Choroba kociego pazura — czy jest niebezpieczna dla człowieka? Przyczyny, objawy, leczenie

Choroba kociego pazura — opis i przyczyny schorzenia

Choroba kociego pazura, inaczej nazywana gorączką kociego pazura (cat scratch disease) to bakteryjna choroba odzwierzęca. Chorują na nią powszechnie ludzie na całym świecie. W USA diagnozuje się około 24 tysięcy nowych przypadków rocznie, jednak w Polsce jest rzadko diagnozowana. Wywołują ją gram-ujemne bakterie — Bartonella (przedtem Rochalimae) henselae oraz Bartonella clarridgeiae, bytujące w erytrocytach krwi. Choroba jest przenoszona na ludzi przez koty, najczęściej w wyniku zadrapania – stąd wywodzi się nazwa schorzenia. Możliwe jest także zakażenie dospojówkowe i w wyniku ugryzienia kota, a sporadycznie także pcheł lub kontaktu z ich odchodami. Ponadto bakterie są przenoszone też przez kleszcze, wszy i komary. Nie ma jednak możliwości przeniesienia schorzenia z człowieka na człowieka. Zachorować może każdy człowiek, niezależne od wieku. Najczęściej zarażenia występują jednak u dzieci, ponieważ częściej dochodzi u nich do zadrapań przez koty. W grupie ryzyka znajdują się też:

• hodowcy kotów,
• lekarze weterynarii,
• pracownicy schronisk dla zwierząt.

Bakterie wywołujące chorobę przenoszą się między kotami poprzez ugryzienia pchły kociej (Ctenocephalides felis), a także poprzez kontakt bezpośredni. Koty, chociaż same zwykle nie wykazują objawów choroby i nie chorują, to potrafią być nosicielami bakterii do kilku lat od zakażenia. Bakterie wykrywa się w populacji kotów u około 40% osobników. Nie bez znaczenia jest wiek i płeć kota - bakterie obecne są szczególnie we krwi kociąt i młodych samic.

Choroba kociego pazura ma zwykle łagodny przebieg i stanowi małe zagrożenie. Wyjątkiem są dzieci i ludzie z zaburzeniami odporności, na przykład chorzy na AIDS - dla nich zakażenie Bartonellą spp. jest szczególnie niebezpieczne.

Objawy choroby kociego pazura u człowieka

U większości chorych przebieg choroby jest łagodny i pojawiają się jedynie zmęczenie i złe samopoczucie. W innym wypadku, w przebiegu choroby kociego pazura typowe objawy zaczynają pojawiać się w ciągu 3-5 dni od zadrapania. Są to zwykle:

• Zmiany na skórze — plamki, grudki, bądź pęcherzyki — na głowie i kończynach. Wysypka pojawia się w miejscu zadrapania lub ugryzienia i może utrzymywać się nawet do 5 miesięcy.
• Długotrwale powiększone węzły chłonne — zwykle te znajdujące się blisko miejsca zranienia. Zwykle są one także ciepłe i bolesne. Może też wystąpić zropienie węzła chłonnego. Stan ten utrzymuje się od 2 do 4 miesięcy.
• Łagodne, niecharakterystyczne i niejednoznaczne objawy ogólne – takie jak: stany podgorączkowe lub rzadko gorączka, złe samopoczucie, zmęczenie, ból gardła, bóle głowy, brak łaknienia, bóle stawów, bóle brzucha i nudności.

Bakterie mogą wywołać też patologiczne powstawanie nowych naczyń włosowatych, co jest nazywane naczyniakowatością bakteryjną. Wyjątkowo mogą wystąpić ciężkie objawy ogólne. W przypadku zakażenia dospojówkowego bakterie atakują oko i układ nerwowy. Występuje wtedy:

• Zespół Parinauda — brak reakcji źrenic na światło oraz zaburzenie ruchomości gałek ocznych.
• Zapalenie spojówek.
• Powiększenie węzłów chłonnych przyuszniczych.
• Miękki ziarniniak z rumieniową obwódką w miejscu zakażenia w spojówce.

Przebieg zakażenia u dzieci jest poważniejszy. Poza objawami występującymi u dorosłych mogą pojawić się także:

• zapalenie siatkówki, nerwu wzrokowego i nerwów obwodowych,
• rumień guzowaty na skórze,
• zapalenie płuc,
• encefalopatia (uszkodzenie struktury mózgu) – w której wyniku pojawiają się drgawki i śpiączka, ustępująca po 1-12 tygodniach.

