Bergamasco

Owczarek bergamasco (cane da pastore bergamasco) to fascynująca, choć mało znana rasa psów pasterskich pochodząca z północnych Włoch. Wyróżnia się niezwykłą szatą w formie charakterystycznych dredów oraz niezwykłym, zrównoważonym charakterem. Jakim typem psa jest bergamasco? Jak wygląda jego pielęgnacja i czy sprawdzi się jako pies rodzinny? W tym artykule znajdziesz odpowiedzi na wszystkie pytania dotyczące tej wyjątkowej rasy.

Historia i pochodzenie owczarka bergamasco

Owczarek bergamasco to jedna z najstarszych ras psów pasterskich, której korzenie sięgają daleko w przeszłość. Ta rzadka rasa, nawet we Włoszech, z których się wywodzi, zyskuje coraz większe zainteresowanie dzięki swojemu wyjątkowemu wyglądowi i cechom charakteru.

Historia rasy bergamasco

Prowincja Bergamo, położona w Lombardii w północnych Włoszech u podnóża Alp, od wieków słynęła z tradycji pasterskich i hodowli owiec. To właśnie tam narodziła się rasa bergamasco - pies, który towarzyszył pasterzom podczas sezonowych wypasów między alpejskimi pastwiskami a niżej położonymi terenami.

Historia rasy sięga prawdopodobnie początków naszej ery, około dwóch tysięcy lat temu. Z tego okresu pochodzą pierwsze wzmianki o kudłatych psach z Bergamo o szacie określanej jako „długa, gęsta i niechlujnie wyglądająca”. Psy te pełniły funkcje strażników gospodarstw oraz bydła i owiec.

Planowa hodowla rozpoczęła się pod koniec XIX wieku. W 1891 roku otwarto włoską księgę rodowodową, do której wpisano pierwszego przedstawiciela rasy. Międzynarodowa Federacja Kynologiczna (FCI) ostatecznie uznała rasę w lutym 1956 roku, nadając jej numer wzorca 194 i oficjalną nazwę "cane da pastore bergamasco" (pies pasterza bergamskiego).

Spokrewnione rasy psów pasterskich

Owczarek bergamasco jest spokrewniony z kilkoma innymi rasami psów pasterskich. Najbliższe pokrewieństwo łączy go z węgierskim puli, angielskim bearded collie oraz polskim owczarkiem nizinnym. Wszystkie te rasy mają wspólnego przodka - teriera tybetańskiego, który pierwotnie również był psem pasterskim i zaganiającym, a obecnie pełni głównie funkcje ozdobne i towarzyskie.

Pomimo pokrewieństwa, psy rasy bergamasco wyróżniają się unikatową szatą, która w przeciwieństwie do wełnistych włosów puli czy komondora, tworzy charakterystyczne, płaskie dredy. Ta cecha była niezwykle funkcjonalna we włoskich Alpach i ich klimacie, zapewniając psom ochronę przed zimnem i wilgocią podczas pracy z owcami.

Wygląd bergamasco

Bergamasco należy do ras psów średnich, a najbardziej charakterystyczną cechą jest jego sierść, która bardzo intensywnie się skręca. Jego wygląd jest naturalny i rustykalny, zgodny z rolą psa pracującego w górskich warunkach.

Unikatowa szata bergamasco - charakterystyczne dredy

Najbardziej wyróżniającą cechą owczarka bergamasco jest jego niezwykła szata. Składa się ona z trzech rodzajów włosa: krótkiego i gęstego podszerstka, dłuższego włosa szorstkiego (tzw. "koziego") oraz bardzo długiego włosa okrywowego. Ta mieszanka powoduje, że z wiekiem sierść naturalnie formuje się w dredy, zwane także "wstęgami" lub "płatami".

W przeciwieństwie do innych ras o sznurkowej sierści, dredy bergamasco są płaskie i szerokie, a nie obłe i cienkie jak u komondora czy puli. Proces formowania się dredów rozpoczyna się około 10. miesiąca życia i trwa do około 5 roku życia psa. U kilkuletniego psa dredy mogą sięgać aż do ziemi.

Umaszczenie bergamasco występuje w kilku odmianach. Najczęściej spotykane są psy jednolicie szare w różnych odcieniach (od bardzo jasnego do niemal czarnego) lub szare z ciemniejszymi łatami. Dopuszczalne są również odcienie beżowe i płowe. Czarne umaszczenie jest akceptowane pod warunkiem, że czerń nie jest czysta i lśniąca.

