Odkleszczowe zapalenie mózgu u psa – przyczyny, objawy, rokowanie

Co wywołuje kleszczowe zapalenie mózgu u psa? 

Odkleszczowe zapalenie mózgu, czyli TBE (ang. tick-borne encephalitis) to choroba powodowana przez wirus z rodziny Flaviviridae. Jest to jedno z najczęściej notowanych schorzeń odkleszczowych w Europie i Azji. 

Przenosicielem wirusa są kleszcze. W Europie głównym wektorem jest Ixodes ricinus, czyli kleszcz pospolity. Pajęczak atakuje wolno żyjące ssaki, głównie gryzonie, będące rezerwuarem wirusa. Następnie w organizmie kleszcza dochodzi do namnożenia się patogenu. Infekcja szerzy się również międzypokoleniowo, to znaczy, że z jaj złożonych przez samicę wylęgają się nimfy (czyli stadia młodociane), które również są zdolne do zainfekowania Flavivirusem. Do zarażenia psa dochodzi podczas ugryzienia kleszcza. Wówczas do krwioobiegu pupila dostaje się ślina pajęczaka z cząsteczkami wirusa. 

TBE występuje obecnie często w krajach nadbałtyckich, takich jak Łotwa, Litwa i Estonia, ale także w Rosji, Słowenii i Niemczech. 

Odkleszczowe zapalenie mózgu to nie tylko psi problem. Choroba dotyka również ludzi i w zależności od szczepu wirusa cechuje się różnym stopniem śmiertelności - od 2 do 35%. Jednak ze względu na obecność okrywy włosowej i tryb życia psy są nawet kilkadziesiąt razy bardziej narażone na wystąpienie TBE. 

Jak rozpoznać chorobę odkleszczową u psa?

Oto objawy chorób odkleszczowych u psa:

1. Odkleszczowe zapalenie mózgu (TBE): Objawy mogą obejmować gorączkę, drgawki, zaburzenia równowagi, niedowłady lub nawet śpiączkę.

2. Babeszjoza: Objawy mogą obejmować gorączkę, osłabienie, brak apetytu, bóle stawów, wymioty, krwawe wymioty lub biegunkę.

3. Anaplazmoza: Objawy mogą obejmować gorączkę, osłabienie, brak apetytu, bóle stawów, krwotoczne zaburzenia krzepnięcia krwi lub duszność.

4. Borelioza (choroba z Lyme): Objawy mogą obejmować gorączkę, zaczerwienienie i obrzęk skóry wokół ugryzienia kleszcza, chwiejność, bolesność stawów, ospałość i zmniejszoną aktywność.

5. Erlichjoza: Objawy mogą obejmować gorączkę, osłabienie, wymioty, biegunkę, brak apetytu, trudności z oddychaniem, krwotoki lub powiększenie węzłów chłonnych.

Jak rozpoznać zapalenie opon mózgowych u psa?

Pierwsze niepokojące objawy pojawiają się po około 1-2 tygodniach od ugryzienia kleszcza. Dochodzi do wysokiej gorączki i zmiany zachowania. Zwierzak staje się apatyczny, senny, może wykazywać przejawy agresji, brak apetytu i pragnienia oraz zaburzenia chodu. Faza ta trwa kilka dni. W większości przypadków dochodzi do samowyleczenia i na tym odkleszczowe zapalenie mózgu się kończy. 

Zdarza się jednak, że układ immunologiczny psa nie jest w stanie poradzić sobie z infekcją. W zaawansowanym stadium choroby na pierwszy plan wysuwają się objawy neurologiczne, takie jak wzmożone odruchy, napady padaczkowe, porażenia kończyn, utrata czucia w obrębie głowy, przeczulica szyi, niezborność, nierównomierne rozszerzenie źrenic i zez. Symptomy te nie zawsze wynikają tylko z zapalenia mózgu. W przebiegu TBE może mieć miejsce także zapalenie opon mózgowych oraz rdzenia kręgowego. 