Najgorsze powikłania choroba kociego pazura wywołuje jednak u ludzi z obniżoną odpornością, na przykład chorych na AIDS. Zakażenie przebiega z zapaleniem płuc, opłucnej, mózgu i szpiku kostnego. Dodatkowo pojawia się zapalenie wsierdzia i zakrzepica drobnych naczyń krwionośnych i torbiele w narządach oraz owrzodzenia skóry. Zmiany mogą pojawiać się też w mózgu i kościach, wywołując silny ból.

Objawy choroby u kotów

U kotów objawy choroby kociego pazura występują rzadko. Najczęściej zakażone zwierzę jest jedynie długotrwałym nosicielem bakterii. Symptomy choroby najczęściej dotykają młode koty (do 1 roku życia). Prawdopodobnie FIV u kota również podnosi ryzyko zachorowania. Z tego powodu każdy mały kotek w domu powinien być pilnie obserwowany.

Przeprowadzenie zakażeń doświadczalnych u kotów pozwoliło zaobserwować objawy chorobowe, takie jak:

• przejściowa gorączka,
• zaburzenia apetytu i apatia,
• ból mięśni,
• nieznaczne powiększenie węzłów chłonnych i śledziony,
• zapalenie jamy ustnej i dziąseł,
• zapalenie rogówki i błony naczyniowej oka,
• objawy neurologiczne — drżenia całego ciała i lokalne zaburzenia motoryczne, wzrost lub zmniejszenie reakcji na bodźce zewnętrzne, oczopląs oraz zmiany w zachowaniu,
• zaburzenia rozrodu u samic.

Bakteria może doprowadzić też do poważnych powikłań, takich jak zapalenie mięśnia sercowego, wsierdzia, wątroby lub nerek.

Diagnostyka i leczenie — choroba kociego pazura

Aby rozpoznać chorobę kociego pazura, przeprowadza się wywiad z pacjentem i przeprowadza badanie kliniczne. Istotna jest informacja o kontakcie z kotem, bądź kleszczem oraz charakterystyczne objawy — powiększone węzły chłonne i zmiany na skórze. Zadrapanie przez kota połączone z występującymi symptomami zwykle wystarcza do zdiagnozowania choroby i wdrożenia terapii. W przeciwnym wypadku można także wykonać badania serologiczne krwi, sprawdzające obecność przeciwciał przeciwko bakteriom Bartonella. Innym dostępnym testem jest PCR, który pozwala wykryć materiał genetyczny bakterii w pobranych próbkach krwi.

Leczenie choroby kociego pazura u ludzi w przypadku 90% zarażonych nie jest konieczne, ponieważ objawy nie są silnie wyrażone i choroba ustępuje samoistnie po upływie kilku miesięcy. Jeśli jednak u pacjentów występuje gorączka, powikłania choroby lub jej ciężki przebieg, chorobę kociego pazura leczy się, stosując terapię polegającą na podawaniu:

• antybiotyków — azytromycyny lub doksycykliny,
• leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych — do momentu ustąpienia objawów gorączki.

Czasem powiększone węzły chłonne nakłuwa się i aspiruje ich patologiczną zawartość, celem jej usunięcia. Bardzo ważne jest przeprowadzanie tego zabiegu dokładnie w taki sposób bowiem nacinanie i drenowanie węzłów grozi wytworzeniem przetoki. Nieleczenie schorzenia może doprowadzić do powstania wielu innych komplikacji, takich jak:

• rumień guzowaty,
• zapalenie kości, wsierdzia, płuc i opłucnej,
• reumatyczne bóle stawów,
• małopłytkowość,
• utrata wzroku,
• encefalopatia (zapalenie mózgu).

Profilaktyka gorączki kociego pazura 

W myśl zasady, że łatwiej jest zapobiegać niż leczyć, zaleca się stosować do zasad profilaktyki. Aby uniknąć niebezpieczeństwa zarażenia, należy:

• Unikać zadrapań i ugryzień kotów — w tym celu nie należy dotykać zwłaszcza nieznanych, dzikich lub bezdomnych zwierząt, szczególnie tych wyglądających na chore i zapchlone.
• Czyścić i dezynfekować rany spowodowane przez kota — najlepiej wodą z mydłem, a następnie preparatem dezynfekującym, zawierającym na przykład dichloroweodrek oktenidyny.
• Myć ręce po kontakcie ze zwierzętami.
• Unikać tarcia oczu.
• Przeprowadzać regularne zabiegi profilaktyczne u kota - najważniejsze jest odpchlanie — zarówno u kotów domowych, jak i w schroniskach. Skuteczne będą preparaty typu spot-on, obroże czy kąpiel kota z użyciem specjalnego szamponu.
• Unikać wypuszczania kotów na zewnątrz.
• Zwierzęta z objawami choroby leczyć antybiotykami przez 2 do 4 tygodni.