Rozmiar i budowa ciała owczarka z Bergamo

Owczarek bergamasco to pies o solidnej, proporcjonalnej budowie, którego sylwetka wpisuje się w kwadrat. Według wzorca FCI, idealna wysokość w kłębie dla psów wynosi 60 cm (z tolerancją 2 cm w górę lub w dół), a dla suk 56 cm (z taką samą tolerancją). Waga dorosłych psów waha się od 32 do 38 kg, natomiast suk od 26 do 32 kg.

Głowa jest proporcjonalna do tułowia, z równoległymi liniami profilu i długością kufy równą długości mózgoczaszki. Oczy są dość duże, o kasztanowej tęczówce i łagodnym, czujnym wyrazie. Uszy mają kształt trójkątny, są wysoko osadzone i załamane mniej więcej na jednej trzeciej długości.

Ogon bergamasco jest mocny, u nasady gruby, zwężający się ku końcowi. W spoczynku ma kształt szabli - prosty na pierwszej jednej trzeciej długości i zagięty na ostatniej jednej trzeciej.

Charakter i temperament bergamasco

Charakter bergamasco jest jednym z największych atutów tej rasy. Te inteligentne, zrównoważone psy doskonale sprawdzają się zarówno w roli psów pracujących, jak i rodzinnych towarzyszy, szczególnie w domach z dziećmi.

Cechy charakteru owczarka bergamasco

Owczarek bergamasco to pies o wyjątkowym charakterze, który został ukształtowany przez wieki współpracy z człowiekiem w trudnych górskich warunkach. Zgodnie ze wzorcem rasy, bergamasco jest psem zrównoważonym, skupionym na pracy i czujnym. Jest inteligentny, zdecydowany, rozważny i niezwykle cierpliwy.

Nie jest to pies lękliwy ani agresywny, choć jako stróż w naturalny sposób zachowuje pewną rezerwę wobec obcych. Ta powściągliwość nie przechodzi jednak w nieufność - prawidłowo socjalizowany akceptuje nowych ludzi, pozostając jednocześnie czujnym opiekunem swojej rodziny.

Bardzo silnie przywiązuje się do swoich opiekunów i jest im bezgranicznie oddany. W relacjach z domownikami jest łagodny, przyjacielski i opiekuńczy. Łatwo dogaduje się też z innymi zwierzętami domowymi, co czyni go doskonałym wyborem dla rodzin posiadających już inne psy czy koty.

Cechą charakterystyczną czworonoga jest pewna niezależność i samodzielność w podejmowaniu decyzji - cechy, które były niezwykle cenne podczas pracy z owcami, gdy pies musiał działać bez bezpośredniego nadzoru człowieka. Dlatego wychowanie bergamasco wymaga konsekwencji i cierpliwości, choć nigdy surowości czy metod opartych na karach.

Bergamasco a dzieci - doskonały opiekun

Jedną z najbardziej cenionych cech bergamasco jest jego stosunek do dzieci. Te psy odznaczają się wyjątkową cierpliwością i łagodnością wobec najmłodszych członków rodziny, co czyni je idealnymi towarzyszami zabaw i opiekunami.

Doskonale sprawdzają się w roli "niani" dla dzieci, pozwalając im na wiele i nie wykazując zniecierpliwienia. Co więcej, ta łagodność dotyczy nie tylko dzieci z rodziny, ale także obcych - bergamasco rzadko reaguje negatywnie nawet na niezgrabne, dziecięce próby zabawy.

Psy tej rasy mają naturalny instynkt opiekuńczy, który sprawia, że traktują dzieci jak członków stada, którymi trzeba się opiekować. Ta cecha, w połączeniu z naturalnym spokojem i zrównoważeniem, czyni je jedną z najlepszych ras dla rodzin z dziećmi w każdym wieku.

Pielęgnacja owczarka bergamasco

Pielęgnacja tak wyjątkowej szaty jak u bergamasco może wydawać się wyzwaniem, jednak przy odpowiedniej wiedzy i systematyczności, można ją skutecznie prowadzić w warunkach domowych. Poznanie specyficznych potrzeb pielęgnacyjnych psa jest bardzo ważne dla utrzymania go w dobrej kondycji.

Jak dbać o dredy bergamasco?

