Nicienie u kotów – rodzaje, drogi zarażenia, profilaktyka

Glisty 

Glisty występujące u kotów należą głównie do gatunku Toxocara cati, rzadziej diagnozuje się inwazje Toxascaris leonina. Te białe robaki obłe osiągają do 70 mm długości w przypadku samców i 120 mm w przypadku samic. Docelowo lokalizują się w jelicie cienkim, gdzie samica składa jaja wydalane następnie do środowiska. Wystąpienie silnej inwazji jest szczególnie niebezpieczne dla kociąt. Na zarażenie narażone są głównie koty wychodzące. 

Cykl rozwojowy glisty u kotów 

Do zarażenia glistą kocią Toxocara cati może dojść drogą pokarmową poprzez połknięcie inwazyjnego jaja lub zjedzenie tkanek zarażonego zwierzęcia np. gryzonia. W postaci larw te pasożyty wewnętrzne przenikają do mleka matki i atakują kocięta na wczesnym etapie życia. Inwazyjne jaja glist mogą przetrwać nawet 4 lata w sprzyjających warunkach środowiska. 

Po zarażeniu u zwierząt nieodpornych (np. kociąt) dochodzi do tzw. wędrówki typu Ascaris. Larwy przenikają z jelit do wątroby, a następnie do serca, skąd z krwią wędrują do układu oddechowego. Z płuc przemieszczają się do górnych dróg oddechowych, a w gardle zostają ponownie połknięte i trafiają do przewodu pokarmowego. Tam przyjmują postaci dorosłe, zdolne do rozmnażania. 

U zwierzęcia uodpornionego ma miejsce wędrówka typu somatycznego. Larwy poprzez wątrobę trafiają do serca i płuc. Z płuc ponownie przechodzą do serca i wraz z krwią roznoszone są po całym organizmie kota. Otorbiają się w tkankach, nie są zdolne do rozmnażania. 

W przypadku Toxascaris leonina nie obserwuje się transmisji z mlekiem matki ani wędrówki larw po organizmie. Niedojrzałe osobniki wnikają do ścianek jelita, gdzie dojrzewają do postaci dorosłej i powracają do światła przewodu pokarmowego. 

Toksokaroza jest zoonozą, a szczególnie narażone na zarażenie są małe dzieci. Człowiek jest żywicielem przypadkowym - glisty nie osiągają postaci dorosłej w jelicie cienkim, lecz otorbiają się w różnych tkankach - w płucach, skórze, a nawet w gałkach ocznych i mózgu. 

Objawy glistnicy u kotów 

Objawy kliniczne zależą od intensywności inwazji pasożyta. Dorosłe osobniki mogą być zarażone bezobjawowo. Natomiast u chorych kociąt często obserwuje się zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego - biegunkę, wymioty, rozdęty brzuch. Zwierzęta nie rosną prawidłowo i są bardzo osłabione. Przy masywnej inwazji może dojść do zaczopowania światła jelita cienkiego - jest to stan zagrożenia życia kociąt i wymaga interwencji lekarza weterynarii. 

Mimo wędrówki larw przez układ oddechowy, rzadko obserwuje się duszności, kaszel czy wypływy z nosa. 

Diagnostyka i leczenie glistnicy 

W diagnostyce glistnicy najczęściej stosuje się badanie kału metodą flotacji pozwalające na wykrycie jaj pasożytów. Czasami dorosłe postaci stwierdza się w wymiocinach lub w kale. Zmiany w płucach bywają widoczne w diagnostyce obrazowej - RTG i tomografii komputerowej. 

W leczeniu glistnicy kotów stosuje się preparaty odrobaczające z grupy benzimidazoli, makrocyklicznych laktonów, a także piperazynę, pyrantel i emodepsyd. Doboru substancji i dawki dokonuje lekarz weterynarii. Szczególną ostrożność należy zachować lecząc kocięta - zbyt gwałtownie uśmiercone nicienie mogą zaczopować światło jelit i uwolnić do organizmu zwierzęcia niebezpieczne toksyny. Oprócz leczenia przyczynowego konieczna może być płynoterapia i wspomaganie pracy układu pokarmowego. 

Tęgoryjce 

Swoistym dla kotów gatunkiem tęgoryjca jest Ancylostoma tubaeforme. Rzadziej stwierdza się zarażenia tęgoryjcem psim - Uncinaria stenocephala. Pasożyty te osiągają długość około 10-13 mm. Ich nazwa pochodzi od dobrze rozwiniętej torebki gębowej wyposażonej w ząbki lub płytki tnące. 

Cykl rozwojowy tęgoryjców 

Istnieją dwie drogi zarażenia tęgoryjcami - inwazyjne larwy mogą wnikać przez skórę kota lub zostać przypadkowo połknięte. 

