizna, świąd i pokrzywka występujące nawet z dala od miejsca użądlenia. U psa mogą pojawić się też problemy z oddychaniem, wymioty, biegunka, spadek ciśnienia krwi, zaburzenia świadomości i utrata przytomności. 

Szczególnie groźne są użądlenia w błony śluzowe i okolice pyska. Tworzący się w miejscu użądlenia obrzęk może utrudnić przełykanie i oddychanie, nawet bez objawów ogólnoustrojowych. Niestety użądlenia w jamę ustną zdarzają się stosunkowo często - psa interesują (lub denerwują) ruchliwe pszczoły i osy, a przy próbie ich złapania łatwo dochodzi do użądlenia. 

Bardzo rzadko dochodzi do tzw. opóźnionej reakcji nadwrażliwości. Pojawia się kilka-kilkanaście dni po użądleniu przez osę lub pszczołę, a jej objawy są niespecyficzne i czasem trudno powiązać je z właściwą przyczyną. 

Postępowanie w przypadku użądlenia 

Prawidłowa reakcja właściciela jest kluczowa dla zdrowia i życia użądlonego czworonoga. Im szybciej pies zostanie otoczony profesjonalną opieką, tym lepiej. Zdarza się, że opiekun nie zauważy samego momentu ukąszenia przez osę lub pszczołę, lecz dopiero niepokojące objawy u psa.  

Pierwsza pomoc 

W przypadku podejrzenia użądlenia należy zabezpieczyć psa i jak najszybciej zorganizować transport do lekarza weterynarii. Widoczne żądło warto spokojnie i delikatnie usunąć np. przy pomocy pęsety. Należy pamiętać, że miejsce użądlenia jest bolesne i wszelkie manipulacje mogą stresować zwierzaka. Zimny okład pomaga złagodzić ból i obrzęk. W tym celu specjalistyczny kompres lub zwykłe mrożonki owija się ręcznikiem i przykłada w miejsce użądlenia na 10-15 min. 

Wizyta w gabinecie lekarskim 

Pies po ukąszeniu owada powinien otrzymać pomoc lekarza weterynarii, bez względu na natężenie objawów klinicznych. Profesjonalista najlepiej oceni stan zwierzęcia i wdroży niezbędne leczenie. Tylko w klinice możliwe jest zastosowanie intensywnej terapii w przypadku wystąpienia objawów wstrząsu anafilaktycznego, tj. duszności, spadku ciśnienia krwi czy utraty przytomności. Konieczne może być podawanie leków w formie dożylnej, intensywna płynoterapia, a nawet intubacja czy tracheotomia w celu udrożnienia dróg oddechowych. 

Objawy wstrząsu rozwijają się zwykle w pierwszej godzinie po użądleniu pszczoły lub osy. Dlatego tak ważne jest, by jak najszybciej udać się z psem do lekarza weterynarii. 

Farmakoterapia 

Na początku terapii używa się najczęściej epinefryny, w celu zmniejszenia objawów anafilaksji. Zwiększa ona kurczliwość serca, rozszerza oskrzela i hamuje aktywność mediatorów reakcji zapalnych. Wspomagająco zastosowanie znajdują leki antyhistaminowe, np. difenhydramina, również hamujące działanie mediatorów zapalenia. 

Glikokortykosteroidy nie znajdują zastosowania w pierwszej fazie terapii. Mogą jednak długofalowo hamować kaskadę reakcji, poprawiając stan psa w kilka godzin po podaniu. 

Zastosowanie leków powinno być zawsze skonsultowane z lekarzem weterynarii! Podawanie farmaceutyków na własną rękę może pogorszyć stan psa. 

Zapobieganie użądleniom 

Niestety nie wszystkim użądleniom przez owady da się zapobiec. Można jednak ograniczyć ryzyko np. zabezpieczając dom przed dostępem insektów i chowając jedzenie mogące wabić pszczoły i osy. Istotny jest też trening psa - jeśli pupil wykazuje nadmierne zainteresowanie owadami, warto go tego oduczyć. 

W przypadku gdy u psa w przeszłości wystąpił już wstrząs anafilaktyczny, warto dokładnie omówić z lekarzem schemat postępowania na wypadek użądlenia przez osę lub pszczołę. Odpowiednie zaplanowanie działań ułatwi szybką organizację pomocy psu.