Pielęgnacja sierści bergamasco zmienia się wraz z wiekiem psa i rozwojem jego charakterystycznej szaty. W przypadku szczeniąt, których włos jest jeszcze miękki i prosty, wystarczy regularne szczotkowanie co kilka dni.

Przełomowy moment następuje około 10. miesiąca życia, gdy sierść zaczyna się zmieniać i formują się pierwsze sploty. W tym okresie konieczne jest codzienne, staranne rozdzielanie palcami sierści aż do skóry. Proces ten nie jest całkowicie naturalny i wymaga ingerencji opiekuna - bez niej włos może sfilcować się w nieestetyczne, zbite płaty zamiast równomiernych dredów.

U trzyletniego psa włos jest już zwykle dobrze rozdzielony na charakterystyczne płaty. U pięcioletniego dredy mogą sięgać ziemi i należy je odpowiednio przycinać, aby nie utrudniały psu poruszania się. Wbrew niektórym opiniom, trymowanie nie jest stosowane u tej rasy.

Kąpiel bergamasco powinna odbywać się rzadko, tylko w razie konieczności higienicznych. Szata tych psów jest niezwykle higroskopijna, podobnie jak mop sznurkowy. Z tego powodu nie należy pozwalać psu na kąpiele w naturalnych zbiornikach wodnych - nasiąknięta wodą sierść mogłaby zbyt mocno obciążyć psa i utrudnić mu utrzymanie się na powierzchni.

Po kąpieli w domu konieczne jest dokładne osuszenie psa. Sierść należy najpierw odcisnąć ręcznikami, a następnie suszyć suszarką ustawioną na letni nawiew. Proces suszenia może trwać nawet kilka godzin i musi być bardzo dokładny, ponieważ wilgotne miejsca przy skórze mogą stać się siedliskiem pleśni, co zagraża zdrowiu psa.

Czy owczarki bergamasco linieją?

Dobra wiadomość dla alergików i osób ceniących czystość w domu - bergamasco praktycznie nie linieje. Dzięki specyficznej strukturze włosa, który naturalnie formuje się w dredy, wypadające włosy zostają uwięzione w szacie i nie rozpraszają się po domu.

Ta cecha czyni je jedną z ras najbardziej przyjaznych dla osób z alergią na sierść psów. Jednak warto pamiętać, że całkowicie hipoalergiczna rasa psa nie istnieje, ponieważ reakcje alergiczne powoduje nie tyle sama sierść, co białka obecne w ślinie, naskórku i moczu zwierzęcia.

Poza pielęgnacją charakterystycznej szaty, bergamasco wymaga standardowej opieki, takiej jak regularne sprawdzanie uszu i oczu (często osłoniętych przez sierść), dbanie o higienę jamy ustnej i w razie potrzeby przycinanie pazurów, choć aktywne psy często ścierają je naturalnie podczas spacerów.

Hodowla bergamasco w Polsce

Bergamasco to rasa rzadka nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie, włączając w to Włochy - kraj pochodzenia. Znalezienie dobrej hodowli może być wyzwaniem, ale jest kluczowe dla zapewnienia sobie zdrowego i dobrze socjalizowanego szczeniaka.

Jak wybrać szczeniaka bergamasco?

W Polsce pierwsza suka tej rasy pojawiła się w 1991 roku, sprowadzona przez Barbarę Rayską-Świst do hodowli "Banciarnia", znanej głównie z hodowli polskich owczarków nizinnych. Obecnie działa w Polsce między innymi hodowla "Polskie Kudłacze", założona w 2014 roku, prowadzona na bazie linii z Banciarni.

Przy wyborze szczeniaka najważniejsze jest znalezienie zarejestrowanej hodowli, działającej pod patronatem Związku Kynologicznego w Polsce lub innej organizacji będącej członkiem FCI. Dobry hodowca:

·       posiada wiedzę o rasie i chętnie się nią dzieli,

·       dba o właściwą socjalizację szczeniąt od pierwszych dni życia,

·       wykonuje niezbędne badania zdrowotne,

·       zapewnia szczeniakom odpowiednie warunki rozwoju,

·       oferuje wsparcie nabywcy również po zakupie szczeniaka.

Ze względu na rzadkość rasy, warto rozważyć również sprowadzenie szczeniaka z renomowanej hodowli zagranicznej, szczególnie z Włoch, gdzie rasa ma najdłuższą tradycję hodowlaną.