Larwy wnikające przez skórę wbijają się najczęściej w okolicy mieszków włosowych. Wraz z krwią przedostają się do płuc, a następnie migrują w górę układu oddechowego aż do gardła, gdzie zostają połknięte. W jelicie rozwijają się do postaci dorosłej. Jeśli do zarażenia dochodzi drogą pokarmową larwy nie migrują w drogach oddechowych, lecz od razu dojrzewają w przewodzie pokarmowym. Jaja wydalane są w kale. W środowisku zewnętrznym wylegają się z nich larwy, które są stosunkowo wrażliwe na warunki atmosferyczne. Giną na skutek działania promieni słonecznych i wysuszenia. 

Objawy zarobaczenia 

Tęgoryjce żywią się krwią i fragmentami tkanek. Dzięki rozbudowanej torebce gębowej mogą zakotwiczać się do ścianek jelita, uszkadzając błonę śluzową i naczynia krwionośne. 

Niewielka inwazja u kotów dorosłych może przebiegać bezobjawowo. U młodych zwierząt zarażonych licznymi pasożytami dochodzi do utraty apetytu, zahamowania wzrostu, osłabienia i pogorszenia jakości sierści. Zarówno niedokrwistość, jak i uszkodzenie płuc w wyniku wędrówki larw mogą wywoływać objawy oddechowe. 

Diagnostyka i leczenie inwazji tęgoryjców 

Podejrzenie masywnego zarażenia tęgoryjcami mogą nasuwać anemia, utrata masy ciała i obecność krwi w kale. W celu potwierdzenia diagnozy wykonuje się badanie kału metodą flotacji. 

Tęgoryjce są wrażliwe na substancje z grupy benzimidazoli, makrocykliczne laktony i emodepsyd. Oprócz leczenia przyczynowego konieczne może być uzupełnienie płynów i niedoboru żelaza. W bardzo ciężkich przypadkach wskazana jest nawet transfuzja krwi. 

Nicienie płucne u kotów 

Aelurostrongylus abstrusus to niewielki nicień lokalizujący się w pęcherzykach płucnych kotów. W Europie diagnozowany jest głównie na południu, ale zdarzają się przypadki aelurostrongylozy w Polsce. 

Cykl rozwojowy 

Mimo że żywicielami pośrednimi pasożyta są ślimaki, zwykle nie są one bezpośrednią przyczyną zarażenia kota. Te mięczaki zostają zjedzone przez dzikie zwierzęta tj. gryzonie, ptaki lub gady, które są tzw. żywicielami przypadkowymi. W ich organizmach larwy nie rozwijają się, lecz zachowują inwazyjność przez około 12 tyg. Jeśli w tym okresie zarażone zwierzę zostanie upolowane przez kota, larwy trafiają do jego przewodu pokarmowego. Tam penetrują ścianę żołądka i jelit, by układem krwionośnym dostać się do płuc. W pęcherzykach płucnych osiągają dojrzałość. Samice składają jaja, z których wylęgają się larwy wędrujące w górę dróg oddechowych. W gardle są połykane i następnie wydalane do środowiska wraz z kałem kota. 

Objawy aelurostrongylozy 

Objawy zarobaczenia zależą od intensywności inwazji pasożytów. Zwykle pojawia się kaszel, duszności, wypływy z nosa i oczu, kichanie i brak apetytu. Zdarzają się przypadki śmiertelne, zwłaszcza u zwierząt osłabionych innymi schorzeniami. 

Diagnostyka i leczenie 

W diagnostyce wykorzystuje się badanie parazytologiczne kału, które pozwala stwierdzić wydalane z organizmu zwierzęcia larwy. Zmiany w płucach mogą zostać uwidocznione w RTG lub tomografii komputerowej. 

W leczeniu stosuje się makrocykliczne laktony, emodepsyd i benzimidazole. Konieczne może być też łagodzenie objawów z układu oddechowego. 

Olulanoza 

Ollulanus tricuspis jest niewielkim nicieniem zasiedlającym żołądek. Koty niewychodzące rzadko chorują na olulanozę. Zwykle pojawia się ona w dużych skupiskach bezpańskich zwierząt. 

Cykl rozwojowy 

Formy dorosłe tych pasożytów bytują pod śluzówką żołądka. Uwalniają do światła narządu larwy, które dojrzewają bez konieczności opuszczenia organizmu żywiciela - wzrost zarobaczenia następuje na skutek autoinwazji. Pasożyty wydalane są do środowiska wraz z wymiotami, skąd mogą zarażać kolejne osobniki. 