Ta postać choroby występuje rzadko, ale bardzo często kończy się śmiercią. Zwierzęta, które ją przeżyją, powracają do zdrowia przez następne 6-12 miesięcy. Podstawą leczenia w tym okresie jest odpowiednia fizjoterapia pozwalająca na zniesienie zaburzeń neurologicznych i przywrócenie pełnej sprawności. Nie zawsze się to jednak udaje.  

Czy zapalenie mózgu u psa jest wyleczalne?

Ciężki przebieg TBE obserwuje się tylko w 1% wszystkich infekcji. Najczęściej dochodzi do rozwinięcia się objawów grypopodobnych, które mogą pozostać niezauważone lub mylnie wzięte za inną jednostkę chorobową. Jeśli jednak dojdzie do rozwoju ciężkich symptomów nerwowych, bardzo często prowadzą one do śmierci zwierzęcia. Wynika to z braku leczenia przyczynowego. Jedyne działania, jakie mogą zostać podjęte to objawowe łagodzenie napadów padaczkowych i podawanie leków przeciwzapalnych. Leczenie wspomagające często jednak okazuje się być niewystarczające. 

Diagnostyka w przypadku TBE jest trudna i obejmuje m.in. badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. 

Najskuteczniejszym sposobem walki z kleszczowym zapaleniem mózgu jest stosowanie regularnej profilaktyki przeciw pasożytom zewnętrznym przez cały rok. 

Jak zapobiec wystąpieniu groźnych chorób odkleszczowych u psa? 

Na ten moment nie istnieją na rynku szczepionki na kleszczowe zapalenie mózgu u psa. Opracowano je tylko w medycynie człowieka, a ich stosowanie cieszy się dużą skutecznością. 

Używanie preparatów przeciwko pasożytom zewnętrznym, czyli pchłom i kleszczom, to podstawowy sposób na walkę z chorobami takimi jak TBE, ale także borelioza, babeszjoza, erlichioza i anaplazmoza. Niestety przebieg tych schorzeń zwykle jest bardzo ciężki, a możliwości leczenia ograniczone, co często skutkuje długotrwałymi problemami zdrowotnymi, a nawet śmiercią zwierzęcia. 

Obecnie na rynku dostępne są specyfiki w postaci tabletek, kropli i obroży. W celu dobrania jak najlepszego leku trzeba udać się do lekarza weterynarii. Nie należy robić tego na własną rękę, bowiem istnieją rasy psów wykazujące nadwrażliwość na niektóre substancje czynne. 

Jak dotąd nie udowodniono przenoszenia się TBE z psa na człowieka, nawet w ostrej fazie choroby. Niemniej jednak zabezpieczanie swojego psa przeciwko pasożytom zewnętrznym może pomóc w ograniczeniu szerzenia się choroby także wśród ludzi. Należy pamiętać o tym, że często psy posiadające długą i ciemną sierść przynoszą na niej kleszcze do gospodarstw domowych. Stosowanie preparatów przeciwko pasożytom zewnętrznym pomaga zapobiec temu zjawisku. 

Istotną informacją jest również to, że w wielu przypadkach wczesne usunięcie kleszcza ze skóry zwierzęcia uniemożliwia szerzenie się chorób. Przyjmuje się, że aby doszło do rozwoju babeszjozy, boreliozy lub anaplazmozy pajęczak musi żerować co najmniej 48 godzin. Czasami okres ten może być krótszy, ale zdecydowanie jak najszybsze usunięcie kleszcza z powłok ciała psa zmniejsza prawdopodobieństwo szerzenia się omawianych schorzeń. 

Diagnostyka chorób odkleszczowych jest trudna, a ich przebieg ciężki, dlatego jeśli zauważyłeś, że twój pies ma kleszcza - niezwłocznie go usuń! Jeśli nie potrafisz tego zrobić - udaj się z pupilem do lekarza weterynarii. Obserwuj także, czy w ciągu najbliższych tygodni nie wystąpią jakiekolwiek niepokojące objawy.