Aby pies mógł uzyskać uprawnienia hodowlane, musi spełnić kilka warunków: ukończyć 15 miesięcy, uzyskać odpowiednie oceny wystawowe lub przejść przegląd kwalifikacyjny zgodnie z Regulaminem Hodowli Psów Rasowych ZKwP, a także mieć określony profil DNA na podstawie badania materiału biologicznego.

Ile kosztuje owczarek bergamasco?

Cena szczeniaka bergamasco w Polsce to wydatek rzędu kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Dokładna kwota zależy od wielu czynników, takich jak:

·       renoma hodowli,

·       jakość i osiągnięcia linii hodowlanych,

·       tytuły wystawowe rodziców,

·       badania zdrowotne wykonane u rodziców,

·       płeć szczeniaka (suki są zwykle droższe ze względu na potencjał hodowlany).

Warto pamiętać, że cena zakupu to tylko początkowy wydatek związany z posiadaniem psa. Należy uwzględnić również koszty regularnej opieki weterynaryjnej, odpowiedniego żywienia, akcesoriów, a w przypadku bergamasco - także profesjonalnej pomocy przy formowaniu dredów, jeśli sami nie czujemy się na siłach, by wykonać to prawidłowo.

Zdrowie rasy bergamasco i długość życia

Owczarek bergamasco słynie z doskonałego zdrowia i długowieczności. Przy odpowiedniej opiece, pies tej rasy może towarzyszyć rodzinie nawet przez 15 lat, pozostając aktywnym i pełnym energii do późnej starości.

Typowe choroby rasy bergamasco

Bergamasco to jedna z najzdrowszych ras psów. W przeciwieństwie do wielu innych ras pasterskich, które mają predyspozycje do genetycznych schorzeń oczu (takich jak postępujący zanik siatkówki czy zaćma), bergamasco jest od tych chorób zasadniczo wolny.

Jedyne problemy zdrowotne, na jakie należy zwrócić uwagę przy hodowli, to potencjalne alergie skórne i infekcje uszu, które mogą wynikać z nadmiernej wilgoci zatrzymywanej przez gęstą sierść. Dlatego tak ważne jest prawidłowe suszenie psa po każdej kąpieli.

Jak każda rasa, bergamasco wymaga regularnych badań profilaktycznych, szczepień ochronnych i odrobaczania, które należy konsultować z lekarzem weterynarii.

Dieta i aktywność fizyczna

Żywienie bergamasco nie różni się znacząco od żywienia innych psów średniej wielkości. Można stosować zarówno gotowe karmy (suchą karmę dla psa lub mokrą karmę dla psa), jak i posiłki przygotowywane w domu. Najważniejsze, by dieta była zbilansowana i dostosowana do wieku, poziomu aktywności i stanu zdrowia psa.

Gotowa karma dla psa powinna pochodzić od renomowanego producenta i być przeznaczona dla ras psów średnich. Taka karma zawiera wszystkie niezbędne składniki odżywcze i nie wymaga dodatkowej suplementacji. W przypadku diety domowej konieczne jest natomiast uzupełnianie posiłków preparatami witaminowo-mineralnymi.

Dzienną porcję pokarmu najlepiej podzielić na dwa posiłki, podawane rano i wieczorem. Niezależnie od rodzaju pożywienia, pies powinien mieć stały dostęp do świeżej wody pitnej.

Bergamasco to pies o umiarkowanym zapotrzebowaniu na ruch. Potrzebuje codziennych, długich spacerów lub innej formy aktywności fizycznej, która pozwoli mu utrzymać dobrą kondycję. Doskonale sprawdzi się jako towarzysz joggingu, wędrówek czy wycieczek rowerowych. Szczególnie lubi aktywności na świeżym powietrzu i chętnie towarzyszy opiekunom w górskich wypadach, co nawiązuje do jego pasterskiego dziedzictwa.

Szkolenie i użytkowość bergamasco

Bergamasco to pies o wysokiej inteligencji i naturalnych predyspozycjach do pracy z człowiekiem. Jego wszechstronność sprawia, że sprawdza się w wielu rolach - od tradycyjnego pasterstwa po nowoczesne psie sporty.

Bergamasco jako pies pracujący

Owczarek bergamasco to rasa objęta obowiązkiem pracy, co oznacza, że do zdobycia tytułu Międzynarodowego Championa Piękności pies musi nie tylko uzyskać odpowiednie oceny na wystawach, ale także zaliczyć z odpowiednią punktacją konkursy pracy. Może to być IPO (Internationale Prüfungs-Ordnung), pasienie HWT (Herding Work Test) lub zaganianie owiec.