Objawy 

Większość kotów nie wykazuje poważnych objawów klinicznych. Mogą pojawić się częste wymioty, biegunka i odwodnienie wskazujące na zapalenie żołądka. 

Diagnostyka i leczenie 

Diagnostyka polega na wykazaniu obecności nicieni w treści żołądka. Zwykle stosuje się mikroskopową ocenę wymiocin, ale próbki można też pobrać podczas płukania żołądka. 

W leczeniu wykorzystuje się makrocykliczne laktony, benzimidazole i lewamizol. 

Dirofilaria 

Dirofilarioza jeszcze do niedawna była uznawana za chorobę egzotyczną, jednak ze względu na ocieplenie klimatu jest coraz częściej diagnozowana również w Europie Środkowej. Występuje u psów i kotów. 

Cykl rozwojowy 

Żywicielem pośrednim nicienia Dirofilaria immitis są owady krwiopijne należące do 60 gatunków np. Aedes vexans i Culex pipiens. Do zarażania kota dochodzi poprzez ukłucie komara, który wprowadza pod skórę zwierzęcia larwy. Te przedostają się do mięśni, gdzie linieją, a następnie do krwioobiegu. Dorosłe pasożyty bytują w sercu i tętnicy płucnej. Tam powstają mikrofilarie - formy larwalne zdolne do zarażenia komara. 

Objawy zarobaczenia 

U kotów, w przeciwieństwie do psów, zdecydowanie rzadziej dochodzi do masywnej inwazji i ostrych objawów klinicznych. Symptomy wynikają z lokalizacji dorosłych dirofilarii - występuje duszność, kaszel, przyspieszony oddech, sinica, apatia, gorączka i wodobrzusze. Rzadko pojawiają się objawy pokarmowe i neurologiczne. Dirofilarioza predysponuje też do tworzenia zatorów w naczyniach krwionośnych. 

Diagnostyka i leczenie 

W diagnostyce dirofilariozy wykorzystuje się badania krwi - morfologię, biochemię i rozmaz, badanie radiograficzne klatki piersiowej, echo serca i komercyjne testy płytkowe. 

W leczeniu inwazji stosuje się melarsominę działającą na dorosłe dirofilarie. Jest to bardzo silny lek - należy dokładnie przestrzegać zaleceń lekarza weterynarii i regularnie kontrolować funkcje nerek i wątroby. Następnie konieczne jest zastosowanie makrocyklicznych laktonów zwalczających postaci larwalne. Wspomagająco wskazane może być wdrożenie płynoterapii, tlenoterapii, leków rozszerzających oskrzela i sterydów. 

Zwierzęta przebywające na terenach endemicznych (np. w basenie Morza Śródziemnego) powinny być odpowiednio zabezpieczone. Przed wyjazdem z kotem na egzotyczne wakacje warto skonsultować działania profilaktyczne z lekarzem weterynarii. 

Telazjoza 

Telazjoza stosunkowo rzadko występuje u kotów. Również należy do chorób egzotycznych, które wraz ze zmianą klimatu zwiększyły zasięg występowania. Wywołuje ją nicień Thelazia callipaeda. 

Cykl rozwojowy 

Żywicielami pośrednimi są muszki owocówki Phortica spp. Gdy owady siadają w pobliżu oczu kota, larwy przechodzą do worka spojówkowego, gdzie dojrzewają do postaci dorosłych. 

Objawy 

Pasożyty podrażniają oczy, wywołują zapalenie spojówek, zwiększoną produkcję łez i zaczerwienienie. Rzadziej dochodzi do owrzodzeń rogówki i uszkodzenia naczyniówki. 

Diagnostyka i leczenie 

Podstawą leczenia jest usunięcie dorosłych nicieni z worka spojówkowego u kotów poddanych sedacji. W farmakoterapii stosuje się substancje należące do makrocyklicznych laktonów. 

Inne nicienie u kotów 

Oprócz opisanych inwazji nicieni u kotów, w Europie rzadko diagnozuje się także kapilariozę płuc, kapilariozę pęcherza moczowego, kapilariozę wątroby, kapilariozę żołądka, troglostryngylozę, dirofilariozę skórną i włośnicę. Włośnica stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka - do zarażenia dochodzi poprzez zjedzenie mięsa chorego zwierzęcia. W Polsce obowiązkowe są badania mięsa świń, dzików, nutrii, koni i niedźwiedzi. 

Pasożyty wewnętrzne stanowią powszechny problem w medycynie weterynaryjnej. Szczególnie narażone są koty wychodzące, u których łatwo o kontakt z innymi zwierzętami i ich wydalinami. W celu zapobiegania inwazjom nicieni konieczne jest wykonywanie regularnych badań kału i odrobaczanie kota zgodnie ze wskazaniami lekarza weterynarii.