Bergamasco doskonale sprawdza się w swojej tradycyjnej roli psa pasterskiego, wykazując naturalny talent do zaganiania i pilnowania stad. Poza tym, psy tej rasy mogą być szkolone jako:

·       psy stróżujące - dzięki naturalnemu instynktowi ochrony terytorium,

·       psy ratownicze, szczególnie w gruzach po trzęsieniach ziemi - we Włoszech prowadzi się takie szkolenia,

·       psy do dogoterapii - ze względu na łagodny charakter i cierpliwość,

·       psy sportowe w konkurencjach takich jak agility, obedience czy flyball.

Warto pamiętać, że szkolenie bergamasco w kierunku pracy ratowniczej jest długotrwałe i kosztowne, a pełną gotowość do takich zadań pies osiąga dopiero w wieku kilku lat.

Jak wychować owczarka bergamasco?

Wychowanie bergamasco wymaga zrozumienia jego unikalnego charakteru i naturalnych predyspozycji. Te psy są inteligentne i chętne do współpracy, ale jednocześnie mają pewną dozę niezależności, wykształconą przez wieki samodzielnej pracy z owcami.

Kluczem do sukcesu w szkoleniu jest:

·       wczesna socjalizacja - szczenię powinno poznawać różne miejsca, ludzi i sytuacje już od pierwszych tygodni po przybyciu do nowego domu,

·       pozytywne metody szkolenia oparte na nagradzaniu pożądanych zachowań,

·       konsekwencja i cierpliwość - bergamasco może czasami wykazywać upór,

·       szacunek dla naturalnych instynktów psa,

·       unikanie metod opartych na karach i dominacji, które mogą wywołać stres i zamknięcie się psa.

Dobrym pomysłem jest zapisanie szczeniaka na zajęcia w psim przedszkolu, co znacznie ułatwi jego późniejsze wychowanie. Brak wczesnej socjalizacji może prowadzić do problemów takich jak lęk separacyjny, bojaźliwość lub nadreaktywność, przejawiająca się np. nadmiernym szczekaniem.

Bergamasco nie jest psem szczekliwym, ale jak każdy pies potrzebuje nauki odpowiednich zachowań. Dobrze wyszkolony bergamasco to spokojny, zrównoważony pies, który doskonale odnajduje się zarówno w roli pracownika, jak i rodzinnego towarzysza.

Czy bergamasco to rasa dla Ciebie?

Przed podjęciem decyzji o zakupie bergamasco warto zastanowić się, czy ta wyjątkowa rasa odpowiada naszemu stylowi życia, możliwościom i oczekiwaniom. Choć to wspaniałe psy, nie są odpowiednie dla każdego.

Dla kogo owczarek bergamasco będzie idealnym wyborem?

Bergamasco najlepiej sprawdzi się w:

·       aktywnych rodzinach z dziećmi - ze względu na swój łagodny charakter i cierpliwość,

·       domach z ogrodem, gdzie pies będzie miał przestrzeń do swobodnego ruchu,

·       rodzinach prowadzących aktywny tryb życia, lubujących się w spacerach, wędrówkach czy joggingu,

·       domach, gdzie ktoś ma czas na odpowiednią pielęgnację charakterystycznej szaty,

·       środowisku, gdzie doceni się jego inteligencję i możliwości szkoleniowe.

Bergamasco nie jest natomiast dobrym wyborem dla:

·       osób bardzo dbających o czystość w domu - dredy mogą przynosić brud z zewnątrz,

·       osób niemających czasu na długie spacery i aktywności,

·       osób niemających doświadczenia z psami - lepiej sprawdzi się jako drugi pies w domu,

·       rodzin mieszkających w małych mieszkaniach bez dostępu do terenów rekreacyjnych.

Warto pamiętać, że bergamasco, choć nie jest psem nadaktywnym, potrzebuje codziennego ruchu i stymulacji psychicznej. Jest to rasa dla osób, które chcą mieć psa jako towarzysza aktywności, a nie ozdobę domu.

Autor: Iwona Czechowska

Bibliografia:

1. Luigi Guidobono Cavalchini. Il Bergamasco. Da cane die pastori a cane dei signori. Wyd. Edizioni Altea, 28 grudnia 2020. ISBN-13 978-8897525257
2. https://fci.be/en/nomenclature/BERGAMASCO-SHEPHERD-DOG-194.html